Polibios: Revizyonlar arasındaki fark

'''Polybius''' ([[Yunanca]]: ''Πολύβιος''; İngilizce: ''Polybius''), (d. MOMÖ 203 – oö. MOMÖ 120), [[Helenistik dönem]]i ayrıntılarla ele alan antik Yunan [[tarihçi]]si. Yunanca (Ἱστορίαι - Historíai) (Tarihler) adını taşıyan 40 ciltten oluşan ama günümüze ancak ilk 4 cildi elimize geçmişkalmış olan tarih eserinde MOMÖ 264 - MOMÖ 146 dönemindeki Akdeniz havzasındaki tarihsel gelişmeleri antik Grekler ve Romalılar görüş açısından ve evrensel tarih anlayışı ile ayrıntılı olarak incelemiştir. Bu dönemde Polibios, Antik [[Roma Cumhuriyeti]]'nin antik dönemde Akdeniz havzası dünyasında hakim devlet olmasına doğru gelişmeleri anlatmaktadır. Bu Romalılar üstünlüğünün en zirveye eriştiği [[Üçüncü Pön Savaşı]]'nı ve şahsen katıldığı MÖ 146'da [[Kartaca Muharebesi]] ve Kartaca'nın Romalılara tarafından alınıp talan edilip harap edilişini anlatmaktadır.

Polibios, Mora yaraimadasındanyarımadasında bulunan [[Arkadya]] bölgesinin [[Megalopolis]] kentinde doğup yetişmiştir. Babası o bölgede bulunan bağımsiz şehir devletleri ve orta ve kuzeydeki şehir devletleri tarafından idare koordinasyonu için kurulmuş olanbir konfederasyonukonfederasyon olan [[Achaea Ligi]]' askeri gucugücü ve devlet idaresindenidaresinde önemli rol oynamakta idi. Polibios da babasının yanında ve onu takiben Kuzey ve orta Mora yarımadasınıyarımadasında yaşadığı dönemde yüksek bir yönetmen olmuştur. Tam bu sırada Roma Cumhuriyeti ile Makedonya Kralı [[Epiruslu Pirus|Pirus]] ile [[Piros Savaşı]]'ina girişip Balkanlar, Atik yarımadası ve Mora yarımadası'nı eline geçirmek amacıyla Antik Romalılar saldırılarına şahne olmuştur. Achaea Ligi'ni ellerine geçirmegeçiren Romalılar bu devletin önemli yöneticilerinden 1000 küsur Achea Ligi idareci asilini, bu arada Polibios'u, rehine olarak Roma'ya götürmüşlerdir. Polibios bundan sonra antik Roma'da 17 yıl yaşamıştır. MOMÖ 146'da Romalıların isyan eden [[Korint]] kentini alıp talan ettiktenetmesinden sonra Polibios Mora yarımadasına dönmüştür. Roma'da önemli politikacıları tanımış olan Polibios bu bölgenin Roma'ya bağlı olarak yönetilmesi için atanmıştır. Polibios bu bölgenin Roma'ya bağımlı olarak idare edilebilmesi için yeni politik düzenleri ortaya çıkartmışçıkarmış ve bunların ilk işleyişlerinde devlet idaresini üzerine almıştır. Bu dönem yaşamı hakkında Iskenderiyeİskenderiye ve şart'ta gittiği; önemli Romalı genç Scipio Aemilianus ve Rodoslu Panetiatus ile siyaset hakkında mektuplaştığı ve Afrika Ekvator havzasında yaşananlar hakkında elimize geçmemiş bir risale yazdığı ancak bilinmektedir. değişikDeğişik kaynaklardan öğrenildiğine göre 80 yaşlarında iken Polibios attan düşerek olmuşturölmüştür.

