|
| notlar =
}}
'''Halkevleri''' veya '''Halkevleri Derneği''', [[Türkiye]] genelinde barınma, sağlık, eğitim, çevre, kadın ve engelli haklarının savunulması ve genişletilmesi için faaliyet gösteren ve "Kamu Yararına Çalışan Dernek"<ref>{{haber kaynağı|başlık=Danıştay'dan flaş Halkevleri kararı|url=http://www.cnnturk.com/turkiye/danistaydan-flas-halkevleri-karari|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[CNN Türk]]|yayıncı=cnnturk.com|tarih=3 Mart 2016|dil=Türkçe}}</ref><ref>{{haber kaynağı|başlık=Danıştay: Halkevleri kamu yararına bir dernektir|url=http://t24.com.tr/haber/danistay-halkevleri-kamu-yararina-dernektir,330561|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[T24]]|yayıncı=t24.com.tr|tarih=3 Mart 2016|dil=Türkçe}}</ref> statüsünde olan bir [[sivil toplum kuruluşu]]dur.
İlk olarak, Cumhuriyet döneminde ülkenin sosyal ve kültürel kalkınmasında, Cumhuriyet'in getirdiği değerlerin geniş halk kitlelerine ulaşması için 19 Şubat 1932 günü başta Ankara olmak üzere 14 il merkezinde Halkevleri açılmış, zaman içerisinde bu sayı büyük bir artış göstermiştir. 14 Mayıs 1950 tarihinde gerçekleşen seçim ertesinde, iktidara gelen [[Demokrat Parti (1946)|Demokrat Parti]]’ninnin girişimi ile [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]nde 8 Ağustos 1951<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kanunlar | url = http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7882.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7882.pdf | website = resmigazete.gov.tr | yayıncı = [[T.C. Resmî Gazete]] | erişimtarihi = 2 Aralık 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20170115164833/http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7882.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7882.pdf | arşivtarihi = 15 Ocak 2017}}</ref> tarihinde kabul edilen ve 11 Ağustos 1951 tarihinde [[ResmiT.C. Resmî Gazete|Resmî Gazete]]’de'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı kanun ile Türkiye genelindeki bütün Halkevleri kapatılarak malları hazineye devredilmiştir.
27 Mayıs 1960'ta gerçekleşen askeri darbe sonrasında Halkevleri 21 Nisan 1963 tarihinde bir dernek statüsünde, bağımsız bir demokratik kitle örgütü olarak tekrar kurulmuştur. Bu dönemde bini aşan sayısı ile Halkevleri toplumsal muhalefetin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. Ancak, 12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleşen askeri darbe ile Halkevleri yeniden kapatılmış, bir kez daha bütün varlıklarına el konulmuştur. Yedi yıllık yargılanma sürecinin ardından, Halkevleri ve üyeleri beraat etmiş, 1987 yılında toplam 24 şubede tekrar faaliyete geçmiştir.
16 Haziran 2012 tarihinde gerçekleştirilen Halkevleri 22. Olağan Genel Kurulu’ndaKurulunda Avukat [[Oya Ersoy]] Genel Başkanlığa seçilmiş ve 2018 yılına kadar bu görevi üstlenmiştir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Halkevleri 22. Genel Kurulu'nu gerçekleştirdi|url=http://haber.sol.org.tr/soldakiler/halkevleri-22-genel-kurulunu-gerceklestirdi-haberi-56000|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[soL (gazete)|Sol Gazetesi]]|yayıncı=http://haber.sol.org.tr|tarih=18 Haziran 2012|dil=Türkçe}}</ref> Genel Merkezi [[Ankara]]’dadır'dadır ve [[Türkiye]]’nin'nin 25 şehrinde toplamda 73 Halkevi ve 1 Halk OdasıHalkodası bulunmaktadır.
