Vikipedi

Kürdistan: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Ahmet Turhan (mesaj | katkılar)
Devriyeler
65.955 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Ahmet Turhan (mesaj | katkılar)
Devriyeler
65.955 değişiklik
Gerekçe: Kullanıcı talebi: https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullan%C4%B1c%C4%B1_mesaj:Vladdracotepe%C5%9F&diff=21583723&oldid=21583709
1. satır:
{{Koruma-yarı-süresiz}}
{{düzenle|Ekim 2019}}
{{Coord|37|00|N|43|00|E|type:country_source:dewiki|display=title}}
{{diğer anlamı|Kürdistan (anlam ayrımı)}}
{{Çoklu resim
[[Dosya:Kurdish-inhabited area by CIA (1992) box inset removed.jpg|küçükresim|271x271pik|[[Kürtler|Kürtlerin]] yaşadığı alanlar (1992)<ref>https://legacy.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/kurdish_lands_92.jpg</ref><ref>https://www.loc.gov/item/93682579/</ref>]]
| align = right
'''Kürdistan''' ({{dil|dil_adı=e|ar|كردستان ''Kurdistân''}}; {{Dil|fa|کردستان ''Kordestân''|dil_adı=e}}; {{Dil|ku|''Kurdistan'' / کوردستان|dil_adı=e}}<ref>F.Stark,Rome on the Euprates:The story of a frontier,1966 Sayfa:481 ve 342</ref><ref>J. F. Matthews, ''Political life and culture in late Roman society'',Sayfa:304 -1985</ref><ref>J. den Boeft,''Philological and historical commentary on Ammianus Marcellinus XXIII'',Sayfa:299.Bouma Publishers,1998. Sayfa:44</ref><ref>An Account of the State of Roman-Catholick Religion, Sir Richard Steele, Published 1715</ref>) [[Kafkaslar]]'ın güneyi ve [[Orta Doğu]]'da, [[Ermenistan]], [[Irak]], [[İran]], [[Suriye]] ve [[Türkiye]]'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge.<ref>"'''Kurdistan.'''" [[Encyclopædia Britannica]]. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 06 Ekim 2008 <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325241/Kurdistan>.</ref><ref name="Oxford">Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, ''"Kurdistan"'' maddesi</ref> Kürdistan, kabaca kuzeybatı [[Zagros Dağları|Zagros'u]] ve doğu [[Toros Dağları|Toros dağ]] sıralarını kapsamaktadır. <ref>Kurdistan, ''Britannica Concise''</ref> Kürdistan Bölgesi, Kürt irredentist iddialarına karşılık gelmektedir. Terimin çağdaş kullanımı [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu Türkiye]] (Bakur veya Kuzey Kürdistan), [[Rojava|Kuzey Suriye]] (Rojava veya Batı Kürdistan), [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|kuzey Irak]] (Başur veya Güney Kürdistan) ve kuzeybatı İran (Rojhelat veya Doğu Kürdistan) bölgelerini ifade etmektedir.<ref>''Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland'', (2014), by Ofra Bengio, University of Texas Press</ref><ref>"The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, 2005"</ref> Kimi örgütleri, Kürtlerin çoğunlukla yaşamaları sebebiyle bu alanların bir kısmının veya tamamının oluşturduğu bağımsız bir ulus devlet yaratmaya çalışırken,kimi örgütler ise mevcut ulusal sınırlar içinde bağımsız bir ulus devletten ziyade özerklik için kampanyalar yürütmektedirler.<ref>"The Kurdish Conflict: Aspirations for Statehood within the Spirals of International Relations in the 21st Century". Kurdishaspect.com.</ref><ref>Hamit Bozarslan. "The Kurdish Question: Can it be solved within Europe?”, page 84 “The years of silence and of renewal” in Olivier Roy, ed. ''Turkey Today: A European Country?''.</ref> [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] ilk olarak [[Irak]] hükümeti ile 1970'lerde imzalanan bir anlaşmayla otonom statü kazandı ve statüsü 2005 yılında federal Irak cumhuriyeti içinde özerk bir varlık olarak yeniden doğrulandı.<ref>Irak Anayasası, 113. madde.</ref>Ayrıca İran'da ''Kürdistan'' adında özerk olmayan bir eyalet de mevcuttur. [[Suriye İç Savaşı]]'nda [[Suriye Demokratik Güçleri]] kuzey Suriye'nin büyük kesimlerinin kontrolünü ele geçirdi ve kendi hükumetlerini kurduktan sonra savaş sona erdiğinde federal bir Suriye'de özerklik çağrısında bulunmuşlardır.<ref>"Kurds seek autonomy in democratic Syria". BBC. 16 Ağustos 2012.</ref>
| direction = vertical
[[Dosya:Near East ancient map.jpg|küçükresim|302x302pik|M.Ö. 60'da Karduya (Corduene) Krallığı'nın yerini gösteren 19. yüzyılda çizilmiş harita]]
| width = 300
 
| image1 = Kashgari map.jpg
== Tarih ==
| caption1 = [[Divânu Lügati't-Türk]]’teki harita (11. yüzyıl) [[Kaşgarlı Mahmud]]'un çizdiği haritada (1074) Arapçada ''Kürdlerin Toprağı'' anlamına gelen '''Ard'ul Ekrad''', Ard'ul Şam (Şam toprağı) ve Ard'ul Irāqayn (Irakı Acemi ve Irakı Arabi) arasında.
 
| image2 = Mahmud al-Kashgari map (Türkçe).png
=== Etimoloji ===
| caption2 = Sözlükteki haritanın Türkçeleştirilmiş versiyonu
[[İran dilleri]]nde "[[Kürtler|Kürt]] ülkesi" anlamına gelen Kürdistan, ''Kurd'' ve yer, yurt, ülke gibi anlamlar veren -''stan'' (-''istan'') son ekinden oluşmaktadır. Proto Hint-Avrupa *''steh''- ("durmak, beklemek") > *''steh-no'' (yer, çevre, yurt, bölge), Proto Hint-İrani *''stanam'' (yer), Proto Arya *''ste'' (durmak, beklemek) olarak tahmin edilen -''stan'' son eki Sanskritçe ''stha-, ''Avesta dilinde ve Eski Farsça'da ''sta''- (beklemek, durmak), [[Farsça]] ve [[Kürt dilleri|Kürtçe]] gibi yeni [[İran dilleri|İrani dillerde]] ise -''stan'' olarak görülmektedir.<ref>"-stan" [http://www.etymonline.com/index.php?term=-stan Online Etymology Dictionary]
}}
[[Dosya:Osmanli Ortadogu.jpg|thumb|300px|1893'te [[II. Abdülhamid]] döneminde basılmış, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin [[Orta Doğu]]'daki topraklarını gösteren harita. Haritanın tam ortasında کردستان (Kürdistan) kelimesi bulunmaktadır.]]
'''Kürdistan''' ({{dil|dil_adı=e|ar|كردستان ''Kurdistân''}}; {{Dil|fa|کردستان ''Kordestân''|dil_adı=e}}; {{Dil|ku|''Kurdistan'' / کوردستان|dil_adı=e}}<ref>F.Stark,Rome on the Euprates:The story of a frontier,1966 Sayfa:481 ve 342</ref><ref>J. F. Matthews, ''Political life and culture in late Roman society'',Sayfa:304 -1985</ref><ref>J. den Boeft,''Philological and historical commentary on Ammianus Marcellinus XXIII'',Sayfa:299.Bouma Publishers,1998. Sayfa:44</ref><ref>An Account of the State of Roman-Catholick Religion, Sir Richard Steele, Published 1715</ref>) [[Kafkaslar]]'ın güneyi ve [[Orta Doğu]]'da, [[Ermenistan]], [[Irak]], [[İran]], [[Suriye]] ve [[Türkiye]]'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge.<ref>"'''Kurdistan.'''" [[Encyclopædia Britannica]]. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 06 Ekim 2008 <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325241/Kurdistan>.</ref><ref name="Oxford"/> Siyasi bakımdan [[özerklik|özerk]], federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge [[Irak]]’ın [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]'dir.<ref>Irak Anayasası, 113. madde.</ref> Bölgenin kuzeybatı [[İran]]’a karşılık gelen kısmı [[Kürdistan Eyaleti|Kürdistan]] adıyla eyalet statüsündedir.
 
== Etimoloji ==
[[İran dilleri]]nde "Kürt ülkesi" anlamına gelen Kürdistan, ''Kurd'' ve yer, yurt, ülke gibi anlamlar veren -''stan'' (-''istan'') son ekinden oluşmaktadır. Proto Hint-Avrupa *''steh''- ("durmak, beklemek") > *''steh-no'' (yer, çevre, yurt, bölge), Proto Hint-İrani *''stanam'' (yer), Proto Arya *''ste'' (durmak, beklemek) olarak tahmin edilen -''stan'' son eki ''' '''Sanskritçe ''stha-, ''Avesta dilinde ve Eski Farsça'da ''sta''- (beklemek, durmak), Farsça ve Kürtçe gibi yeni İrani dillerde ise -''stan'' olarak görülmektedir.<ref>"-stan" [http://www.etymonline.com/index.php?term=-stan Online Etymology Dictionary]
</ref><ref>"-sta", [http://dictionary.obspm.fr/index.php?formSearchTextfield=%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&formSubmit=Search&showAll=1 An Etymological Dictionary of Astronomy and Astrophysics English-French-Persian]
</ref> Kürdistan'ın kadim isimlerinden biri [[Karduya|Corduene]]/[[Karduya|Kordyene'dir]]. <ref>N. Maxoudian, "Early Armenia as an Empire: The Career of Tigranes III, 95–55 BC", ''Journal of the Royal Central Asian Society'', Vol. 39, Issue 2, April 1952, s. 156–63.</ref><ref>A.D. Lee, ''The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia'', Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, bök. 40, No. 3 (1991), s. 366–74 (bkz.s. 371)</ref>Antik çağlardan bu yana Kürdistan, farklı çeşitlerde ancak fonetik yapilari açısından aynı anlama gelen isimlerle adlandırılmıştır.
* [[Ermenice]]; '''Korchayk''
 
* [[ErmeniceLatince]]; '''KorchaykGordyene''
* [[Yunanca]]; ''Kordyene''
*[[Latince]]; ''Gordyene''[[Dosya:Alexander den stores rike, Nordisk familjebok.jpg|küçükresim|322x322pik|M.Ö 4. Yüzyıl, [[İskender|Büyük İskender]] döneminde Kardchi (Kurdistan)]]
''Kurdistan'', bölge ismi olarak ilk kez [[Edessalı Matthias]] tarafından yazılmış olan Ermeni Kroniki adlı kitapta, bir bölgeyi adlandırmak için kullanılmıştır. Edessa'lı Matthias, [[Diyarbakır]] ve [[Siverek]] arasında olan bir bölgeyi ''K'rdstanac'' olarak tanımlamıştır.<ref>Garnik Asatrian: ''Die Ethnogenese der Kurden und frühe kurdisch-armenische Kontakte'', erschienen in ''Iran & the Caucasus'', Vol. 5 (2001), S.&nbsp;41–74</ref> Kronik, 952-1136 yılları, üç bölüm olarak anlatıyor.
*[[Yunanca]]; ''Kordyene''
 
''Kurdistan'', bölge ismi olarak ilk kez [[Edessalı Matthias]] tarafından yazılmış olan [[Ermeniler|Ermeni]] Kroniki adlı kitapta, bir bölgeyi adlandırmak için kullanılmıştır. Edessa'lı Matthias, [[Diyarbakır]] ve [[Siverek]] arasında olan bir bölgeyi ''K'rdstanac'' olarak tanımlamıştır.<ref>Garnik Asatrian: ''Die Ethnogenese der Kurden und frühe kurdisch-armenische Kontakte'', erschienen in ''Iran & the Caucasus'', Vol. 5 (2001), S.&nbsp;41–74</ref> Kronik, 952-1136 yılları, üç bölüm olarak anlatıyor.
 