Polibios'un hazırlamış olduğu bu tarih eseri ve bu eserinde analitik olarak ele aldığı konular, yaşadığı dönemlerden itibaren ve sonraki yüzyıllarda Antik Roma tarihi yazarlarını yakınadanyakından etkilemiştir. Özellikle bu tarih kitabında ilk defa ele alınan devlet yönetiminde [[kuvvetler ayrılığı]] prensibine göre yaşama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirinden ayrılmasını içeren "karışık anayasal" idare hakkındaki fikirleri daha sonra 18. yüzyılda [[Montesquieu]] tarafından '' De l'Esprit des Lois (Kanunların Ruhu)'' ilkesi olarak ayrıntılı olarak ifade edilmiş <ref>Montesquieu (Tr.cev. Fehmi Badas (1.bas. 2011; son bas.2015) ''Kanunların Ruhu Üzerine'', İstanbul:Hiperlink ISBN 9789757670414</ref> ve [[ABD Anayasası]]'nın hazırlanmasında kullanılmıştır. Polibios'un tarih eserindeki siyasi anlayışı, bugün [[Siyaset Bilimi]] ve [[Uluslararası İlişkiler]] gibi çeşitli disiplinlerde çalışma malzemesi olarak kabul edilmektedirler.

Polibios'un yazdığı eserlerin çoğunluğu yüzyıllar geçtikçe kaybolup günümüze kadar gelmemişlerdirgelememişlerdir. İlk eserlerinden birininbiri, MÖ 253 – MÖ 183 döneminde yaşamış Yunan devlet adamı olan [[Philopoemen]] hakkındadır. Polibios'un bu eseri kaybolmakla beraber bu eserin içeriğinin [[Plutarkhos]]'un MS 2. yüzyıl sonunda yazmış olduğu [[Paralel Yaşamalar]] adlı tanınmış biyografi eserinde bulunan Philopoemen hayatına ait bölümün ana kaynağı olduğu kabul edilmektedir.

Polibios'un gayet ayrıntılı olarak işleyip "Taktikler" adını verdiği uzunca bir deneme eseri de kayıptır. Bu eserinde Polibios'un Antik Yunan ve RomalıRoma ordularının kullandıkları askeri taktikleri hakkında uzun detaylı tasvirler yaptığı bilinmektedir. Bu eserin bir kısmının Polibios'un "Tarihler" adlı eseri içeriğinde bulunduğu; ama Tarihler eserinin bu kısmının da kayıp olduğu kabul edilmektedir.

Polibios'un diğer bir kayıp olmuş eseri bir tarihi monograf olan Romalıların İspanya'da yaptıkları [[Kaltibriyan Savaşları]]'nın son safhasında [[Ebro Nehri]] kıyılarında yaşayan bir kabile ile yaptıkları [[Numentiyen Savaşı]] hakkında olduğu bilinmektedir.

Polibios'un en büyük ve en önemli eserinin adı ''Tarihler'''dir. Bu eserin 40 cilt olduğu bilinmektedir. Fakat elimizeelimizde tümüyle detaylı olarak sadece ilk beş kitap (Kitap I 'den Kitap V'e kadar) bulunmaktadır. Kitap VI'nın bazı kayıp kısımları hariç önemli kısımları da elimize geçmiştir. Fakat diğer 34 kitaptan ancak kısa parçalar gününüzegünümüze gelebilmiş ve diğer parçalar kaybolmuştur.

Bununla beraber elimize geçen kısımlara dayanarak Polibios'un Roma tarihinin incelemesi ve analizinde, tarihçi [[Yaşlı Çato]] (MOMÖ 234-149) ile birlikte tarihçiliğin babası olduğu kabul edilmektedir. Polibios'un ''Tarihler'' eseri MÖ 264-MÖ 146 dönemini kapsamaktadır. Bu dönemin içinde eserinin teksif olduğu dönem MÖ 220 - MÖ 167'de Roma'nın baş düşmanı olarak kabul ettiği Kartaca ile yaptığı [[Pön Savaşları]] ve bu savaşlarda etap etap Kartacalıları yenip Roma'nın Akdeniz'de en güçlü egemen devlet olması dönemidir.