Halkevleri barajı geçip [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AKP]]'yi geriletmesi için 2015 seçimlerinde [[Halkların Demokratik Partisi|HDP]]'ye gereken desteği vereceğini ilan etmiştir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Halkevleri seçim tavrını açıkladı: “AKP’yi sokakta da sandıkta da geriletelim”|url=http://sendika12.org/2015/03/halkevleri-secim-tavrini-acikladi-akpyi-sokakta-da-sandikta-da-geriletelim/|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=Sendika.org|yayıncı=sendika.org|tarih=12 Mart 2015|dil=Türkçe}}</ref>
=== 1932-1951 Dönemi ===
[[Dosya:Ethnography Museum of Ankara, 1930s (16230092164).jpg|thumb|sağ|1932 yılında Ankara Halkevi olarak hizmet veren günümüzde ise [[Devlet Resim ve Heykel Müzesi]] olarak kullanılan bina.<ref>{{kitap kaynağı|yazar1=[[Remzi Oğuz Arık]]|yazarlink1=|başlık=Türk Müzeciliğine Bir Bakış|tarih=1953|sayfa=19|basım=Milli Eğitim Basımevi|dil=Türkçe}}</ref>]]
[[Dosya:Britons Learn Turkish- Adult Education in London, 1943 D13349.jpg|thumb|sağ|Halkevi Sekreteri Ali Rıza Şencan, 1943'te Londra'daki Halkevi'ndeTürk Halkevinde İngilizlere Türkçe dersi veriyor. Sınıfa üç farklı kişi zamiri ekini öğretirken tahtayı işaret ediyor. Sınıfın ön sırası onu dikkatle dinliyor. Arkalarındaki duvarda Kemal Atatürk'ün bir portresi görülebilir. Türkçe dersleri burada haftada iki kez yapılırdı.]]
1931 yılında gerçekleştirilen [[Cumhuriyet Halk Partisi]] üçüncü kurultayında altı okun tüzüğe alınması ve partinin siyasal ana niteliklerinin belirlenmesinin ardından, Halkevleri, partinin halkçılık ilkesinin uygulanması ve halkla bütünleşmenin kuruluşları olarak tasarlandı. Dr. [[Reşit Galip]] Halkevlerini kurma görevini üstlendi ve 1932 yılı başında Halkevlerinin kuruluşuyla ilgili hazırlıklar tamamlandı. 19 Şubat 1932 günü başta [[Ankara]] olmak üzere 14 il merkezinde Halkevleri açıldı.
Bu dönemde Halkevleri, bir siyasal kurum olarak düşünülmemekle beraber, [[Cumhuriyet Halk Partisi]] genel merkezine bitişik bir kurum olarak tasarlanmıştır. Parti, Halkevlerinin kuruluşunu ve amacını şu sözlerle açıklamıştır:
{{Quote|Cumhuriyet Halk Partisinin Halkevleri ile takip ettiği gaye, milleti şuurlu, birbirini anlayan, birbirini seven, ideale bağlı bir halk kütlesi halinde teşkilatlandırmaktır.}}
Halkevlerinin temel amacı Cumhuriyet'in getirdiği değerlerin laik ve çağdaş bir toplum kurulması ve örgütlenmesi için halka anlatılması ve benimsetilmesi olarak görülmüştür. Açılışını takiben, yüzbinlerce kişi Halkevleri okuyucusu olmuş, ve oradaki toplantılara katılmıştır. 1950 yılına gelindiğinde, Türkiye genelinde 478 tane Halkevi, 4322 tane Halkodası bulunmaktaydı. [[Demokrat Parti (1946)|Demokrat Parti]]’ninnin iktidara gelmesi ve 14 Mayıs 1950 tarihinde gerçekleşen seçim ertesinde, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'ndede 8 Ağustos 1951 tarihinde kabul edilen ve 11 Ağustos 1951 tarihinde [[ResmiT.C. Resmî Gazete|Resmî Gazete]]’de'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı kanun ile [[Türkiye]] genelindeki bütün Halkevleri kapatılarak malları hazineye devredilmiştir.
=== 1963-1980 Dönemi ===
[[Dosya:Turczynki z grupy folklorystycznej „Bakirhöy Halkevi” - Zielona Góra - 000828n.jpg|thumb|sağ|Polonya'nın [[Zielona Góra]] şehrindeki VI. Uluslararası Şarkı ve Dans Festivali'ndeFestivalinde Kadıköy Halkevi'ninHalkevinin folklor grubu (1974).]]