Kelimenin bugünkü şekli, yazılı kaynaklarda ilk kez 12. yüzyılda [[Büyük Selçuklu sultanları listesi|Büyük Selçuklu Sultanı]] [[Ahmed Sencer|Sencer]] tarafından kurulan, günümüzde [[İran]]'ın [[Hamedan]], [[Kermanşah]], [[Dinaver]], [[Senendec]]<ref name="Strohmeier1">Martin Strohmeier und Lale Yalçın-Heckmann: ''Die Kurden''. 2. Aufl., München 2003, S. 20</ref> bölgelerini kapsayan eyalet için kullanılmıştır.<ref name="Irak">Kerim Yıldız, ''Irak Kürtleri'', Belge Yayınları, İstanbul, Haziran 2005, ISBN 975-344-329-3, s. 21-22.</ref>
 
== Coğrafi konum ==
=== Antik Çağlarda Kürdistan ===
Kürdistan’ın sabit sınırları yoktur ve kapsadığı topraklar üzerindeki iddialar, grup ve kişilere göre farklılıklar göstermektedir.
Antik çağlarda bu bölgede [[Gutiler]], [[Hurriler]], [[Manna Krallığı|Mannalar]] ve [[Ermeniler]] gibi çeşitli gruplar yaşamıştır. [[Manna Krallığı|Manna vatanı]], günümüz [[Mahabad|Mahabad'ı]] etrafında merkezlenmiş olan [[Urmiye Gölü|Urmiye Gölü'nün]] doğusunda ve güneyinde yer almaktadır.<ref>"Mahabad". ''Britannica Online Encyclopedia''.</ref> Bu bölge [[II. Kiros|Büyük Kiros]] ve [[I. Darius|Büyük Darius]] zamanında [[Pers İmparatorluğu|Pers]] hakimiyetine girmiştir. [[Seleukos İmparatorluğu|Seleukos İmparatorluğu'nun]] zayıflaması ile ortaya çıkan modern [[Kürtler|Kürtler'in]] ataları olarak kabul gören [[Karduya|Karduya Krallığı]], <ref>Rawlinson, George, ''The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7'', 1871. (copy at Project Gutenberg)</ref> <ref>[[Johann Georg Theodor Grässe|Grässe, J. G. Th.]] (1909) [1861]. ''Orbis latinus; oder, Verzeichnis der wichtigsten lateinischen orts- und ländernamen'' (Almanca) (2nd bas.). Berlin: Schmidt. [[OCLC]] 1301238.</ref> <ref>Kurds. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-07</ref> <ref>Revue des études arméniennes, vol.21, 1988-1989, p.281, By Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989.</ref><ref>A.D. Lee, ''The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia'', Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 40, No. 3 (1991), s. 366-374 (bkz s.371)</ref>[[Van Gölü|Van Gölü'nün]] güney ve güneydoğusunda, [[Pers İmparatorluğu|Pers]] ve [[Mezopotamya]] arasında yer alıyordu ve kuzey [[Mezopotamya]] ile [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu Anadolu'yu]] MÖ 189'dan MS 384'e kadar [[Pers İmparatorluğu|Pers]] ve [[Roma İmparatorluğu|Roma]] İmparatorluklarının içerisinde varlığını sürdürmüştür. [[Karduya|Karduya Krallığı]] M.Ö. 66'da [[Roma İmparatorluğu]] içerisinde [[vasal]] devlet halini aldı. MS 384'e kadar [[Antik Roma|Romalılarla]] müttefik kaldı. [[Karduya|Karduya Krallığı]] M.Ö. 66'dan sonra [[Roma İmparatorluğu|Roma]] ve [[Pers İmparatorluğu|Pers]] arasında varlığını sürdürebilmek için beş kez taraf değiştirmiştir. [[Karduya|Corduene/Karduya Krallığı]],[[Tigranakert|Tigranakent'in]] doğusunda, yani [[Türkiye|Türkiye'nin]] [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|güneydoğusunda]] yer alan [[Diyarbakır]] ilinin doğusunda ve güneyinde yer almıştır.
 
''Lugât-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye''’ye göre (1882) Osmanlı Kürdistanı; "Ermenistan, el-Cezîre (Mezopotamya), [[Irak-ı Arab|Irâk-ı Arab]] (Bağdat'tan Basra'ya kadar olan bölge) ve Acemistan arasındadır. [[Şehrizor Eyaleti|Şehrizor]] (Kerkük) ve [[Musul Vilayeti|Mûsul]] vilâyetleriyle [[Bağdat Vilayeti|Bağdâd vilâyeti]]<nowiki/>nin bir kısmını oluşturur. Uzunlukça üç yüz seksen, ence dört yüz kilometre genişliğindedir, yüksek dağları ve verimli vâdîleri içerir."<ref>Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 77. [http://eski.bgst.org/keab/okkcg20100727.asp ve ayrıca bkz.]<br>
Bazı tarihçiler [[Karduya]] ile [[Kürtler|Kürt]] ve Kürdistan'ın modern isimleri arasındaki bağlantıyı ilişkilendirdiler.<ref>A.D. Lee, ''The Role of Hostages in Roman Diplomacy with Sasanian Persia'', Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Böl. 40, No. 3 (1991), s. 366–74 (bkz. s.371)</ref><ref>Rawlinson, George, ''The Seven Great Monarchies of the Ancient Eastern World, Böl. 7'', 1871. </ref><ref>Revue des études arméniennes, böl. 21, 1988–1989, s. 281, by Société des études armeniennes, Fundação Calouste Gulbenkian, Published by Imprimerie nationale, P. Geuthner, 1989.</ref> Kürdistan'ın eski illerinin bazıları ve bunlara karşılık gelen modern isimler:<ref>J. Bell, ''A System of Geography. Popular and Scientific (A Physical, Political, and Statistical Account of the World and Its Various Divisions)'', pp. 133–4, Vol. IV, Fullarton & Co., Glasgow, 1832.</ref>
Orijinal transkripten: "Kürdistan-ı Osmânî: Ermenistan, el-Cezîre, Irâk-ı Arab ve Acemistan beynindedir. Şehrizor ve Mûsul vilâyetleriyle Bağdâd vilâyetinin bir kısmını teşkîl eder. Tûlen üç yüz seksen, arzen dört yüz kilometro ittisa'ında olub mürtefi' dağları ve mahsûldâr vâdîleri hâvîdir..."
</ref> Aynı kaynağa göre, Osmanlı Kürdistanı Sultan 1. Selim zamanında kendi isteğiyle Osmanlı’ya katılmış olup, sadece Diyarbekir tarafı kısmen savaş ile alınmıştır. ''Lugât-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye''{{'}}ye göre İran Kürdistanı ise; "Acemistanda Azerbâycân (İran'ın kuzeyinde bir eyalet), [[Irak-ı Acem|Irâk-ı Acem]] (İran'ın batısında merkezi Hemedan olan bölge), [[Huzistan Eyaleti|Hûzistan]] (İran'ın güneybatısında bir eyalet) ve Kürdistan-ı Osmânî ile sınırlanmış bir eyâlettir. Uzunluğu üç yüz yetmiş, eni iki yüz yirmi beş kilometre genişliğinde ve dört yüz bin nüfûslu olup merkezi [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmânşâh]]'tır."<ref>Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 78. [http://eski.bgst.org/keab/okkcg20100727.asp ve ayrıca bkz.] <br>
Orijinal transkirpsiyondan: "Kürdistan-ı Acemî: "Acemistanda Azerbâycân, Irâk-ı Acem, Hûzistan ve Kürdistan-ı Osmânî ile tahdîd olunur bir eyâlettir. Tûlen üç yüz yetmiş, arzen iki yüz yirmi beş kilometro ittisâ'ında ve dört yüz bin nüfûsu hâvî olub makarrı Kirmânşâhdır..."
</ref>
 
İlk Türkçe ansiklopedik sözlük sayılan ''Kamus'ul-Alam''{{'}}da Kürdistan şu şekilde tarif edilmiştir (1896):<blockquote>"Kürdistan, Urmiye ve Van göllerinin kıyılarından Kerhe (Kerxe) ve Diyale ırmaklarının kaynaklarına ve Dicle’nin akış yatağına dek uzayıp, kuzeybatıya doğru sınırları Dicle'nin akış yatağını izleyerek, Fırat'ı oluşturan Karasu yatağına ve oradan kuzeye doğru, Aras havzasını Fırat ve Dicle havzasından ayıran su ayırımı çizgisine kadar ulaşır. Bu itibarla, Osmanlı İmparatorluğunda, Musul vilayetinin büyük bölümü, yani Dicle’nin solunda bulunan yerleri ve Van ve Bitlis vilayetleriyle Diyarbekir ve Mamuretulaziz* vilayetlerinin birer parçası ve Dersim sancağı Kürdistan’dan sayılır. İran’da da Kürdistan adıyla bilinen eyaletle Azerbaycan eyaletinin yarısı, yani güneybatı bölümü, Kürdistan’dır. Böylece Kürdistan, kuzeydoğu yönünden Azerbaycan, doğudan Irakı Acemî (Acem Irakı), güneyden Loristan ve Irakı Arabî (Arap Irakı), güneybatı yönünden Mezopotamya, kuzeybatı yönünden de Anatoli ile sınırlıdır."<ref>Şemseddin Sami, "Kürdistan" Maddesi, Kamusu'l-Alam, 5.cilt, İstanbul, 1896, s.3840'den sadeleştirerek transkripsiyonunu yapan: M. Emin Bozarslan, Serbestî Dergisi, sayı 1, İstanbul, Kasım 1998, s.43-46
# [[Karduya]] veya [[Karduya|Corduene]] ([[Siirt]], [[Bitlis]] ve [[Şırnak]])
# Sophene veya Sofan ([[Diyarbakır]])
# Zabdicene veya Bezabde (Kardu Gazarta veya Cezire-i İbn-i Ömer veya [[Cizre]])
# Basenia ([[Doğubayazıt]])
# Moxoene ([[Muş]])
# Nephercerta (''[[Silvan]]'')
 
Orijinal transkripsiyondan örnek: "Bu itibarla, Memalik-i Osmaniye'de, Musul vilayetinin kısm-ı azamı, yani Dicle’nin solunda bulunan yerleri ve Van ve Bitlis vilayetleriyle Diyarbekir ve Mamuretulaziz vilayetlerinin birer parçası ve Dersim sancağı Kürdistan’dan ma'dud olduğu gibi, İran’da dahi Kürdistan namıyla marûf eyaletle Azerbaycan eyaletinin nısfı, yani cenub-i garbi kısmı Kürdistan’dır." (Şemseddin Sami, "Kürdistan" Maddesi, Kamusu'l-Alam, 5.cilt, İstanbul, 1896, s.3840)
7.Artemita ([[Van]])
</ref></blockquote>
 
[[Evliya Çelebi]]'nin [[Seyahatnâme (Evliya Çelebi)|Seyahatname]]'sinde de şu şekilde yazılmıştır (17.yüzyıl):
Kürdistan topraklarının en eski kayıtlarından biri, [[:en:Abdisho|Abdisho]] gibi Orta Doğu'nun [[Asur]] azizlerinin hikayelerini anlatan bir [[Süryaniler|Süryani]] [[Hristiyanlık|Hristiyan]] geç antik çağlarında bulunur. [[Sasani İmparatorluğu|Sasani]] [[:en:Marzban|Marzbanları]], [[:en:Abdisho|Abdisho'ya]] menşe yerini sorduğunda, ebeveynlerine göre aslen [[Asur|Asur'daki]] bir köy olan Hazza'dan olduklarını söyler. Ancak, daha sonra Hazza'dan [[Putperestlik|putperestler]] tarafından kovulduklarını ve [[:en:Abdisho|Abdisho'ya]] göre [[Kürtler|Kürtlerin]] ülkesinde olan Tamanon'a yerleştiklerini dile getirir. Tamanon modern [[Irak]]-[[Türkiye]] sınırının hemen kuzeyinde yer alırken, Hazza modern [[Erbil (il)|Erbil'in]] 12 km güneybatısındadır. Aynı belgedeki bir başka metinde [[Habur Çayı]] bölgesi de Kürtlerin ülkesi olarak tanımlanmaktadır.<ref>J. T. Walker, ''The Legend of Mar Qardagh: Narrative and Christian Heroism in Late Antique Iraq'' (368 pages), University of California Press, ISBN 0-520-24578-4 , 2006, s. 26, 52, 108.</ref> [[El-Makdisi]] ve Yâkût el-Hamavî'ye göre Tamanon, [[Cudi Dağı|Cudi Dağı'nın]] güney-batı veya güney yamaçlarında ve [[Cizre|Cizre'nin]] güneyinde yer almaktadır.<ref>T. A. Sinclair, "Eastern Turkey, an Architectural and Archaeological Survey", Vol. 3, Pindar Press, ISBN 978-1-904597-76-6 ,1989, s.337.</ref> [[Süryaniler|Süryani]] kaynaklarındaki [[Kürtler|Kürtlere]] yapılan diğer coğrafi referanslar [[:en:Zuqnin_Chronicle|Zuqnin kroniklerinde]], [[:en:Michael_the_Syrian|Suriyeli Mikail]] ve [[Bar Hebraeus|Bar hebraeus'un]] yazılarında yer almaktadır. Bu kaynaklarda Kardu dağlarından, Kardu şehri ve Karduya ülkesinden bahsedilmektedir.<ref>Mouawad, R. J. (1992). "The Kurds and Their Christian Neighbors: The Case of Orthodox Syriacs". ''Parole de l'Orient''. '''XVII''': 127–141.</ref>
 