''Tarihler'' eserinin Kitap I ile Kitap V bölümü, Polibios'un yaşadığı dönemde Akdeniz'de kıyıları olan önemli devletlerin, bunlar arasında özellikle mevcut olan antik Yunan şehir devletleri ve [[Ptolemaios Hanedanı]] altında [[Mısır]]'ın, politikalarına devlet devlet ayrıntılarla hasredilmiştir ve bundan sonra bunların birbirleri ile olan "karşılıklı ilişkileri" ortaya çıkartılmaktadır. Polibios Kitap Vİ. VI'da antik Romlıların en sonunda Akdeniz'de en güçlü egemen devlet olmayı başarmasına önemli neden olan politik, askeri ve moral kurumları ele almaktadır. [[Birinci Pön Savaşı]] ve [[İkinci Pön Savaşı]]'nı Polibios bu eserinde incelemektedir. Polibios [[Hannibal]] ile [[Afrikalı Scipio|Publius Cornelius Scipio Africanus Major]] arasında yapılan [[Ticinus Muharebesi]], [[Trebia Muharebesi]], [[Sağüntum Kuşatması]], [[Lilybaeum Muharebesi]] ve [[Ren Nehri Geçişi Muharebesi]] gibi askeri çatışmaları kronik olarak ele almıştır. Polibios'un, Roma'nın Akdeniz'de tek egemen güç olması sonucunun meydana çıkamasını açıklamasıçıkmasını, Romalıların gelenekleri ve kurumları ile asil faaliyetlere önem vermeleri, erdemliliği sevmeleri; ailelerine ve yaşlılarına hürmet göstermeleri ve tanrılarından korkmaları olarak açıklamaktadır.

Kitap VII'dan ele geçen kısımlardankısımlarda Polibios'un bu kitapta bir tarihçinin baş göreviningörevini belgelerin analizi, coğrafi bilgilerin yararlı olanların tekrar gözden geçirilmesi ve siyasi tecrübelilik olarak tanımlamaktadır. Polibios tarihinde kronik olarak ele aldığı olayların ancak bunlara katkıda bulunmuş olanların anlatıları ile teyit edilmesinden sonra yazıya geçirilebileceğini savunmakta idi. Böylece tarih yazmada tarihçinin aynı bir iyi ahlaklı bir gazeteci gibi ancak gerçekleri aksettirmesini savunanlardan ilki olmuştur. Polibios'un, tarih yazdığı dönemde profesyonel bir tarihçinin gerçeği ve uydurmayı birbirinden ayrıma gücünü kazanmak için politika tecrübesi gerekmektegerektiğini ve yine bir profesyonel tarihçinin olayların doğruluğunu yargılayabilmesi için ele alınan konunun içinde geçtiği coğrafi mevkıleri iyi bilmesi gerektiğini iddia etmiştir. Bu prensiplere uyan Polibios'un şahsen siyaset ve askerlik tecrübeleri bulunmaktaydı ve geniş olarak Akdeniz havzasında seyahat etmişti.

Polibius tarihini yazmakta iken antik Yunan ve Romalı yazılı kaynakları da elden geçirip bunlardan faydalandığını bildirmektedir. Ama faydalandığını iddia ettiği bu kaynakları hazırlayanların isimleri eserindeneserinde bulunmamaktadır. Ancak Kitap XİİXII'den elimize geçen parçalarda kendinin ele aldığı dönemin tarihini ele alan Timaeus'un yazdığı eseri incelemektedir. Polibios Timeaus'un tarihinin RomalılaraRomalılar tarafında yanlı olduğunu ve doğruluğu şüpheli ve gerçeklere uymayan kısımlar ihtiva ettiğini iddia etmektedir.

[[Antik Yunanistan]]'da askerî ve ticari bilginin güvenli bir şekilde iletimini sağlayabilmek için [[Yunanlar]] bazı şifreleme sistemleri geliştirdiler. Bugün Polybius damatahtası denen, bir cihaz kullanarak metin şifrelemenin temellerini ortaya koydu.

Polybius şifrelemesinde her sayı (ya da simge) tek bir harfi ifade ettiğinden, dilin yapısındanhareketleyapısından hareketle böyle bir şifreyi çözmek zor değildir. Şifreli metnin boyunun uzun olması da deşifrelemeyi kolaylaştırır. Daha büyük damatahtaları kullanılarak ve alfabe bitiminde alfabeyi yeni baştan yazılarakyazarak, aynı harfi birkaç sayıyla da gösterilerek, o zamangöstererek şifreyi çözmek daha zorlaştırılabilir. Dilbilim kurallarına uymayan ya da çok sık şifreleme hatası yapan birinin şifresini çözmek zaman alabilir ama yine de metin çok uzunsa deşifrelemek zor değildir.

Şifrelenecek metnin her harfi için, damatahtasında o harfe denk gelen satır ve sütun numarası ile bir sayı bulunur. Örneğin ; şifrelenecek metin '''poliybius''' ise,