27 Mayıs 1960'ta gerçekleşen askeri darbe sonrasında Halkevleri, Türk Kültür Derneği adıyla, bir dernek statüsünde faaliyete geçirilmiş, derneğin adı 21 Nisan 1963'teki Olağanüstü Tüzük Kurultay’ındaKurultayı'nda Halkevleri’neHalkevlerine dönüştürülmüştür.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Akyol | ad1 = Yaşar | başlık = Türkiye'de Halkevleri'ne İlişkin Çalışmalar ve Değerlendirmeler Üzerine | url = http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergisayi6-7/cilt2_sayi6-7_yasar_akyol.pdf | website = deu.edu.tr | erişimtarihi = 2 Aralık 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140913195811/http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergisayi6-7/cilt2_sayi6-7_yasar_akyol.pdf | arşivtarihi = 13 Eylül 2014}}</ref>
Bu dönemde Halkevleri, devlet desteği olmaksızın aydınlar ve emekçiler tarafından bağımsız demokratik bir kitle örgütü olarak Türkiye’ninTürkiye'nin genelinde yeniden kurulmuştur. 1960'lı yılların sonundan itibaren gelişmeye başlayan işçi ve öğrenci hareketleri ile birlikte, Halkevleri toplumsal muhalefetin örgütlendiği, halkla bütünleşilen önemli merkezler haline gelmiştir. Kent merkezlerinden, mahallelere taşınan Halkevi şubeleri emekçi halkın özgücünden beslenen, ve toplumun derinliklerine kök salan merkezlere dönüşmüştür. Bütün döneme damgasını vuran bağımsızlık, demokrasi ve özgürlük mücadelesinde, Halkevleri devrimci hareketlerin, emekçi yığınların ve halk kitlelerinin ortak bir zeminde hareket etmesini sağlayan bir kuruluş olmuştur. Özellikle 1970'lerin ortasından itibaren, [[Türkiye]] solu tarihinin en kitlesel örgütü olmayı başaran [[Devrimci Yol]], Halkevleri şubelerinde çalışmalar yürütmüştür.
1977 yılındaki kurultaya giderken Halkevlerinin şube sayısı %113 artarak 529’a529'a ulaşmıştır. Halkevleri, 1963–19801963-1980 arası sayıları bini bulan Halkevi şubesi ve 333 Halk Odası'naHalkodasına sahipti.
Halkevlerinin, bu ikinci dönemi 12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleştirilen [[12 Eylül Darbesi|askeri darbeyle]] son bulmuş, yurt düzeyinde Halkevleri kapatılmış ve Genel Başkanı [[Ahmet Yıldız (siyasetçi)|Ahmet Yıldız]] tutuklanmıştır. Halkevleri ve üyeleri hakkında çeşitli davalar açılmıştır.
=== 1987’den1987'den Günümüze ===
Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 2 numaralı Askeri Mahkemesinde görülen Halkevleri davası sonucunda mahkeme, 11 Nisan 1984 tarihinde tüm sanıkların beraatine karar vermiştir. [[Askerî Yargıtay]] ise, mahkemenin vermiş olduğu 1984/480 esas, 1984/445 numaralı kararın 17 Ekim 1984 tarihinde onaylamıştır. Bunun üzerine Halkevleri Yönetim Kurulu, Ankara Sulh Hukuk Yargıçlığı’naYargıçlığına başvurarak, Halkevlerinin yeniden açılmasını talep etmiş, ve bu talep 23 Haziran 1987 tarihinde kabul edilmiştir. 31 Ekim 1988 tarihinde Ankara’daAnkara'da toplanan 10. Kurultay ile Halkevleri’ninHalkevlerinin üçüncü dönemi, ikincisinin bir devamı olarak başlamıştır.
Halkevleri 1987 yılında [[İstanbul]]’da'da 18, [[Ankara]]’da'da 6 şube olmak üzere toplam 24 şube ile çalışmalarına başlamış, ve 1987-1990 dönemi Halkevleri için [[12 Eylül darbesi]]nin izlerini silme, hazineye devredilerek alıkonan malvarlıklarının geri alma mücadelesi ile geçmiştir. Fakat bu tam anlamıyla başarılı olamamıştır.
