Vikipedi

Leylekgiller: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
k →‎Beslenme: çeşitli kelimelerin düzeltmeleri, değiştirildi: Bir kaç → Birkaç AWB ile
1. satır:
{{Taksokutu
| renk = lightblueLightblue
| ad = LeylekgillerLeyleksiler
| resim = WhiteCiconia Stork-Mindaugasciconia Urbonas-1(aka).jpg
| resim_bilgi = ''Ciconia ciconia''
| statü =
| alem = [[Hayvanlar|Animalia]] <small>(Hayvanlar)</small>
| şube = [[Kordalılar|Chordata]] <small>(Kordalılar)</small>
| sınıf = [[Kuş|Aves]] <small>(Kuşlar)</small>
| takım = [[Leyleksiler|'''Ciconiiformes]]''' <small>(Leyleksiler)</small>
| takım_yazar = [[Charles Lucien Jules Laurent Bonaparte|Bonaparte]], 1854
| familya = '''Ciconiidae''' <br /><small>(Leylekgiller)</small>
| altbaşlık = CinslerFamilyalar▼
| familya_yazar = [[John Edward Gray|Gray]], 1840
▲| altbaşlık = Cinsler
| açıklama =
Metne bakınız.
| dış_bağlantılar = {{commons-species|CiconiidaeCiconiiformes}}
}}
'''Leylekgiller''' (Ciconiidae), [[Leyleksiler]] [[takım]]ına ait, sulak alanlarda yaşayan, leylek diye bilinen kuşları kapsayan bir [[familya]]dır.
 
'''Leyleksiler''' ({{Dil|la|Ciconiiformes|dil_adı=e}}), [[kuşlar]] (Aves) sınıfının bir [[Takım (biyoloji)|takım]]ıdır.
Familya, 6 [[cins]] ve buna bağlı yaşayan 19 [[tür]]den oluşur.
[[Dosya:Ardea cinerea 2 (Marek Szczepanek).jpg|260px|thumb|sol|''Ardea cinerea'']]
[[Dosya:Eudocimus ruber 01.jpg|260px|thumb|''Eudocimus ruber'']]
 
== Sistematik ==
Uzun boyunlu, kalın gagalı, sığ sularda yaşayan kuşlardır. Akrabaları [[balıkçılgiller|balıkçıllara]] göre dünyanın daha ılıman kesimlerinde ve daha kuru [[habitat]]larda yaşarlar.
Bu takım içinde bir araya getirilen kuş [[familya]]ları arasında daima yakın bir akrabalık olduğu farzedilmiştir. Ancak [[Yeni Dünya akbabasıgiller]]in (Cathartidae) [[leylekgiller]] (Ciconiidae) ile görece yakın akraba olduğu da henüz [[moleküler biyoloji]] araştırmaları sonucunda tespit edilmiştir.
 
[[DNA]] melezleştirme araştırmalarının sonuçları, Ciconiiformes takımının çok geniş bir çerçeveye götürmüş, [[yağmur kuşları]], [[gündüz yırtıcıları]], [[lopludalgıçlar]], [[flamingolar]], [[kürek ayaklılar]], [[penguenler]], [[dalgıç kuşları]] ve [[fırtına kuşları]]nı da kapsaması gerektiği sonucunu vermiştir. Bununla birlikte sonradan yapılan [[DNA-ardışıklık]]larının karşılaştırıldığı araştırmalar, bu tür gruplandırmaları onaylamamıştır.
Leyleklerin [[östaki borusu|östaki]] boruları yoktur, bu yüzden sesleri de yoktur, yuvalama dönemlerinde [[gaga]]larını birbirine vurarak iletişimlerini sağlarlar. Türlerin bazıları göçmendir. Çoğunlukla [[kurbağa]], [[balık]], [[böcek]], [[solucan]] ya da küçük kuşlar ve [[memeliler]]i yiyerek beslenirler.
 