<blockquote>"Kürdistan büyük ülkedir. Bir ucu [[Erzurum]],[[Van]] diyarlarından [[Hakkâri]], [[Cizre]], [[İmadiye]], [[Musul]], [[Şehrizor]], Harir, [[Ardelan Prensliği|Ardelan]], Derne, Derteng'i de içererek [[Basra Körfezi]]'ne kadar yetmiş konak mesafe sayılır. [[Araplar|Arap]] Irak'ı ile [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] arasında bu yüksek dağlar içinde altı bin adet [[Kürtler|Kürt]] aşireti ve kabilesi güçlü bir sed olmasaydı Acem kavmi için [[Anadolu]]'yu istila etmek çok kolay olurdu (...) Ama bu Kürdistan'ın eni, boyu gibi geniş değildir."<ref>http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/turklerin-ve-kurtlerin-kurdistani-1162515/</ref></blockquote>
=== Antik Çağ Sonrası Tarih ===
[[Dosya:Old Kurdistan Map, Ibn Hawqal.png|thumb|225px|[[İbn Havkal]]'ın [[Kürtler|Kürt]] topraklarını gösteren haritası. (MS. 977)<br>''[[Cibal]]'ın Haritası'' adlı harita (Doğu/Kuzey Mezopotamya Dağları), "Kürtlerin Yaz ve Kış dinlenme yerleri"ni belirtmektedir.|alt=|sol]]
[[Dosya:Kashgari map.jpg|küçükresim|[[Kâşgarlı Mahmud]] 'un(1074), Arḍ'ul-Ekrād ([[Kürtler|Kürt]] Diyari), Arḍ'ul Şām ([[Suriye]]) ile Arḍ'ul-ʿIrāqayn ([[Irak]]) arasında bulunan Kürtler'in yaşadığı yerleri gösteren harita.]]
Onuncu ve on birinci yüzyıllarda bölgede birkaç [[Kürtler|Kürt]] Devleti kurulmuştur: Kuzeyde [[Şeddadiler]] (951–1174) ([[Kura Nehri|Kura]] ve [[Aras]] nehirleri arasındaki doğu Transkafkasya'da) ve [[Revvadiler]] (955-1221) ([[Tebriz]] merkezli ve tüm [[Azerbaycan (İran)|Azerbaycan'ı]] kontrol etti), doğuda [[Hasnaviler|Hasanveyhiler]] (959-1015) ([[Şehrizor Eyaleti|Şehrizor]] ve [[Huzistan Eyaleti|Huzistan]] arasındaki [[Zagros Dağları|Zagros'ta]]) ve [[Annaziler]] (990–1116) ([[:en:Hulwan|Hulwan]] merkezli) ve batıda [[Mervaniler]] (990-1010) [[Diyarbakır|Diyarbakır'ın]] güneyinde ve [[Cizre|Cizre'nin]] kuzeyinde<ref>Maria T. O'Shea, ''Trapped between the map and reality: geography and perceptions of Kurdistan'' , 258 s., Routledge, 2004. (bkz s. 68)</ref><ref>I. Gershevitch, ''The Cambridge history of Iran: The Saljuq and Mongol periods'', Vol. 5, 762 s., Cambridge University Press, 1968. (bkz s. 237 for "Rawwadids")</ref> Ayrıca Orta Çağ'da Kürdistan, Emirlik denilen yarı bağımsız ve bağımsız devletlerin bir koleksiyonuydu. Bu Emirlikler nominal olarak [[Hilâfet|Halifelerin]] veya Şahların dolaylı siyasi veya dini etkisi altında kalmışlardır. Bu devletlerin kapsamlı bir tarihi ve komşularıyla ilişkilerine 1597'de [[Bitlis Prensliği|Bitlis Emiri]] [[Şeref Han|Şerefhan-ı Bitlisi]] tarafından yazılan [[Şerefname]] adlı kaynakta yer verilmiştir.<ref>http://www.mazdapublishers.com/book/sharafnama</ref> Bu emirlikler; Güneyde Baban, [[Soran Emirliği|Soran]], [[Badinan Beyliği|Badinan]] ve Garmiyan Emirliği; Kuzeyde [[Botan Emirliği|Botan]], [[Bitlis Prensliği|Bitlis]] ve [[Hakkâri Emirliği|Hakkâri]] Emirliği, Doğuda Mukriyan ve Erdalan Emirliğidir. Kürdistan toponiminin en eski ortaçağ tasviri, 12. yüzyıl [[Ermeniler|Ermeni]] tarihi metninde Edessalı Mateos tarafından verilmiştir. 1062'de [[Diyarbakır]] ve [[Siverek]] yakınlarında bir savaşın Kürdistan'da gerçekleştiğinden bahsetmektedir. <ref>Matt'eos Urhayec'i, (in Armenian) ''Ժամանակագրություն'' (Chronicle), ed. by M. Melik-Adamyan et al., Erevan, 1991. (s. 156)</ref><ref>G. Asatrian, ''Prolegomena to the Study of the Kurds'', Iran and the Caucasus, Böl. 13, s. 1–58, 2009. (bkz. s. 19)</ref> İkinci kayıt, 1200 yılında yazılmış, [[İncil|İncil'in]] [[Ermeniler|Ermeni]] el yazmasının kolofonundan gelen duada gerçekleşir.<ref>A.S. Mat'evosyan, ''Colophons of the Armenian Manuscripts'', Erevan, 1988. (s. 307)</ref><ref>G. Asatrian, ''Prolegomena to the Study of the Kurds'', Iran and the Caucasus, Böl. 13, s. 1–58, 2009. (s. 20)</ref> Kürdistan teriminin daha sonraki bir kullanımı 1336'da [[Trabzon İmparatorluğu]] belgelerinde<ref>Zehiroglu, Ahmet M. ; "Trabzon İmparatorluğu" 2016 ISBN 978-605-4567-52-2 s. 169</ref> ve [[Nüzhetü'l Kulûb]]'de, 1340 yılında [[Hamdullah el-Müstevfî]] tarafından yazılmıştır.<ref>G. Asatrian, ''Prolegomena to the Study of the Kurds'', Iran and the Caucasus, Böl. 13, s. 1–58, 2009. (bkz. s. 20)</ref>
 
Bir görüşe göre, [[Çaldıran Muharebesi]] öncesinde bölgedeki nüfusun çoğunluğuna sahip [[Alevilik|Alevi]] [[Türkiye Türkmenleri|Türkmenler]]in ([[Kızılbaşlar]]) katliama uğraması ve pek çoğunun da [[İran]]'a göç etmesiyle<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/2008/01/14/yazar/zmbarlas.html | başlık = Tarih ezberlenmesi gereken baş belası bir lise dersi midir? | yayımcı = [[Milliyet (gazete)|Milliyet]] | tarih = 14 Ocak 2008 | erişimtarihi = 3 Mart 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20080908032812/http://www.milliyet.com.tr/2008/01/14/yazar/zmbarlas.html | arşivtarihi = 8 Eylül 2008}}</ref> Osmanlı boşalan bu toprakları Kürt aşiret reislerine vermiş ve sonrasında bölgedeki baskın unsur olarak Kürtler öne çıkmıştır. [[Feodalizm]] bölgeye bu süreç sonrasında yavaş yavaş hâkim olmaya başlamıştır. Bölgede kalan Türkmenler yaşamlarını sürdürebilmek için [[Sünnilik|Sünni]] kimliğine gizlenmişler sonrasında ise kimliklerini yitirerek [[Kürtleştirme|Kürtleş]]mişlerdir. Tarihi kayıtlarda Kürdistan'ın Güneybatı İran olarak gösterilmesi, Osmanlı döneminde [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]]'ndeki Kürt nüfusunun seyrek oluşu ve yoğun yaşadıkları bölgelerin ise bölgenin çok küçük bir kısmını kapsaması bu görüşü desteklemektedir.<ref>[http://www.bugun.com.tr/kose-yazisi/159519-osmanli-nereye-kurdistan-derdi-makalesi.aspx BUGÜN- Erhan Afyoncu]</ref> Genellikle [[Toros]] ve [[Zağros]] sıradağları, Mezopotamya düzlükleri, Ermenistan ve eski [[Vilâyat-ı Sitte]] (Altı İl)'nin yanı sıra bazı yorumcular bugünkü [[Ermenistan]] ve [[Azerbaycan]] topraklarının Türkiye ve İran sınırlarına yakın ve [[Kızıl Kürdistan]] ([[Rusça]]: Красный Курдистан; [[1923]]-[[1929]]; Başkent: [[Laçın]]) denilen [[Kürdistan Uyezd]] (Курдистанский уезд) ve [[1930]]'de [[Kürdistan Okrug]] (bugünkü [[Zengilan]] ve [[Cebrail]] rayonları dahil)'un kurulmuş olduğu bölge Kürdistan'ın parçası olarak sayılır.<ref name="Irak" />
 
[[Türkiye]]'nin [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu]] ve [[Doğu Anadolu Bölgesi|Doğu Anadolu]] bölgelerinin bir kısmını, [[Irak Cumhuriyeti]]'nin kuzeyini ([[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]) ve civarını, [[İran İslam Cumhuriyeti]]'ın [[Kürdistan (İran)|Kürdistan]], [[Batı Azerbaycan]], [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]] ve [[Hamedan Eyaleti|Hamedan]] [[İran'ın bölgeleri|eyaletlerini]], [[Azerbaycan|Azerbaycan Cumhuriyeti]]'nin [[Dağlık Karabağ]] bölgesini ([[Laçın]], [[Zengilan]], [[Kubadlı]], [[Kelbecer]]) ve [[Suriye]]'nın kuzeydoğusunu kapsar.
[[Dosya:British Government memoranda regarding Article 25 of the Palestine Mandate with respect to Transjordan, March 1921.jpg|sol|küçükresim|[[İngilizler|İngiliz]] Hükümeti tarafından 1921 de Kürdistan'ın özerk bir bölge olması yönündeki önerge.]]
 