1990’larda1990'larda Halkevleri, ülkenin içinde bulunduğu yükselen kirli savaş ortamında ve [[kontrgerilla]] gerçeğinin ortaya gerilmesi sürecinde kendisini demokrasi cephesinin bir bileşeni olarak konumlandırmıştır. Bu dönemde, ilk olarak [[Turgut Özal]] hükümetleri, sonrasın da koalisyon hükümetleri döneminde uygulanan neoliberal dönüşüme karşı “Parasız Eğitim, Parasız Sağlık” kampanyalarını başlatarak, halkın“halkın hak mücadelesinin yükseltilmesiyükseltilmesi” ve dayanışma ilişkilerinin geliştirilmesi için çalışmalar yürütmüştür. Halkevleri, bu dönemde kendisi “Halkın Muhalefet Evleri” olarak tanımlamış, “neoliberalizm tarafından gasp edilen ve piyasalaştırılan halkın temel haklarını savunmaya ve genişletmeye yönelik” siyasi faaliyetler yürütmüştür.
Halkevleri, 2000’lerin2000'lerin ortasında itibaren Halkın Hakları Mücadelesi olarak adlandırılan mücadele çizgisini eğitim, sağlık, barınma, ulaşım, doğanın gasp edilmesine karşı ve bu hakların kamusal bir biçimde sağlanmasını talep etmek için geliştirmiştir. Bu dönemde, ulaşım zamlarına ve ulaşım hakkı gasplarına, Doğu Karadeniz’deKaradeniz'de ve Türkiye’ninTürkiye'nin diğer bölgelerinde kurulan HES'lere ve doğanın rant için talanına, yoksul mahallerde yaşanan barınma sorunlarına ve barınma hakkı ihlallerine, kadın cinayetlerine, hükümetin kadın politikalarına, ve giderek artan iş güvenliği sorunlarına ve işçi cinayetlerine karşı mücadele etmiştir.
Günümüzde katılıma açık demokratik iç işleyişiyle, yerellerde yaygınlaşmaya açık örgütlenme yapısıyla, alternatif bir yaşam, eğitim ve kültür kurabilmesine olanak veren çalışma tarzıyla, Halkevleri bu sorunların çözümü için [[Türkiye]]’nin'nin 25 şehrinde 73 Halkevi ve 1 Halk OdasıHalkodası ile faaliyet göstermektedir.
== Faaliyetleri ==
[[Dosya:Children having lessons in Halkevleri summer school.JPG|thumb|sağ|Yaz aylarında Halkevleri şubelerinde gönüllü öğretmenlerden ücretsiz ders alan çocuklar.]]
=== Sağlık Hakkı Mücadelesi ===
Halkevleri, sağlığın özelleştirilmesine karşı herkese eşit, parasız ve nitelikli kamusal sağlık hizmeti sağlanmasını savunmaktadır, ve bunun için mücadele etmektedir. Bu amaç ile, sağlık meslek örgütleri ve sağlık çalışanları ile birlikte mahallelerde eğitim ve bilgilendirme toplantıları sürdürmektedir. Sağlık emekçilerinin güvenceli çalışma hakkı ve halkın sağlık hakkı mücadelesinin ortak bir mücadele olduğun düşüncesiyle çeşitli organlar oluşturmuştur. 11 Mart 2012 tarihinde, Türkiye’ninTürkiye'nin çeşitli bölgelerinde sağlık hakkı mücadelesi verenler, Türkiye Büyük Sağlık Hakkı Meclis’iniMeclisini kurmuşlardır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Türkiye Büyük Sağlık Hakkı Meclisi toplandı | url = http://www.halkevleri.org.tr/guncel/turkiye-buyuk-saglik-hakki-meclisi-toplandi | website = halkevleri.org.tr | yayıncı = Halkevleri | erişimtarihi = 2 Aralık 2016 | dil = Türkçe | tarih = 11 Mart 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304213136/http://www.halkevleri.org.tr/guncel/turkiye-buyuk-saglik-hakki-meclisi-toplandi | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref>
=== Ulaşım Hakkı Mücadelesi ===
Ulaşımın tamamen parasız hale getirilmesi, herkesin işe ve okula gidiş saatlerinde ulaşım hizmetlerinden parasız yararlanması ve nitelikli toplu ulaşım hizmetinin verilmesi, Halkevleri’ninHalkevlerinin temel hedefleri arasındadır. Ulaşım hakkı mücadelesinde, çeşitli illerde Halkevleri üyeleri ulaşım zamlarını protesto etmek için turnikelerden atlama, para ödemeden otobüslere binme gibi çeşitli fiili eylemler gerçekleştirmişlerdir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Akbil basma, turnikeden atla|url=http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/171181/_Akbil_basma__turnikeden_atla_.html|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[Cumhuriyet (gazete)|Cumhuriyet Gazetesi]]|yayıncı=cumhuriyet.com.tr|tarih=24 Aralık 2014|dil=Türkçe}}</ref>