== Görünüm ve yaşam tarzı ==
Türün yayılışı çok geniş bir coğrafya üzerindedir. [[Almanya]]dan havalanan ve Prenses adı verilen Leylek, [[Türkiye]] ([[İstanbul]]-[[Hatay]]) üzerinden [[Güney Afrika Cumhuriyeti]]ne gittiği tespit edilmiştir. Genellikle karadan yükselen sıcak hava akımını kullanarak daireler çizerek uçarlar. Nesli tehlike altında olmasa da yanlış insan yapılaşması ve sulak alanların kurutulması sonucunda Türkiye'deki sayıları azalmaktadır.
Leyleksilerin hepsi [[bataklık]] ve sığ sulardaki yaşama uyum sağlamıştır. Uzun bacaklı, uzun gagalı ve uzun boyunlu kuşlardır. Kanatları geniş ve uçları yuvarlak, kuyrukları nispeten kısadır. Damak kemiği, kafatası ve diğer anatomik özellikler bakımından birbirlerine benzerler. Tüyleri farklıdır. Erkekle dişi ya eşittir ya da birbirlerine çok benzerler. Zeminde veya suda yavaş adımlarla besin ararlar ya da pusuda av yakalama fırsatı beklerler. Hızlı yer değiştirmeleri uçarak yapmayı tercih ederler. Bütün takım üyeleri usta uçuculardır. Ilıman bölgelerde yaşayanları çoğu göçebedir.
 
== CinslerBeslenme ==▼
[[Avrasya]]'da üreyen [[leylek]] (''Ciconia ciconia'') [[Afrika]]'nın güney kesimlerinde kışlar. Boyu yaklaşık 100&nbsp;cm, kanat uçma tüyleri siyah, öbür tüyleri beyaz, gagası uzun ve bacakları kırmızıdır. Boyunlarını öne uzatarak oldukça yavaş uçar ve havada geniş daireler çizerek süzülür.
Hayvansal besin alırlar. Daha çok suda yaşayan hayvanlarla beslenirler. [[Balık]]lar, kabuklular, [[sürüngenler]] ve [[Böcek]]ler bunlar arasındadır. Birkaçı leşle beslenir.
 
== Familyalar ==
Leylekler çatılara özellikle de bacaların tepesine yuva yaparlar. Bazı ülkelerde insanlar uğur getirdiğine inandıklarından leylekleri çekmek için damlarına kazıklar üzerine tekerlekler koyarlar. Leylek çiftleri çalı çırpı ve topraktan yaptıkları tepsi biçimindeki yuvalarını otla döşerler. Yuva her yıl yeni eklemeler yapıldığından çok büyür.
* [[Balıkçılgiller]] (Ardeidae)
 
* [[Leylekgiller]] (Ciconiidae)
Dişiler yuvaya genellikle beyaz dört yumurta bırakır. Erkek ve dişi yavrularını büyük ölçüde, yiyip kısmen sindirdikleri besinleri kusarak beslerler. Yavrular anne ve babalarını gördüklerinde gagalarını takırdatmaya başlarlar.
* [[Aynakgiller]] (Threskiornithidae)
 
Leylekler uzak yerlere göç eden kuşların en iyi bilinenidir. [[Avrupa]]'da ve Türkiye'de üreyen bu leylekler kışı Afrika'da geçirirler. Göç sırasında sıcak hava akımlarından yararlanır, olabildiğince kara üzerinden uçabilmek için kıtadan kıtaya özellikle İstanbul, [[Çanakkale]] ve [[Cebelitarık]] boğazlarından geçerler.
 
Bilhassa Avrupa'da yoğun tarıma geçilmesi nedeniyle leyleklerin beslenebilecekleri çayırlık ve sulak alanların azalması, Afrika'da ise tarım ilaçlarının yoğun bir şekilde kullanılması, geniş leylek sürülerinin yok olmasına neden olmuştur.
 
Avrasya ve Afrika'da yaşayan [[kara leylek]] (''Ciconia nigra'') beyaz karnı dışında mor yeşil parıltılı siyah tüyleriyle ak leylekten kolayca ayırt edilebilir. Daha ürek olan bu tür, ormanlık bölgelerde ürer ve kışı Afrika'da geçirir. Türkiye'deki üreme alanı [[Marmara]] ve [[Karadeniz]] bölgelerindeki ağaçlık bölgelerdir.
 