=== ModernEtnik Tarihgruplar ===
Kürdistan'da başlıcası [[Kürtler]] olmak üzere birçok etnik grup yaşamaktadır. [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]], [[Türkler]], [[Süryaniler]] ve [[Ermeniler]]<ref name="Irak"/> bunlardan başlıcalarıdır.
[[Dosya:Cedid Atlas (Middle East) 1803.jpg|küçükresim|1803 [[Cedîd Atlas]] Kürdistan'ı Mavi gösteriyor. ]]
[[Dosya:Kurdish states 1835.png|küçükresim|1835 Yılında [[Kürtler|Kürt]] Emirlikleri]]
[[Şerefname|Şerefname'de]], [[Şeref Han|Şerefhan'a]] göre, [[Kürtler|Kürt]] topraklarının sınırları [[Basra Körfezi|Basra Körfezi'ndeki]] [[Hürmüz Boğazı|Hürmüz Boğazı'ndan]] başlamakta ve [[Malatya]] ile [[Kahramanmaraş|Maraş'ın]] sonuna kadar eşit bir çizgide uzanmaktadır.<ref>Özoğlu, Hakan (2004). ''Kurdish Notables and the Ottoman State''. State University of New York Press. s. 27–28. ISBN 978-0-7914-5993-5</ref> 1640-1655 yılları arasında Kürdistan'da seyahat eden [[Evliya Çelebi]] ise, [[Erzurum]], [[Van]], [[Hakkâri]], [[Cizre]], [[İmadiye]], [[Musul]], [[Şehrizor Eyaleti|Şehrizor]], Harir, [[Erdelan|Erdalan]], [[Bağdat]], [[Derne]], [[Derteng]], [[Basra|Basra'ya]] kadar Kürdistan'ın farklı bölgelerinden bahsetmiştir.<ref>Özoğlu, Hakan (2004). ''Kurdish Notables and the Ottoman State''. State University of New York Press. s. 34. ISBN 978-0-7914-5993-5</ref> 16. yüzyılda, uzun süreli savaşlardan sonra [[Kürtler|Kürtlerin]] yaşadığı bölgeler [[Safevîler|Safevi]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] imparatorlukları arasında gerçekleşen 1514'te gerçekleşen [[Çaldıran Muharebesi|Çaldıran savaşından]] itibaren bölünmeye başlamıştır. Bu bölünme 1639 [[Kasr-ı Şirin Antlaşması|Kasr-ı Şirin Antlaşması'nda]] ise resmileşmiştir.<ref>C. Dahlman, "The Political Geography of Kurdistan", ''Eurasian Geography and Economics'', Böl.43, No.4, s.271–299, 2002.</ref> O zamandan [[I. Dünya Savaşı|I.Dünya Savaşı'nın]] sonrasına kadar, [[Kürtler|Kürt]] bölgeleri ([[Mezopotamya]], [[Doğu Anadolu Bölgesi|doğu Anadolu]] ve geleneksel olarak Kürt kuzeydoğu Suriye'si dahil), erken modernden, modern döneme kadar yüzlerce, aralıklı [[İran]] işgali dışında genellikle [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] yönetimi altında kalmıştır. Daha sonra [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı İmparatorluğu'nun]] çöküşü neticesinde [[Müttefik Devletler|Müttefik devletler]], Kürdistan topraklarını (sonuçta onaylanmamış olan [[Sevr Antlaşması|Sevr Antlaşması'nda]] ayrıntılı olarak açıklandığı gibi); Kürdistan, [[Ermenistan]] ve diğerleri de dahil olmak üzere birçok ülke arasında bölüştürdüler. Bununla birlikte, bu alanların [[Mustafa Kemal Atatürk]] ve kuvvetleri tarafından alınması (ve diğer acil konular) üzerine [[Müttefik Devletler|Müttefiklerin]] yeniden müzakere edilen [[Lozan Antlaşması|Lozan Antlaşması'nı]] (1923) ve modern [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] sınırlarını kabul etmesine neden oldu. Bu yaşananlar neticesinde [[Kürtler]] bağımsızlığını elde edememiş ve toprakları bölünmüştür.<ref>Sardar Aziz (2013). "Re-conceptualizing Kurdistan as a Battlefield." ''"Un mondo senza stati è un mondo senza guerre". Politisch motivierte Gewalt im regionalen Kontext'', ed. by Georg Grote, Hannes Obermair and Günther Rautz (EURAC book 60), Bozen–Bolzano, ISBN 978-88-88906-82-9</ref> Diğer [[Kürtler|Kürt]] bölgeleri ise [[Irak]] ve [[Suriye|Suriye'nin]] yeni [[İngilizler|İngiliz]] ve [[Fransızlar|Fransız]] sömürge devletlerine bırakılmıştır. Ardından 1945 tarihli [[San Francisco Barış Konferansı|San Francisco Barış Konferansı'nda]] [[Kürtler|Kürt]] heyeti, Ulusların kendi kaderini tayin etme hakkını ileri sürerek [[Kürtler|Kürtlerin]] talep ettiği, [[Adana]] yakınlarındaki [[Akdeniz Bölgesi|Akdeniz]] kıyılarından [[Buşehr Eyaleti|Buşehr]] yakınlarındaki [[Basra Körfezi]] kıyılarına kadar uzanan bir alanı kapsayan ve güneydeki [[Luristan Eyaleti|Lur]] yerleşim bölgelerini kapsayan bir alanın ele alınmasını önerdi.<ref>C. Dahlman, ''The Political Geography of Kurdistan'', Eurasian Geography and Economics, Böl.43, No.4, S. 274.</ref><ref>http://www.akakurdistan.com/kurds/map/map.html</ref> Birinci [[Körfez Savaşı|Körfez Savaşı'nın]] sonunda Müttefikler [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kuzey Irak'ta]] güvenli bir sığınak kurdular. [[Irak]] kuvvetlerinin üç kuzey eyaletinden çekilmesinin ortasında, [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Irak Kürdistanı]] 1992'de [[Irak|Irak'ta]] kendi yerel hükümeti ve parlamentosu ile özerk bir varlık olarak ortaya çıktı. [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD'in]] 2014 [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kuzey Irak]] saldırısının ardından [[Irak|Irak devletinin]] zayıflaması, [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Irak Kürdistanı]] için bağımsızlık fırsatı sundu.<ref name=":0">https://www.thecairoreview.com/tahrir-forum/the-rise-of-isis-a-golden-opportunity-for-iraqs-kurds/</ref>
 
=== Kürdistan Bölgesi'nin Kuzeyi ===
[[Doğu Anadolu Bölgesi|Doğu Anadolu'nun]] [[Kürtler|Kürt]] yerleşim bölgelerinin [[Türkiye|Türkiye'ye]] katılımına birçok [[Kürtler|Kürt]] tarafından karşı çıkılmış ve binlerce hayatın kaybolduğu uzun soluklu ayrılıkçı bir çatışmayla sonuçlanmıştır. Bölge, 1920'lerde [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]] döneminde [[Koçgiri İsyanı|Koçgiri isyanı]], 1924 [[Şeyh Said İsyanı|Şeyh Said isyanı]], 1927'de [[Ağrı Cumhuriyeti]] ve 1937 [[Dersim İsyanı|Dersim isyanı]] da dahil olmak üzere [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] altında ardışık isyanlar da dahil olmak üzere birçok büyük [[Kürtler|Kürt]] isyanı görmüştür. İsyanlar [[Türkiye]] tarafından zorla bastırılmış daha sonra "[[Kürtler|Kürt]]" sözcüğü [[Türkçe|Türkçeden]] kaldırılmış ve [[Kürt dilleri|Kürtçe]] diline yasak getirilmiştir. Dönemin [[Türkiye|Türk hükümeti]] [[Kürtler|Kürt]] varlığını inkâr etmek amacıyla 1991 yılına kadar [[Kürtler|Kürtleri]] "Dağ Türkleri" olarak sınıflandırmıştır. <ref>http://countrystudies.us/turkey/26.htm</ref><ref>Bartkus, Viva Ona, ''The Dynamic of Secession'', (Cambridge University Press, 1999), s. 90–1.</ref><ref>Çelik, Yasemin (1999). ''Contemporary Turkish foreign policy'' (1. publ. ed.). Westport, Conn.: Praeger. s. 3. ISBN 978-0-275-96590-7</ref> "[[Kürtler]]", "Kürdistan" veya "[[Kürtler|Kürt]]" kelimeleri [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] tarafından resmen yasaklanmıştır .<ref>Baser, Bahar (2015). ''Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective''. Ashgate Publishing. s. 63. ISBN 978-1-4724-2562-1</ref> 1980 askeri darbesinin ardından [[Kürt dilleri|Kürt dili]] kamu ve özel yaşamında resmen yasaklanmış<ref>Toumani, Meline. Minority Rules, ''New York Times'', 17 February 2008</ref> ve [[Kürt dilleri|Kürtçe]] konuşan, yayınlayan veya [[Kürt dilleri|Kürtçe]] şarkı söyleyen birçok kişi tutuklanıp hapsedilmiştir.<ref>Aslan, Senem (2014). ''Nation Building in Turkey and Morocco''. Cambridge University Press. s. 134. ISBN 978-1-107-05460-8</ref> Ardından 1990'lar ve 2000'lerin başında [[Kürtler|Kürt]] çıkarlarını temsil eden [[Siyasi parti|siyasi partiler]] yasaklandı.<ref>Baser, Bahar (2015). ''Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective''. Ashgate Publishing. p. 63. ISBN 978-1-4724-2562-1</ref> 1983 yılında, [[Kürtler|Kürt]] bölgeleri, militan ayrılıkçı örgüt olan [[PKK|Kürdistan İşçi Partisi'nin (PKK)]] faaliyetlerine yanıt olarak sıkıyönetim altına alındı.<ref>Kurd, ''The Hutchinson Unabridged Encyclopedia including Atlas'', 2005</ref><ref>https://www.nytimes.com/2007/09/28/world/africa/28iht-28iraq.7671792.html</ref> Kırların çoğunun tahliye edildiği, [[Kürtler|Kürtlerin]] yaşadığı binlerce köyün hükumet tarafından boşaltıldığı 1980'ler ve 1990'lar boyunca bir gerilla savaşı patlak vermiş ve her iki tarafça çok sayıda kayıp gerçekleşmiştir.<ref>Martin van Bruinessen, "Kurdistan." ''The Oxford Companion to the Politics of the World'', 2nd edition. Joel Krieger, ed. Oxford University Press, 2001.</ref> Bölgede yaşanan şiddet sırasında binlerce [[Kürtler|Kürt]] ve [[Türkler|Türk]] öldürülmüş ve yüz binlerce [[Kürtler|Kürt]] evlerini terk etmek zorunda kalmıştır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6537751.stm "Kurdish rebels kill Turkey troops", BBC News, 8 May 2007]</ref> [[Türkiye]] tarihsel olarak, [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kuzey Irak'taki]] bir [[Kürtler|Kürt]] devletinin komşu [[Türkler|Türk]] illerindeki [[Kürtler|Kürt]] ayrılıkçılarını teşvik edip destekleyeceğinden korkmuş ve dolayısıyla Irak'ta Kürt bağımsızlığına tarihsel olarak şiddetle karşı çıkmıştır. Bununla birlikte, ABD'nin işgalinden sonra Irak'taki kaosun ardından [[Türkiye]], giderek artan bir şekilde otonom [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] ile çalışmıştır.
 
=== Suriye İç Savaşı ===
[[Dosya:Syrian, Iraqi, and Lebanese insurgencies.png|küçükresim|252x252pik|27 Ağustos 2019'da Suriyedeki askeri durum]]
[[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD'in]] başarılı 2014 [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kuzey Irak saldırısı]], [[Irak|Irak devletinin]] iktidarı projelendirme yeteneğinin zayıflamasıyla birlikte, [[Kürtler|Kürtlerin]] bağımsızlıklarını artırmaları ve muhtemelen bağımsızlıklarını ilan etmeleri için "altın bir fırsat" sundu.<ref name=":0" /> [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD'in]] saldırı sırasında 80'den fazla [[Türkler|Türk'ün]] [[Musul|Musul'da]] esir alınması üzerine, [[Irak ve Şam İslam Devleti|IŞİD]] karşısında [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kürdistan]], [[Türkiye]] için tampon bölge görevi görmüştür.<ref>"Turkey Ready To Accept Kurdish State in Northern Iraq". ''International Business Times UK''. 28 June 2014.[https://www.ibtimes.co.uk/turkey-ready-accept-kurdish-state-northern-iraq-1454556]</ref> [[El-Nusra Cephesi|El-Nusra'nın]] [[Suriye|Suriye'deki]] Kürt kadın ve çocuklarının öldürülmesi çağrısında bulunduğunu bildiren çeşitli kaynaklar üzerine [[Suriye|Suriye'deki]] çatışmada onbinlerce mülteci [[Irak|Irak'ın]] [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kürdistan bölgesine]] kaçmıştır.<ref>"Some 30,000 Syrians flee to Iraq's Kurdistan region, more expected". UNHCR. 20 August 2013.[https://www.unhcr.org/521360479.html]</ref><ref>Martin Chulov (19 August 2013). "Syrian Kurds continue to flee to Iraq in their thousands". ''The Guardian''.[https://www.theguardian.com/world/2013/aug/18/syrian-kurds-refugees-iraq]</ref><ref>"Syrian Kurds Flee To Iraq by the Thousands". ''Radio Free Europe/Radio Liberty''. 20 August 2013.[https://www.rferl.org/a/iraq-syria-refugees-/25080506.html]</ref>
 
