Mevlid: Revizyonlar arasındaki fark

'''MevlitMevlîd''', [[İslam|İslâm]] edebiyatında [[Muhammed]]'in doğum gününde yapılan kutlama merasimlerine, bu merasimlerde okunmak üzere yazılan ve bestelenen [[Manzum hikâye|manzum]] şeklindeki edebî metinlere verilen isim. MevlitMevlîd, bunun yanında İslamİslâm edebiyatında müstakil bir edebî türdür.

Arapça "doğmak", "doğum zamanı" veya "doğum yeri" anlamındaki "veladetvelâdet" kelimesinden türeyen "mevlitmevlid", zaman içinde bu türdeki eserlere verilen ortak bir isim hâline gelmiştir.

Özel dinî günlerde (Sünnetsünnet töreni, hac dönüşü, asker uğurlama, bir ölümün kırkıncı40. günü gibi.) ve kutsal gecelerde, [[Muhammed]]'in doğumu, kutsal kişiliği, miracı gibi olağanüstü anlatı ve mitoslarla bezenmiş, gerçeküstü olayları anlatan edebî metinlerin makam ve usulusûl ile okunmasıdır.<ref>http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/30994/hayreddin_kizil.pdf</ref> Türkçeye ArapçadanArapça'dan girmiş olan "mevlitmevlid", "Muhammed Peygamber'inPeygamberin doğum günü" anlamında da kullanılır. Halk arasında "mevlid"''mevlit, "mevlüd", ve "mevlüt"'' olarak da söylenmekte, kişilere isim olarak da verilmektedir.

Edebî bir terim olarak “mevlit”“mevlîd”, Muhammed Peygamber'inpeygamberin doğumunu, hayatından kısa pasajları, mucizelerini anlatan [[mesnevi]] tarzındaki metinlerin tümüne verilen isim olmakla beraber, İslamİslâm edebiyatındaedebiyâtında bir edebî türdür. Günümüzde Türkiye'de bu türün en tanınan örneği, [[Süleyman Çelebi (edebiyatçı)|Süleyman Çelebi]]'nin‘nin 15. yüzyıl tarihli "Vesîletü'n Necât" (Kurtuluş Vesilesi) ismini taşıyan manzumumanzum, Türkçe eseridir. Bu nedenle "mevlitmevlîd" kelimesi ile kastedilen çoğunlukla Süleyman Çelebi'nin söz konusu eseridir. [[Türkçe]]de olduğu gibi [[Arapça]], [[Kürtçe]], [[Arnavutça]] gibi birçok dilde de mevlitlermevlidler yazılmıştır. Türkçe mevlitmevlid geleneğinde olduğu gibi özel günlerde, ve kutsal gecelerde veokunduğu gibi, diğer zamanlarda da isteyenler tarafından okunmaktadır.

MusikiMusikî terimi olarak “mevlit”“mevlîd”, cami ve tekke musikisinin bir türünü ifade eder. İslamİslâm musikisindemusikîsinde “mevlit”“mevlîd” okuyanlar, Farsçadan türetilmiş "mevlithanmevlidhan" tabiritâbiri ile nitelendirilir. Günümüzde icraicrâ edilmekte olan mevlitmevlid bestesini, 17. yüzyılda Bursalı Sekbân adlı bir musikişinasmusikîşinas tarafından bestelendiği sanılmaktadır.

== Türk Edebiyatında MevlitMevlid ==

Türk edebiyat literatüründe 63 mevlitmevlid yer alır. Bu eserlerin en meşhuru, Süleyman Çelebi tarafından 15. yüzyılda yazılmış olandır. Diğer mevlitlerin hemen hepsi Süleyman Çelebi'nin mevlidine naziredir. Yalnızca Süleyman Çelebi'den önce yaşamış olan [[Erzurumlu Darir|Erzurumlu Mustafa Darir]]'in "Tercümetü'd Darir" adlı eseri, İbn-i İshak'ın "Siret'ün Nebi" eserinden çeviridir.