=== Barınma Hakkı Mücadelesi ===
=== Kadın Mücadelesi ===
Halkevleri, eşitsizliğe, gericiliğe ve ikinci cins sayılmaya karşı kadınların eşitliği ve özgürlüğünü savunmaktadır. Erkek egemen düzene, şiddete ve kadın cinayetlerine karşı mücadele etmekte, ve kadınların sosyal güvence, sığınma evi, kreş, çalışma hakkı, eğitim ve sağlık hakları için faaliyet göstermektedir. Halkevleri üyerleri, [[Türkiye]]’de'de giderek artan kadın cinayetlerine, taciz olaylarına karşı eylemler gerçekleştirmekte, çeşitli kadın örgütleri ile birlikte bu konuda çalışmalar yürütmektedir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Annemin kararı kızımın kararı|url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/annemin-karari-kizimin-karari-1090017/|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[Radikal (gazete)|Radikal Gezetesi]]|yayıncı=radikal.com.tr|tarih=4 Haziran 2012}}</ref>
=== Çevre ve Su Hakkı Mücadelesi ===
Halkevleri, doğal varlıkların; su, hava, toprak, ormanlar, havzalar, meralar ve biyo çeşitliliğin metalaştırılmasına ve yok edilmesine; HES’lerHES'ler, termik santraller, siyanürlü madencilik, endüstriyel atık ve kirlilik sonucunda halkın yaşamının sürdürülemez hale getirilmesine; kentleri doğasızlaştıran ve doğayı tahrip eden kent politikalarına, yaşamı tehdit eden nükleer santral projelerine, çevresel hizmetlerin özelleştirilmesine ve doğanın üzerindeki tüm korumaları kaldıran saldırılara karşı mücadele ettiğini belirtmektedir. Türkiye’ninTürkiye'nin çeşitli bölgelerinde bu doğrultuda Halkevleri çeşitli eylemler düzenlemektedir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Ankara '48 saatlik kâbus'la uyandı|url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/ankara-48-saatlik-kbusla-uyandi-821639/|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[Radikal (gazete)|Radikal Gezetesi]]|yayıncı=radikal.com.tr|tarih=2 Ağustos 2007|dil=Türkçe}}</ref>
=== Eğitim Hakkı Mücadelesi ===
Eğitimin ticarileştirilmesi ve gericileştirilmesine karşı halkın eğitim ve bilime ulaşabilmesi için çeşitli çalışmalar Halkevleri tarafından yürütülmektedir.<ref>{{haber kaynağı|başlık=4+4+4'ü durduracağız!|url=http://www.radikal.com.tr/turkiye/444u-durduracagiz-1099358/|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[Radikal (gazete)|Radikal Gezetesi]]|yayıncı=radikal.com.tr|tarih=5 Eylül 2012|dil=Türkçe}}</ref> Okuma-yazma çalışmaları, çocuklara ve gençlere yönelik eğitime destek çalışmaları, herkesin yeteneklerini geliştirme hakkının bir parçası olarak oluşturulan sanat atölyeleri, kütüphaneleri, eğitim-bilim gezileri çeşitli gündemlerle akademisyen ve uzmanların katılımı ile yapılan halk eğitim toplantıları ile Halkevleri, ezberci ve baskıcı olmayan bir eğitimi yoksul mahallelerde uygular. Bu doğrultuda [[Türkiye]]’nin'nin birçok ilinde yaz aylarında [[Öğrenci Kolektifleri]] ile birlikte “Okumuş İnsan Halkının Yanındadır” kampanyasını düzenlemektedir ve yoksul mahallelerde Halkevleri Yaz Okulları’nıOkullarını açmaktadır. Sınavsız, yarışsız eğitim isterler.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Okumuş insan halkın yanındadır|url=http://www.radikal.com.tr/hayat/okumus-insan-halkin-yanindadir-1014431/|erişimtarihi=2 Aralık 2016|eser=[[Radikal (gazete)|Radikal Gezetesi]]|yayıncı=radikal.com.tr|tarih=19 Ağustos 2010|dil=Türkçe}}</ref>
=== Güvenceli Çalışma Hakkı Mücadelesi ===
| 