== Kürtler ==
[[Hint-Avrupa dil ailesi|Hint-Avrupa]] kökenli olan [[Kürtler]], [[Hint-İran dilleri|Hint-İran dillerinin]] Kuzeybatı [[İran dilleri|İran]] koluna giren [[Kürt dilleri|Kürtçe]] dilini konuşmaktadırlar. Bölge nüfusunun çoğunluğunu oluşturan [[Kürtler|Kürtler'in]] haricinde Kürdistan'da [[Araplar|Arap]], [[Ermeniler|Ermeni]], [[Süryaniler|Asur]], <ref>"Basic Information". Czech-Kurdish Chamber of Commerce. Retrieved 14 December 2017.[http://ckcc.cz/en/basic-informations/]</ref>[[Azeriler|Azeri]], [[Yahudiler|Yahudi]], [[Farslar|Fars]] ve [[Türkler|Türk]] toplulukları da azınlık olarak bulunmaktadır.
{| class="wikitable sortable" border="center"
|-
!Kürdistan'da Etnikmilli gruplar<ref>Ebdulla Xefur (1996). Cugrafyay Kurdistan. APEC, isveç.</ref> (1995)
!%
|-
|[[Kürtler|Kürt]] (Zazalar dahil)
Satır 87 ⟶ 79:
|[[Irak Türkmenleri|Türkmen]]
|1,4%
|-
|}<br />
|Diğerleri
== Coğrafi konum ==
|4,1%
Encyclopædia Britannica'ya göre, Kürdistan yaklaşık 190.000 km²'yi (veya 73.000 mil kareyi) kaplıyor ve ana kasabaları [[Türkiye|Türkiye'deki]] [[Diyarbakır]] ([[Diyarbakır|Amed]]), [[Bitlis]] ([[Bitlis|Bedlîs]]) ve [[Van]] ([[Van|Wan]]), [[Erbil]] ([[Erbil|Hewlêr]]) ve [[Irak|Irak'taki]] [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]] (Slemani) ve [[İran|İran'da]] [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]], [[Sanandaj]] (Sine), [[İlam|Ilam]] ve [[Mahabad]] (Mehabad)'dır. <ref>[https://www.britannica.com/place/Kurdistan Kurdistan], ''Encyclopædia Britannica''</ref> [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Irak Kürdistanı]], üçü (ve başkalarının bir kısmı) [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin]] kontrolü altında olan altı vilayete ayrılmıştır. [[İran]] Kürdistanı, [[Kürdistan Eyaleti|Kürdistan Eyaletini]] ve [[Batı Azerbaycan Eyaleti|Batı Azerbaycan]], [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]] ve [[İlam]] illerinin büyük bölümlerini kapsıyor. [[Suriye]] Kürdistanı ([[Kürt dilleri|Kürtçe]]: ''Rojavayê Kurdistanê'') öncelikle [[Suriye|Suriye'nin]] kuzeyinde bulunur ve [[Haseke|Al Hasakah]] eyaletini ve kuzey [[Rakka]]'yı, kuzey [[Halep (il)|Halep'i]] ve ayrıca Jabal el-Akrad (Kürt Dağı) bölgesini kapsar. Bu bölgedeki başlıca şehirler [[Kamışlı]] ([[Kürt dilleri|Kürtçe]]: Qamişlo) ve [[Haseke|El Hasakah]] ([[Kürt dilleri|Kürtçe]]: Hasakah)'dir. [[Türkiye]] Kürdistanı, [[Doğu Anadolu Bölgesi]] ve [[Türkiye|Türkiye'nin]] [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|güneydoğu Anadolu'sunun]] geniş bir alanını kapsamaktadır ve tahmini 9 ila 12 milyon [[Kürtler|Kürt'e]] ev sahipliği yapmaktadır.<ref>Myrie, Clive (26 October 2007). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7062971.stm Middle East | Kurds show coded support for PKK]". ''BBC News''.</ref> [[Türkiye|Türkiye'de]] yaşayan [[Kürtler|Kürtlerin]] çoğunluğu artık [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu Anadolu'da]] yaşamadığı için, [[Türkiye|Türkiye'nin]] çoğunluğunda ve Türk bölgelerinde 6 ila 8 milyon [[Kürtler|Kürt kökenli]] [[Türk vatandaşı|Türkiye vatandaşı]] daha bulunmaktadır.
|-
|}
 
Bu bölgede yaşayan nüfusun çoğunluğunu [[Kürtler|Kürt]] kökenli [[Türkiye]], [[Irak]] ve [[İran]] vatandaşları oluşturur. [[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra [[müttefik devletler]], [[Sevr Antlaşması]]'yla bahsi geçen bölgede ''Kürdistan'' isimli bir devlet kurulmasını önermişlerdir. Bu fikre [[Türkiye]], [[Irak]], [[İran]] ve [[Suriye]] karşı çıkmıştır.<ref name='Oxford'>Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, ''"Kurdistan"'' maddesi</ref>
=== İklim ===
Bölgenin çoğu [[karasal iklim]] ile karakterize edilir - yazın sıcak, kışın soğuktur. Buna rağmen, bölgenin büyük kısmı verimli olup bölge halkı tarihsel olarak [[tarım]] ve [[hayvancılık]] üzerine ekonomilerini düzenlemişlerdir. Ovalarda yağış miktarı 200 ila 400 mm arasında ve sıra dağlar arasındaki yüksek platolarda ise yılda 700 ila 3.000 mm arasında değişmektedir. İran ve [[Türkiye]] sınırlarındaki dağlık bölge kuru yazlar, yağışlı ve bazen karlı kışlar ve nemli kaynaklar yaşarken, güneye doğru iklim yarı kurak ve çöl bölgelere doğru geçmektedir.<ref>Dr. Abdurrahman Qasimlo, Kürtler ve Kürdistan s.34</ref>
 
=== FloraTarihçe ve Fauna ===
''Kürdistan''ın ilk kez kullanımı resmi kaynaklara göre 1000-1100'lü yıllara rastlar. Dönemin Selçuklu hükümdarı çizdirdiği bir haritada Kürdistan ismini kullanmıştır.{{kaynak belirt}}
Kürdistan, ılıman ormanları ve çalıları sürdürmek için yeterli yıllık yağış alan soğuk bir iklime sahip dünyanın en dağlık bölgelerinden biridir. Dağ zincirleri, köknar ve kırsal alanlar dahil olmak üzere yaklaşık 16 milyon hektar (160.000 km²) mera ve ormanlık vadileri barındırır ve çoğunlukla meşe, kozalaklı ağaçlar, çınar, söğüt, kavak ve Kürdistan'ın batısında zeytin ağaçları bulunur.İran ve Türkiye sınırındaki dağlık bölgenin kuzeyinde, çayır otları ve [[Toros göknarı]], [[Avrupa kayını|Avrupa Kayını]], [[Quercus calliprinos]], [[Quercus brantii]], [[Mazı meşesi]], [[Anadolu palamut meşesi]], [[İspir meşesi]], [[Akdeniz servisi]], [[Doğu çınarı]], [[Kızılçam]], [[Juniperus foetidissima]], [[Juniperus excelsa]], [[Juniperus oxycedrus]], [[Vişne]], [[Ak söğüt]], [[Fraxinus excelsior]], [[Paliurus spina-christi]], [[Zeytin]], [[İncir]], [[Populus euphratica]], [[Kara kavak]], [[Adi alıç]], [[Crataegus plumo]], [[aza Cercis siliquastrum]], [[Fıstık çamı|fıstık ağaçları]], [[armut]] ve [[Sorbus graeca]] içerir. Güneydeki çöl ise çoğunlukla bozkırdır ve [[Palmiye|palmiye ağaçları]], [[Ilgın (bitki)|Ilgın]], [[Hurma|hurma ağacı]], [[Dişbudak]], [[poales]], [[beyaz pelin]] ve [[Chenopodioideae|chenopodiaceae]] gibi [[xeric]] bitkilerini içerir.<ref>Village on the Euphrates: From Foraging to Farming at Abu Hureyra, by A.M.T Moore, G.C. Hillman and A.J Legge, Published 2000, Oxford University Press</ref><ref>A Dictionary of Scripture Geography, s.57, by John Miles, 486 pages, Published 1846, Original from Harvard University</ref> Bölgede bulunan hayvanlar arasında [[Suriye boz ayısı|Suriye boz ayı]], [[yaban domuzu]], [[Kurt|gri kurt]], [[altın çakal]], [[Hint oklu kirpisi]], [[kızıl tilki]], [[guatr ceylan]], [[Avrasya su samuru]], [[çizgili sırtlan]], [[alageyik]], [[Uzun kulaklı çöl kirpisi|uzun kulaklı kirpi]], onager, [[mangar]] [[Fırat kaplumbağası]]<ref>Al-Sheikhly, O.F.; and Nader, I.A. (2013). ''[https://www.iucnosgbull.org/Volume30/AlSheikhly_Nadar_2013.pdf The Status of the Iraq Smooth-coated Otter Lutrogale perspicillata maxwelli Hayman 1956 and Eurasian Otter Lutra lutra Linnaeus 1758 in Iraq].'' IUCN Otter Spec. Group Bull. 30(1).</ref> yer alır. Kuşlar da ise [[kapüşonlu karga]], [[ortak sığırcık]], [[Avrasya saksağan]], Avrupa robin, su borusu, benekli sinekkapan, namaqua güvercin, saker şahin, kızıl akbaba, küçük fren ve yakalı pratincole, diğerleri arasındadır. <ref>"[https://web.archive.org/web/20100509195006/http://www.wildlifeextra.com/go/news/good-iraqimarshes.html#cr Iraq's Marshes Show Progress toward Recovery]". Wildlife Extra.</ref>
 
=== Kürdistan'daOrta DağlarÇağ ===
[[Dosya:Old Kurdistan Map, Ibn Hawqal.png|thumb|225px|[[İbn Havkal]]'ın [[Kürtler|Kürt]] topraklarını gösteren haritası. (MS. 977)<br>''[[Cibal]]'ın Haritası'' adlı harita (Doğu/Kuzey Mezopotamya Dağları), "Kürtlerin Yaz ve Kış dinlenme yerleri"ni belirtmektedir.]]
Dağlar, Kürt yaşamının önemli bir coğrafi ve sembolik özelliğidir.<ref>John Bulloch and Harvey Morris, ''No Friends but the Mountains: The Tragic History of the Kurds'', ISBN 0-19-508075-0</ref> Zira dağlar [[Kürtler]] tarafından kutsal sayılmaktadır. <ref>"Iraqi Kurds: [https://www.huffpost.com/entry/iraqi-kurds-no-friend-but_b_4045389 "No Friend but the Mountains]"". ''The Huffington Post''. 7 October 2013.</ref> Bölgede, [[Cudi Dağı]] ve [[Ağrı Dağı]] (her ikisi de [[Kürtler|Kürt]] folklorunda öne çıkar), [[Zagros Dağları|Zagros]], [[Kandil Dağları|Kandil]], [[Şengal Dağı]], [[Abdulaziz Dağı]], Kürt Dağları, Jabal al-Akrad, Şaho, [[Küpeli Dağı|Gabar]], [[Hemrin Dağları|Hamrin]] ve Nisir dağları bulunmaktadır.
 