[[Hamdullah Hamdi]]'nin ve [[Şemseddin Sivasi Efendi|Şemseddin Sivâsî]]'nin yazdığı mevlitlermevlidler, başarılı örneklerdendir. Ancak hiçbir eser, Süleyman Çelebi'nin yazdığı mevlidin seviyesine erişememiştir.

== Süleyman Çelebi'nin mevlidimevlîdi ==

[[Süleyman Çelebi (âlim)|Süleyman Çelebi]] tarafından [[1409]]'da yazılmıştır. Asıl adı "Vesîletü'n Necât" (Kurtuluş Vesilesi)'tır. 16 kısım ve 770 beyitten oluşur. KasideKasîde şeklinde yazılan eserin içinde gazel formunda yazılan bölümler de vardır. [[Aruz ölçüsü|Aruz vezninin]] "failatun failatun failun" vezni kullanılmıştır; sadece "veladet”velâdet” bölümünün sonundaki on beyit “mef’ ulü-fâilâtü-mefâilü-fâilün” kalıbı ile yazılmıştır.

Süleyman Çelebi, eserini yazarken, referans aldığı eserlerin, [[Âşık Paşa]]’ nın “[[Garibnâme]]” si, [[Erzurumlu Darir]] in “Siyerü’ n- Nebî” si, Eb’ul Hasan Bekrî’ninBekrî’ nin “Siyer"i ve [[Muhyiddin İbnü'l-Arabî|Muhyiddîn Ibnü'l Arâbî]]’nin “Füsûs-u Hîkem“i olduğu tespit edilmiştir.

Halk arasında geleneksel olarak okunan mevlitmevlid, Süleyman Çelebi'nin yazdığı mevlittirmevliddir.

Günümüze kadar gelen besteyi Bursalı Sekban isimli bir müzisyenin 17. yüzyılda bestelediği sanılmaktadır. Bir beste olmaktan ziyade, her bir bölümün hangi makamda nasıl seslendirileceği konusunda rehber niteliğindedir. Halka mal olmuş bir müziktir ve; ülkenin değişik bölgelerinin kendine özgü bir mevlitmevlid tavır ve üslubu gelişmiştir. [[Sadettin Kaynak|HafızHâfız Sadettin Kaynak]] ve HafızHâfız [[Kemal Batanay]] gibi bestekârlarbestekarlar da mevlidi bestelemiştir ancak pek yaygınlaşmamıştır.

== MevlitMevlid geleneği ==

İslamİslâm peygamberi Muhammed'in doğum günü hicrihicrî takvime göre [[Rebiülevvel]] ayının 12. gecesidir. İslamİslâm dünyası, her yıl bu günü [[MevlitMevlid Kandili]] olarak kutlar. MevlitMevlid günlerinde oruç tutulması;, geceleri ilahilerilâhiler, kasidelerkasîdeler ve Mevlîd-i Şerif okunması;, dua ve sohbet edilmesi, [[Kur’an]] okunması gibi ibadetler ile kutlama yaygındır.

MevlitMevlid kutlaması, [[Osmanlı Devleti|OsmanlıdaOsmanlı'da]] [[1588]]'de, resmîresmi bir devlet protokolü hâlinehaline getirildi. Sarayın önceleri [[Ayasofya|Ayasofya MüzesiCamisi]]'nde, daha sonra [[Sultanahmet Camisi]]'nde düzenlediği törenlere devletin ileri gelenleri ile birlikte halk da katılırdı. [[Sultan Abdülaziz]] döneminde [[Ortaköy Camisi|Ortaköy]], [[I. Abdülhamid]] devrinde [[Yıldız CamisiCamii]]'nde tören düzenlenirdi.

Kandil olarak nitelendirilen önemli dinî gün ve gecelerin dışında, çocukların kırkı40'ı çıkınca, bir Müslüman'ınmüslümanın vefatınınvefâtının 40’ıncı gününde, adak ve nikâh törenlerinde, hacıların dönüşünde, sünnet merasiminde, asker uğurlama gibi vesilelerle mevlitmevlid okunması özellikle Anadolu’da gelenekselleşmiştir.