Leyleklerin iki değişik türü [[jabiru]] adıyla tanınır. Bunlardan [[Avustralya]] jabirusu (''Xenorhynchus asiaticus'') Avustralya'dan [[Hindistan]]'a kadar uzanan bölgede yaşar. Gövdesi beyaz ve yeşil, bacakları kırmızı, iri gagası siyahtır. Genellikle yalnız avlanmasıyla dikkat çeker. [[Amerika]] jaribusunun (''jabiru mycteria'')hafifce yukarıya kıvrılan çok kalın bir gagası vardır. [[Meksika]]'dan [[Arjantin]]'e kadar uzanan bölgede bulunur. Marabu (''Leploptilos crumeniferus'') en iri leylek türüdür. Afrika'da yaşayan bu türün boyu 1,5 metreye, kanat açıklığı 2,6 metreye ulaşır. Temel besinini oluşturan leşleri yemek için genellikle akbabalarla rekabete girişir ve çoğu kez galip gelir.
 
== Göç ve Gezginlik ==
[[Dosya:Flock of storks migrating over Istanbul, Turkey.JPG|thumb|sağ|400px|İstanbul üzerinden göç eden bir leylek sürüsü]]
Yerkürenin kuzey yarısında, ekvator ile kuzey kutbu arasındaki bölgelerde havaların Nisan ve Mayıs aylarından itibaren ısınmaya başlamasıyla leylekler, sıcak yaz aylarını geçirmek için, soğuk kış aylarını geçirdikleri ülkelerden geri dönerler.
Yuvaya önce erkek leylek gelir. Çok telaşlı bir şekilde, geçen yıl bırakıp gittiği yuvayı çubuk ve otlarla onarıp yenilemeğe başlar. Takriben bir hafta sonra dişi leylek de erkek leylek tarafından onarılmış olan yuvaya döner ve hemen yerini alır.
 
Leyleklerin birbirlerini karşılama törenleri çok ilginç olur. Yuvanın sahibi erkek, dişisini karşılamak için kanatlarını hızla çırpar ve gagasıyla tıkırdar. Daha sonra etraflarına aldırmadan en güzel anlarını yaşamaya başlarlar. Baş döndüren bir yükseklikte gerçekleşen bu tutkulu sevgi gösterisinin meyveleri dört veya beş yumurta olur. Takriben dört, ya da beş hafta sonra civcivler yumurtalarından çıkmaya başlarlar. İşte bundan sonra anne ve baba leylek için telaş başlar, baba leylek çığırtkan yavrularının beslenmeleri için gerekli solucan, çekirge ve sümüklü böcekler bulabilmek için harekete geçer, hatta bir süre sonra talep daha da artar; fare, kurbağa, balık ve yılanlar menüyü süslerler.
 
Baba leylek yavrularını beslemekle yükümlü iken, anne leylek kanatlarının altına alarak, yavrularını yağmur, fırtına ve kızgın güneş sıcağından korur.
 
Doğal yaşamın bir parçası olan Leylekler, bölgede havalar soğumaya başlar başlamaz, başka bölgelerden gelen diğer leyleklerle gökyüzünde birleşerek, seyredeğer bir görüntü oluşturduktan sonra, yolculuk rotaları olan Güney Afrika, Körfez, Süveyş, ve İsrail'e doğru yola çıkarlar.
 
▲== Cinsler ==
* ''[[Anastomus]]''
* ''[[Ciconia]]''
* ''[[Ephippiorhynchus]]''
* [[Jabiru]]
* ''[[Leptoptilos]]''
* ''[[Mycteria]]''
 
{{Temiz}}
 
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.hbw.com/ibc/phtml/familia.phtml?idFamilia=22 Leylekgiller videoları]
* [http://www.ebepe.com/html/stork.html Leylekler hakkında, ingilizce]
* http://www.tauac.org/site/News2?page=NewsArticle&id=5639
* http://www.kosektas.com/?pnum=413
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
* Encyclopædia Britannica
 
{{Kuşlar}}
{{Leylekgiller|state=all}}
 
[[Kategori:LeylekgillerLeyleksiler| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Leylekgiller" sayfasından alınmıştır