==== Su kaynakları ve NehirlerŞeddadiler ====
{{ana|Şeddadiler}}
Kürdistan, özellikle [[Orta Doğu]] bölgesindeki ülkeler için nispeten daha zengin bir su bölgesidir. Ancak [[Irak]] ve [[Suriye|Suriye'deki]] bazı bölgeler de (çöl sınırlarında yer alan bölgeler) bu durum tam aksini göstermektedir. Kürdistan dağları dört büyük nehrin kaynağı konumundadır. Bunlardan [[Aras|Aras nehri]], [[Bingöl]] bölgesinde doğup 920 km'lik bir uzunluğa sahiptir. Kuzey Kürdistan bölgesinden yani [[Türkiye|Türkiye'nin]] doğusundan geçtiği 435 km'lik yol boyunca [[Türkiye]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan|Azerbeycan]] ve [[İran]] sınırlarında ortak noktalar oluşturarak [[Hazar Denizi|Hazar Denizi'ne]] dökülmektedir. [[Dicle|Dicle nehri]], [[Diyarbakır|Diyarbakır'ın]] kuzeyinde güneydoğu [[Toros Dağları|Torosların]] orta bölgesinde yer alan Gölcük gölünden doğar. 450 km'si [[Türkiye]] bölümünde 150 km'den fazlası ise [[Irak]] bölümünde olmak üzere Kürdistan'daki uzunluğu 600 km'yi aşar. [[Dicle|Dicle nehrinin]] toplam uzunluğu ise 1900 km'dir. [[Fırat|Fırat nehri]], [[Erzurum|Erzurum'un]] kuzeyinde yer alan [[Dumlutepe]] (Karasu ırmağı-460 km) ve [[Van Gölü|Van gölü]] ile [[Ağrı]] arasında yer alan [[Aladağ|Aladağ'dan]] (Murat Irmağı-615 km) akar. [[Murat Nehri|Murat]] ve [[Karasu Nehri|Karasu]] [[Elazığ]] kentinin kuzeybatısında buluşarak , Kürdistan'dan 647 km'lik yolu daha katedip [[Türkiye]] ve [[Suriye]] sınırlarına kadar akıp giden [[Fırat|Fırat'ı]] oluştururlar. [[Fırat|Fırat'ın]] toplam uzunluğu 2800 km'dir. Bu rakamın 1.100 km'si Kürdistan'dan akmaktadır. [[İran]] Kürdistan'ında ise yer alan [[Divandere şehristanı|Divandere]] kentinden doğan [[Kızıl Uzan ırmağı]] ise [[Reşt]] kentinin güney bölgeleri olan [[Zencan Eyaleti|Zencan]] ve [[Miyane]] bölgelerinde akmaktadır. [[Reşt|Reşt'te]] bulunan bu ırmağa sefigrud denilir. [[Kızıl Uzan ırmağı]] [[Hazar Denizi|Hazar Denizi'ne]] dökülür. Ayrıca diğer önemli ırmaklar, [[Dicle|Dicle'ye]] dökülen [[Türkiye]] ve [[Irak|Irak'ta]] 450 km uzunluktaki [[Zap Suyu|Büyük Zap Suyu]] ve 200 km uzunluğundaki [[Zap Suyu|Küçük Zap Suyu'dur.]] Bunlardan başka [[Türkiye]] Kürdistan'ında [[Bitlis]] ve [[Botan Çayı|Botan]]; [[İran]] ve [[Irak]] Kürdistan'larında Sirvan, [[İran]] Kürdistan'ında Gamasiab, 240 km uzunluğundaki Jaghatu ve Tatu çaylarını sayabiliriz. <ref>Dr. Abdurrahman Qasimlo Kürtler ve Kürdistan, s.36</ref>
 
Şeddadiler ({{Dil|dil_adı=e|ar|'''شداديون''' Shaddādīyūn}}), 951-1199 yıllarında günümüzde [[Ermenistan]] ve [[Azerbaycan]]'da, [[Kura Nehri|Kura]] ile [[Aras Nehri|Aras]] nehirleri arasında hüküm sürmüştür.
=== Göller ===
Kürdistan'ın kuzeybatı bölgesi iki göl arasında yer almaktadır ; bunlardan biri [[Van Gölü]] ve diğeri ise [[Urmiye Gölü|Urmiye Gölü'dür]]. [[Van Gölü]] 3765 km² alan kaplayıp ortalama derinliği 100 m bulmaktadır. Deniz seviyesinden 1.120 m yükseklikte yer alan [[Van Gölü|Van gölü]] içerisinde bol miktarda tuz barındırdığından ötürü deniz hayvanlarının yaşamasına dahi uygun değildir. Batı kıyıları Kürdistan'ın doğu sınırlarını oluşturan [[Urmiye Gölü]] ise [[Urmiye şehristanı|Urmiye kentinin]] doğusunda yer almaktadır. 130 km uzunluğunda ve 50 km genişliğindedir. Boyutu 600 km² bulan [[Urmiye Gölü]] ortalam 6 m derinliğe sahiptir. Kimi zaman bu derinlik 15 m'ye kadar ulaşmaktadır. Küçük Hazar gölü veya Gölcük Gölü, [[Diyarbakır|Diyarbakır'ın]] kuzeyinde, [[Dicle|Dicle Nehrinin]] kaynağına yakın bir yer de yer almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.155 metredir. Zrevar Gölü ise [[Merivan]] yakınlarındaki Sıne bölgesindedir. Uzunluğu 4,5; genişliği 1.7 km olan Zrevar Gölü ortalama derinliği 13 metredir.<ref>Kürtler ve Kürdistan, Dr.Abdurrahman Qasimlo s.37</ref> [[Dosya:Autonome Region Kurdistan (Karte).png|200px|thumb|Irak Kürdistanı ile [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]|alt=|sol]]
 
==== Petrol ve mineral kaynaklarıMervaniler ====
{{ana|Mervaniler}}
[[Dosya:Flag of Kurdistan.svg|küçükresim|sağ|[[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] bayrağı. ]]Kürdistan'ın maden kaynaklarının en önemli bölümünü [[Petrol]] oluşturmaktadır. Yaklaşık olarak "''2.600 Milyon Ton"'' [[Petrol|ham petrol]] yani kapitalist dünyanın [[petrol]] rezervlerinin aşağı yukarı %8'ini oluşturan bölümü, Kürdistan topraklarında çıkıyor. [[Kerkük|Kerkük'te]] ([[Irak]]), [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]] yakınlarında yer alan [[Şehrabad|şehrabad'da]] ([[İran]]) ve [[Siirt]] ile [[Batman|Batman'da]] ([[Türkiye]]) [[petrol]] çıkarılmaktadır. Kürdistan'ın diğer bölgelerinde de başka [[Petrol|petrol yatakları]] var olduğu tahmin edilmektedir. [[Suriye|Suriye'de]] [[Kürtler|Kürt]] bölgesi olan [[Haseke (il)|Cezire'de]] de büyük bir [[petrol]] yatağı bulunmuştur. Aynı şekilde [[Kerkük|Kerkük'te]], [[Baba Gürgür (petrol sahası)|Baba Gur-Gur'da]] da büyük rezervler bulunmaktadır. Kürdistan'da yıllık 30 milyon ton'u aşan [[petrol]] çıktısı mevcuttur. Bu rakam Kürdistan coğrafyasının çıkarılan rezervlerinin 1/90'nını oluşturmaktadır. Bunların haricinde Kürdistan boyunca çok sayıda kömür, tuz,çinko ve cıva yatağı bulunmaktadır.<ref>Dr. Abdurrahman Qasimlo, Kürtler ve Kürdistan s. 39</ref> Ayrıca [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Irak Kürdistanı'nın]] KRG kontrolündeki parçalarının yaklaşık 45 milyar varil (7,2 × 109 m3) [[petrol]] içerdiği tahmin ediliyor ve bu da onu dünyanın altıncı büyük rezervi haline getiriyor. Bu rezervlerin çıkarılması 2007 yılında başlamıştır. [[Haseke (il)|Cezire]] bölgesi olarak da bilinen [[Haseke (il)|El-Hasakah]] eyaleti petrolün [[jeopolitik]] önemine sahiptir ve [[tarım]] arazileri için uygundur. Temmuz 2007 itibariyle, [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kürt hükümeti,]] yabancı şirketleri, önümüzdeki beş yıl içinde bölgesel [[petrol]] üretimini beş kat artarak günde yaklaşık 1 milyon varile (160.000 m3 / gün) artırma umuduyla, 40 yeni [[petrol]] sahasına yatırım yapmalarını istedi.<ref>"[http://www.iraqupdates.com/p_articles.php/article/19228 Iraqi Kurds open 40 new oil sites to foreign investors]". Iraq Updates.</ref> Gaz ve ilgili gaz rezervleri 2.800 km3 (100 × 1012 cu ft) üzerindedir. Kürdistan'da faaliyet gösteren önemli şirketler arasında [[ExxonMobil|Exxon Mobil]], [[Total SA|Total]], [[Chevron Corporation|Chevron]], Talisman Energy, Genel Energy, Hunt Oil, Gulf Keystone Petroleum, ve Marathon Oil bulunmaktadır.<ref>"[https://web.archive.org/web/20131109173803/http://www.westernzagros.com/wp-content/uploads/2012/12/121126_operator_activity_EXTERNAL.pdf Kurdistan Oil and Gas Activity Map]" . Western Zagros. Archived from [http://www.westernzagros.com/wp-content/uploads/2012/12/121126_operator_activity_EXTERNAL.pdf the original] </ref> Bölgede önemli miktarlarda bulunan diğer mineral kaynakları arasında [[Kükürt|kükürtte]] bulunmaktadır. Dünyanın en büyük kaya [[kükürt]] yatağı, [[Erbil (il)|Erbil'in]] (Hewlêr) hemen güneybatısında yer almaktadır. <ref>[http://www.kurdistancorporation.com/Oil_and_gas.htm Official statements on the oil and gas sector in the Kurdistan region] Archived 12 October 2007 at the [[Wayback Machine|Wayback Machine,]] Kurdistan Development Corporation.</ref>
<br /><gallery>
Dosya:Newen village in Hawraman 2015.jpg|[[Hewraman]] Kürdistan'da tipik bir [[Kürtler|Kürt]] köyü
Dosya:Canyon, north eastern Kurdistan.jpg|[[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Kuzey Irak Kürdistanı]] [[Revandiz|Rewandız]] Kanyonu
Dosya:Zebar valley.jpg|[[Kürdistan Bölgesel Yönetimi|Irak Kürdistanı]] Zebari Bölgesinde Zê Nehri
Dosya:Piranshahr2014.jpg|[[Piranşehr]] şehri, kuzeybatı [[İran]]
Dosya:Batman(city).jpg|[[Batman]] şehri, [[Türkiye|Türkiye'nin]] doğusu
</gallery>
 
Mervaniler (Arapça: مروانيون Marwānīyūn), [[984]]-[[1026]] yılları arasında Kuzey Mezopotamya (bugünkü Irak) ve [[Ermenistan]]'da hüküm sürmüştür.
 
==== Aisaniler ====
== Tarihteki Kürdistan Haritaları ==
''Ana madde: [[Aisaniler]]''
 
Aisaniler Kuzeybatı İran'da 912-961 yılları arasında kurulmuştur.Kapsadiği bölgeler Dinaver,[[Hamedan Eyaleti|Hamadan]],Samghan,[[Şehrizor]] ve [[Azerbaycan (İran)|Azerbaycan]]'dir.
 
==== Revvdadiler ====
''Ana madde: [[Revvadiler]]''
 
Revvadiler,Güney Azerbaycan'da 955-1071 yılları arasında hüküm sürmüştür.Önceleri merkezleri [[Erdebil Eyaleti|Erdebil]] iken daha sonra [[Tebriz]] olmuştur.
 
==== Hasnaviler (Hasanveyh Devleti) ====
{{ana|Hasneviler}}
 
Hasneviler ya da Hasanveyhiler (Arapça: حسنويون Hasnawīyūn), 959-1121 yılları arasında bugünkü [[İran]]'ın [[Şehrizor Eyaleti|Şehrizor]], [[Dinaver]], [[Hamedan Eyaleti|Hamedan]], [[Nihavend]] ve [[Ahvaz Eyaleti|Ahvaz]] bölgelerinde hüküm sürmüştür.
 
==== Annaziler (Ben Annaz Devleti) ====
{{ana|Annaziler}}
 
Annaziler ([[Arapça]]: '''عنازيون''' 'Annazīyūn), 990-1116 yılları arasında bugünkü [[İran]]-[[Irak]] sınır bölgesinde [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]], [[İlam Eyaleti|İlam]], [[Hulvan]], [[Dinaver]], [[Mandali]], [[Şehrizor Eyaleti|Şehrizor]] ve [[Dakuk]] civarında hüküm sürmüştür.
 
==== Selçuklular ====
''Kürdistan'''ı idari bir terim olarak ilk kullanan [[Selçuklular|Selçuk]] Sultanı [[Ahmed Sencer|Sencer]]'dir (1117-1157).<ref name='sincar'>[http://kutuphane.tbmm.gov.tr/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?bib=253554 TBMM Kütüphanesi] - Her yönüyle Kürt dosyası(sayfa no: 91) - Abdulhaluk Mehmet Çay</ref><ref>{{fr}} Kendal Nezan, [http://www.institutkurde.org/info/archives/index.php?subaction=showfull&id=1159678841&archive=&start_from=&ucat=34& « La genèse du nationalisme kurde»], Institut Kurde de Paris, 2000</ref> Sencer [[İran]]'daki [[Hamedan]] şehrinin batısındaki [[Bahar, Hamedan|Bahar]] kalesini merkez alan eyalete Kürdistan adını vermiştir. Bu eyalet [[Zagros dağları]]nın doğusunda ve batısında olmak üzere Hamedan, [[Kirmanşah]], [[Dinever]], [[Sincar]] ve [[Şehrizor]] şehirlerini kapsıyordu. Bu coğrafya I3. yüzyıl kaynaklarında Cibal (İran tarafı) ve [[Cezire]] (Diyarbekir{{Kaynak belirt}}) den oluşmaktaydı. 14. yüzyılda [[Hamdullah Mustafa Kazvini]]'ye ait [[Nüzhet'ül Külub]] adlı eserde Kürdistan 16 kasaba olarak tanımlanmıştır.
 
==== Ardelan Prensliği ====
''Ana madde'':[[Ardelan Prensliği|Ardelan prensliği]]
 
Ardelan veya Erdelan,1169-1867 yılları arası hüküm sürmüş merkezli [[Senendec]]'tir.
 
==== Eyyubiler ====
{{ana|Eyyubiler}}
 
[[Zengiler]] hükümdarı [[Nureddin Mahmud]]'un komutanı [[Selahaddin Eyyubi]] tarafından [[Mısır]]'da kurulan [[Eyyubiler]] (Arapça: أيوبيون ''Ayyūbīyūn''), [[1171]]-[[1254]] yılları arasında ([[Hama]]'nın yerel yönetimi olarak [[1348]]'e kadar) hüküm sürmüş ve Kürdistan bölgesine kadar hâkimiyetini genişletmiştir. [[1230]]'da [[Anadolu Selçuklu Devleti|Anadolu Selçuklu]] sultanı [[I. Alaeddin Keykubad|Keykubad]] komutasındaki Eyyubi ve Selçuklu orduları [[Yassı Çemen Savaşı]]nda [[Celaleddin Harezmşah]]'ı yenmiştir.
 
==== Luristan Atabeyliği ====
''Ana madde: [[Hezarhespiler]]''
 
Luristan Atabeyliği veya Hezarhespan, 1148-1424 yılları arası,günümüz [[Luristan Eyaleti|Luristan]] ve [[Fars Eyaleti|Fars]] eyaletlerinde hüküm sürmüştür.
 
==== Badinan Beyliği ====
''Ana madde: [[Badinan Beyliği]]''
 
Badinan veya Bahdinan, 1376-1843 yılları arası hüküm sürmüşlerdir ve merkezli [[İmadiye|Amediye]]'dir.
 
===Ziyariler===
[[Ziyariler]] ya da '''Zeyariler''' ([[Farsça]]: ''' ﺁﻝ ﺯﯾﺎﺭ '''), Hazar Denizinin güney bölgesinde [[927]] - [[1090]] yılları arasında hüküm süren bir İrani hanedandır.<ref>Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar, Cilt: I, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 750</ref>
 
== Türkiye Kürdistanı ==
[[Dosya:Kurdish speaking provinces in Turkey.png|250px|thumb|[[1965 Türkiye nüfus sayımı|1965 nüfus sayımı]]na göre Kürtçe konuşulan iller. Koyu yeşil illerde mutlak çoğunluğun (>%50) dili Kürtçedir; açık yeşil illerde nispi çoğunluğun (<%50) dili Kürtçedir.<ref name="1965sayim">[[Heinz Kloss]] & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4</ref><ref name="census1965(2)" >Ahmet Buran Ph.D., Türkiye'de Diller ve Etnik Gruplar, 2012</ref>]]
Türkiye Kürdistanı ([[Kürtçe]]: Kurdistana Tirkiyê<ref>[http://www.institutkurde.org/publications/kurmanci/telechargement/ku19.pdf Kurmancî], No.19, Summer 1996, [[Kurdish Institute of Paris]].</ref><ref>[http://www.nefel.com/articles/article_detail.asp?RubricNr=7&ArticleNr=2827 Nefel], Jan. 2008</ref>) ya da Kuzey Kürdistan (Kürtçe: '''کوردستانا باکورئ''' / Kurdistana Bakurê ya da Bakurê Kurdistanê<ref>[http://www.nefel.com/kolumnists/kolumnist_detail.asp?MemberNr=8&RubricNr=24&ArticleNr=761 Nefel<!-- Bot generated title -->]</ref>), Kürtlerin yoğun oturduğu coğrafi bölgeler olan ve [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'nin [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi|Güneydoğu]] ve [[Doğu Anadolu Bölgesi|Doğu Anadolu]] [[Türkiye'nin bölgeleri|bölgeleri]]'nin bir kısmını kapsayan bölgeye verilen ad.{{Kaynak belirt}}
 
=== Kapsam ===
Günümüzde '''Kuzey Kürdistan''', Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Türkiye'nin güneydoğusu olarak algılanabilir. Osmanlı döneminde ise [[Diyar-ı Bekr Vilayeti]] de [[Musul Vilayeti]] gibi [[Güney Kürdistan]] olarak da anılmaktaydı. Türkiye, [[Suriye]], [[İran]] ve [[Irak]]'a uzanan daha geniş [[Kürdistan (coğrafi bölge)|Kürdistan]] adına uyarak [[İrredantizm|irredentistler]] tarafından gayrı resmi olarak bu şekilde adlandırılmaktadır.<ref name="hue">"Kurd," ''Hutchinson Unabridged Encyclopedia including Atlas'', 2005.</ref>
 
19 Temmuz 1987'de Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkâri, Mardin, Siirt, Tunceli ve Van'da [[Olağanüstü Hâl Bölge Valiliği|Olağanüstü Hal]] (OHAL) ilan edilmiş, geniş yetkilere sahip olan OHAL Bölge Valiliği atanmış ve Adıyaman, Bitlis ve Muş mücavir il olarak tespit edilmiştir. 1990'da Batman ve Şırnak da il olup OHAL kapsamına alınmıştır.<ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=57587 'OHAL'den 'bu hal'e neler değişti (24 Kasım 2002 tarihli Radikal gazetesi)]</ref> OHAL uygulaması 19 Temmuz 1987'den 30 Temmuz 2002'ye kadar zaman zaman kapsamı genişletilerek 46 kere uzatılmıştır. OHAL 2000 yılından itibaren kademeli olarak kaldırılmaya başlanmıştır. TBMM'nin 19 Haziran 2002 tarihli oturumunda OHAL son kez olmak üzere 30 Temmuz 2002 tarihinden itibaren Diyarbakır ve Şırnak'ta 4 ay daha uzatılmıştır. OHAL uygulaması bu tarihten sonra bir daha uzatılmamış ve sona ermiştir<ref>http://www.cnnturk.com/2010/turkiye/06/24/ohal.neydi/581132.0/index.html</ref>
 
=== Tarihçe ===
==== Osmanlı İmparatorluğu ====
[[Osmanlı İmparatorluğu]] döneminde "Kürdistan", Kürtlerin yaşadığı bölgeyi nitelendirmek için resmî düzeyde kullanılıyordu. Osmanlı padişahlarından [[I. Süleyman]]'ın Fransa kralına yolladığı bir mektupta Kürdistan ifadesi geçmektedir. Bu mektupta padişah imparatorluğunun topraklarını sayarken, Kürdistan ismine de yer vermiştir.<ref>http://tr.wikisource.org/wiki/Kanuni_Sultan_S%C3%BCleyman%E2%80%99%C4%B1n_Kral_Fransuva%E2%80%99ya_ferman%C4%B1</ref>
 
''Kürdistan'ın Ermenistan'a ilhakı konusu'' <ref name="devletarsivleri.gov.tr">[http://www.devletarsivleri.gov.tr/kitap/belge.asp?kitap=15&belge=128 Kürdistan'ın Ermenistan'a ilhakı konusu]</ref>, [[9 Nisan]] 1850'de ''Musul ve Kürdistan vâlîlerine'' <ref>[http://www.devletarsivleri.gov.tr/yayin/osmanli/musul/2b_14.htm Musul ve Kürdistan vâlîlerine mektup]</ref> yazılan mektup, [[9 Kasım]] [[1822]]'de yazılan bir tahriratta <ref>[http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=tahrirat TDK] - '''Tahrirat''': resmî bir dairece yazılan yazılar ve mektuplar</ref> bahsi geçen ''Kürdistan Paşaları'' <ref>[http://www.devletarsivleri.gov.tr/yayin/osmanli/musul/2b_7.htm Belbas Aşireti'nin Erbil ve Civarında İskanları]</ref> veya [[1847]] yılındaki [[Bedirhan]] isyanının bastırılmasında yararlık gösterenler için ihdas edilen ''Kürdistan Madalyası'' da ''Kürdistan'''ın resmi kullanımının örnekleri olarak verilebilir.{{Kaynak belirt}}
 
Kürdistan eyaletinin teşkili hakkındaki Sedaret lüzum arizası 20 Cemaziyelevvel 1263 (1846) tarihinde idaresi istisâl edilmiştir.<ref>Mehmet Salih Bedir-Han (Haz: Mehmet Uzun ve Rewşen Bedir-Han), ''Defter-i A'malım - Mehmet Salih Bedir-Han'ın Anıları'', Belge Yayınları, İstanbul, 1998, s. 130-135 (Nazım Sevgen, ''Kürtler, Kürt Beylikleri - Belgelerle Türk Tarih Dergisi'', 1977, Ankara.).</ref>
 
==== Haritalarda Osmanlı Kürdistanı ====
Örnekler incelendiğinde yaygın olarak Osmanlı Kürdistanı'nın günümüz Türkiye Kürdistanı'ndan çok daha küçük olduğu görülür. Zaman içinde sınırlarının batı ve kuzeye doğru genişlediği fark edilebilir.
<gallery>
Resim:William Faden. Composite Mediterranean. 1785.D.jpg|1785
Satır 129 ⟶ 179:
Resim:Johnston, Alexander Keith (1804-1871). Turkey in Asia, Transcaucasia. 1861 (E).jpg|1861
</gallery>
 
==== Babanzade Abdurrahman Paşa İsyanı ====
{{ana|Babanzade Abdurrahman Paşa İsyanı}}
1806'da [[Bağdat Vilayeti|Bağdat Valiliğine]] yapılan atamadan dolayı Babanzade Abdurrahman Paşa isyan etmiştir.
 
==== Mir Muhammed İsyanı ====
{{ana|Mir Muhammed İsyanı}}
1830'da [[Soran Emirliği|Soran]] emiri [[Mir Muhammed]], [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]] tarafından yenilmesinden istifade ederek isyan etmiştir.
 
==== Bedirhan İsyanı ====
[[II. Mahmud]]'un kurduğu [[Sekban-ı Cedid]] için Kürdistan'da da asker toplanmış ve aşiret reisleri rahatsız olmuştur. [[1842]]'de Bedirhan Bey Kürdistan'ın bağımsızlığını ilan ederek bugünkü [[Van]], [[Siverek]], [[Viranşehir]], [[Musul]] ve [[Urmiye]]'ye kadar hâkimiyet alanını genişletmiş ve kendi adına para bastırmıştır. Ancak [[1847]]'de yeğeni [[Yezdan Şer]]'in ihaneti sonucu Osmanlı tarafından yenilmiştir.
 
==== Yezdanşer İsyanı ====
Osmanlı ile işbirliği yaptığı için Cizre Beyliğine atanan Yezdan Şer, daha geniş haklar istediği halde kabul edilmeyince 1854'te ayaklanmış ve Van ve Bitlis'i kontrol altına alıp Bağdat'a dayanmıştır. Ancak Osmanlı tarafından yenilmiştir.
 
==== Evliya Çelebi'nin Kürdistan'daki gezileri ====
[[Evliya Çelebi]]'nin Kürdistan gezi notlarının sadece bazı bölümlerinin nispeten tatmin edici bir örneği basılmıştır, Kürdistan gezi notları ise tamamen bastırılmamıştır.{{Kaynak belirt}} İş Bankası Yayınları tarafından 9 cildi yayınlanan Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Kürdistan ifadesi kullanılmaktadır.{{Kaynak belirt}}<br>
[[Evliya Çelebi]], yazdığı [[Seyahatnâme]]nin 4. cildinde dönemin Kürdistanına ait olan dokuz [[Vilâyet]]i saymaktadır.<br>
Bunlar:[[Erzurum]], [[Van]], [[Hakkâri]], [[Diyarbakır]], [[Cezire]], [[Amediye]], [[Musul]], [[Şehrizor]] ve [[Ardalan]] dır.<ref name="ReferenceA">Kurds, Kurdistan. In: ''[[Encyclopaedia of Islam]]''. New Edition.</ref><br>
Osmanlılar ile Safeviler arasında kızışan rekabet yüzünden Kürdistan ikiye bölünmüştür. 17. yüzyılda Osmanlı topraklarında sadece Dersim, Muş ve Diyarbakır Kürdistan Vilâyetine ait idi.<ref name="ReferenceA"/>
 
==== Kürdistan'da beylikler ====
* [[Baban]] - Bugünkü [[Irak]]'ın kuzey bölgesi
* [[Behdinan]] - Bugünkü [[Irak]]'ın kuzey bölgesi
* [[Botan]] - Bugünkü [[Türkiye]]'nin güney bölgesi
* [[Ardelan Prensliği|Erdelan]] - Bugünkü [[İran]]'ın [[Kürdistan Eyaleti]]
* [[Soran]] - Bugünkü [[Irak]]'ın kuzey bölgesi
 
==== Etnik haritalar ====
<gallery>
Resim:Kurdish-inhabited area by CIA (1992).jpg|CIA tarafından üretilen, Kürtlerin yerleşim birimleri haritası
</gallery>
 
=== Türkiye Cumhuriyeti ===
[[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] döneminde Kürdistan kelimesi kullanıldıysa da [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'nde Maarif Vekaleti'nin yayınladığı 8 Aralık 1925 tarihli "Türk Birliğini Parçalamaya Çalışan Cereyanlar" başlıklı bildiriyle [[Lazistan|Lâzistan]] ve diğer bütün [[etnik]] takılarla oluşturulan yerel adlar gibi "Kürdistan" da resmi kullanımdan kaldırıldı,<ref name="kultur.gov.tr">[http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF8FE9074FF19B00050B809AAFBA588C3B Maarif Vekaleti, adlarının yasaklanması]</ref> söz konusu bölge [[coğrafya|coğrafi]] yön isimleriyle (''[[Şark]]'', ''[[Doğu]]'', ''[[Güneydoğu]]'') adlandırılmaya başlandı. Türkiye topraklarında "Kürdistan" adında bağımsız bir devlet kurmaya çalışmak Türkiye Cumhuriyeti'nin [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)|1982 Anayasası]]'nca "ülkenin bölünmezliği" ilkesine aykırıdır.<ref name='Anayasa'>[http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası]</ref>
 
==== Şeyh Said İsyanı (Genç Hâdisesi) ====
{{ana|Şeyh Said İsyanı}}
1925'te Şeyh Said İsyanı olarak adlandırılan Genç Hadisesi meydana gelmiştir.
 
==== Ağrı ayaklanmaları ====
{{ana|Ağrı ayaklanmaları}}
1926-1930 yılları arasında [[Ağrı Dağı]] ve civarı ile [[İran]] topraklarının da dahil olduğu bir coğrafyada ayaklanmalar devam etmiştir.
 
==== Ağrı Cumhuriyeti ====
{{ana|Ağrı Cumhuriyeti}}
Ağrı Cumhuriyeti, Ağrı Kürt Cumhuriyeti ({{Dil|ku|Komara Agiriyê|dil_adı=e}}) veya Ağrı Milli Hareketi, Ağrı isyanları sırasında [[Türkiye Cumhuriyet]]i'nin kuzeydoğu bölgesinde [[Hoybun]] Merkez Komitesi tarafından ilan edilen [[Kürtler|Kürt]] yönetimi.
 
==== Muğlalı Olayı ====
{{ana|Muğlalı Olayı}}
1943'te [[Van]]'ın [[Özalp]] ilçesinde, 32 Kürt, 3. Ordu müfettişi Orgeneral [[Mustafa Muğlalı]]'nın emriyle kaçakçılık iddiası ile kurşuna dizilmiştir.
 
== Irak Kürdistanı ==
[[Dosya:Autonome Region Kurdistan (Karte).png|sağ|200px|thumb|Irak Kürdistanı ile [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]]]
[[Irak Kürdistanı]] ([[Kürtçe]]: '''كوردستان عێراق''') ya da [[Güney Kürdistan]] (Kürtçe: '''باشووری کوردستان''' Başûrê Kurdistanê), [[Irak Cumhuriyeti]] sınırları içinde [[Kuzey Irak]]'ta yer alan bölgenin gayri resmi adı.
 
Genelde [[Duhok İli|Duhok]], [[Süleymaniye İli|Süleymaniye]], [[Erbil İli|Erbil]] ve [[Kerkük İli|Kerkük]] illerinin tamamı, [[Nineve İli|Nineve]] ilinin büyük bir kısımı, [[Selahaddin İli|Selahaddin]] ve [[Diyala İli|Diyala]] illerinin bir kısımını kapsadığı düşünülmektedir. Ayrı olarak da Irak anayasasının 140. Maddesine göre [[Kerkük]]'te referandum yapıldıktan sonra [[Irak Kürdistanı]]'na bağlanıp bağlanmayacağına karar verilecektir.{{Kaynak belirt}}
 
=== Kürdistan Bölgesel Yönetimi ===
[[Dosya:Flag of Kurdistan.svg|küçükresim|sağ|[[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] bayrağı. Kürdistan bayrağı olarak da bilinir.]]
{{ana madde|Kürdistan Bölgesel Yönetimi}}
[[Irak Cumhuriyeti]] anayasasına göre Kürdistan bölgesi ({{Dil|ku|'''هه‌ریمى كوردستان'''; Herêmî Kurdistan|dil_adı=e}}) terimi [[Irak]]'ın kuzeyinde bulunan [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] hükûmeti için geçerlidir.
 
=== Tarihçe ===
==== Kuzey Irak'ta İngiliz faaliyetleri ve Kürdistan Krallığı ====
{{ana|Kürdistan Krallığı}}
 
[[İngiltere]] ilk başta ajanı '[[Arabistanlı Lawrence]]' lakaplı [[Thomas Edward Lawrence|T.E.Lawrence]]'nin tezine uyarak Kuzey Irak'ta tampon bölgesi oluşturmak üzere [[Şeyh Mahmut Berzenci]] (Kürtçe: Şêx Mahmûd Berzencî)'nin yönetimini kabul etti. Daha sonra diğer ajanı, 'Irak'ın Taçsız Kraliçesi' lakaplı [[Gertrude Bell]] ve [[Percy Cox]]'un [[Churchill]]'in kararına etkili olmuş ve Kürdistan, [[Faysal bin Hüseyin|Faysal]]'ın 'Irak Kraliyeti'nin bir parçası olmuştur.
 
== İran Kürdistanı ==
[[Dosya:IranianKurdistan.png|thumb|250px|[[İran]]'da Kürt nüfusun yoğunlaştığı bölgeler{{Kaynak belirt}}]]{{Ayrıca bakınız|Doğu Kürdistan}}[[Dosya:IranKurdistan.png|thumb|200px|[[Kürdistan Eyaleti]], [[İran]]]]
 
İran Kürdistanı ([[Farsça]]: '''کردنشین ایران''' Kordestān-e Īrān [[Kürtçe]]: '''کوردستانی ئران''' Kurdistanî Îran<ref>[http://www.amude.net/Hevpeyvin_Kurdi_deep.php?newsLanguage=Kurdi&newsId=866 www.amude.com<!-- Bot generated title -->]</ref>) ya da [[Doğu Kürdistan]] (Rojhilatê Kurdistan<ref>[http://www.gelawej.org/kurmanci/modules.php?name=News&file=article&sid=754 Gelawej / Kurmanci<!-- Bot generated title -->]</ref>) [[İran]]'ın kuzeybatısında [[Irak]] ve [[Türkiye]] sınır bölgelerinde yer alan ve Kürtlerin yoğun olarak oturduğu bölgenin gayri resmi adıdır. Kürdistan adını taşıyan [[Kürdistan (İran)|Kürdistan Eyaleti]] (Farsça: '''استان کردستان''' Ostān-e Kordestān)'nin dışında [[Batı Azerbaycan]] eyaletinin batı yarısı{{Kaynak belirt}}, [[İlam Eyaleti|İlam]] eyaletlerinin kuzey yarısı ve [[Kirmanşah Eyaleti|Kirmanşah]] eyaletlerinin tamamını içermektedir. Ayrıca [[Çaharmahal ve Bahtiyari|Çahar Mahal ve Bahtiyari eyaleti]]'nin merkezi, Kürtlerin fazla ikamet etmemesine rağmen [[Şehrekürd]] (Farsça: '''شهرکرد''' Şahr-e Kord) adlı şehirdir.{{Kaynak belirt}}
 
Bölgenin nüfusunun çoğunluğunu oluşturan [[Kürtler]]in tahmini sayısı yaklaşık 4 milyondur.<ref>''The Historical Dictionary of Iran'', J. Lorentz, 1995, p172.</ref>
 
=== Başlıca şehirleri ===
<table><tr><td valign=top>
* [[Kirmanşah]] (Kirmaşan)
* [[Senendec]] (Sine)
* [[Piranşehr]] (Xanê)
* [[Mahabad]] (Mehabad)
<td valign=top>
* [[Sakkez]] (Seqiz)
* [[Sardeşt]] (Serdeşt)
* [[Kamyaran]] (Kamyaran)
* [[Bukan]] (Bokan)
<td valign=top>
* [[Marivan]] (Merîwan)
* [[Uşnu]] (Şino)
* [[Divandere]] (Dîwandere)
* [[Pave]] (Pawe)
<td valign=top>
* [[Bane]] (Bane)
* [[İlam (şehir)|İlam]] (Îlam)
* [[Bicar]] (Bîcar)
* [[Gorve|Kurve]] (Qurwe)
</tr></td></table>
 
=== Tarihçe ===
==== İsmail Ağa "Simko" İsyanı ====
{{ana|Simko}}
 
==== Mahabad Cumhuriyeti ====
{{ana|Mahabad Cumhuriyeti}}
Mahabad Cumhuriyeti (Kürtçe: كوماری مهاباد; Komarî Mehabad veya كومار کوردستانه مهاباد; Komara Kurdistana Mehabadê, Farsça: جمهوری مهاباد Jomhuri-e Mahābād), Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devleti.
 
== Suriye Kürdistanı ==
{{Ana madde|Suriye Kürdistanı}}
{{ana|2012 Suriye'de Kürt ayaklanması}}
Suriye Kürdistanı ya da Güneybatı Kürdistan ({{Dil|ku|Başûrê Rojavaya Kurdistanê|dil_adı=e}}). [[Suriye]], sınırları içinde ikamet eden Kürtlere [[1962]] yılından beri vatandaşlık hakkı tanımamaktadır.<ref name="SURIYE">Emir Hasanpur (çev: Cemil Gündoğan), ''Kürt Diliyle İlgili Devlet Politikaları ve Dil Hakları'', Avesta Yayınları, İstanbul, Ocak 1997, ISBN 975-7112-20-8, s. 64.</ref> Aynı zamanda Kürt bölgesini Araplaştırmak için bir Arap Kuşağı inşa etmeye çalışmış ve [[1963]]'te [[Baas Partisi]] hükûmeti de "Cezire'nin Araplığını koruma" sloganını kullanarak Araplaştırma politikasını sürdürmüştür.<ref name="SURIYE"/>
 
== Kaynakça ==
Satır 134 ⟶ 295:
 
== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Kurdistan}}

{{KürdistanSuriye Bölgesel YönetimiKürdistanı konuları}}
{{Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu}}
 
[[Kategori:Kürdistan| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kürdistan" sayfasından alınmıştır