Antep fıstığı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme |
→Köken: üretim ve köken kısmını geliştirme, öksürüğe karşı kullanıldığı blgisini çıkarma ve tablo ekleme |
||
14. satır:
| diğer_adları = Şam fıstığı
}}
'''Antep fıstığı'''<ref>[http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html "antep fıstığı."] Dil Derneği</ref><ref>[https://books.google.co.uk/books?ei=CbNCVbrgFIvD7gaM_4GAAg&id=i3pLAAAAYAAJ&dq=antep+f%C4%B1st%C4%B1%C4%9F%C4%B1&focus=searchwithinvolume&q=antepf%C4%B1st%C4%B1%C4%9F%C4%B1 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dergisi]</ref> (''Pistacia vera''), [[sakız ağacıgiller]] (Anacardiaceae) familyasından yenebilen kabuklu bir [[meyve]]
[[Orta Doğu]] ve [[Orta Asya]] kökenli Antep fıstığının Dünya'daki modern üretimi [[İran]], [[Amerika Birleşik Devletleri]] ve [[Çin]]'de yoğunlaşmıştır.
Türkiye’de en fazla antepfıstığı üretim alanı yıllardır [[Gaziantep|Gaziantep’te]] iken 2018 yılında yeni üretim alanları ile Şanlıurfa en fazla üretim alanına sahip olmuştur. Türkiye antepfıstığı alanının yaklaşık %80’i Şanlıurfa ve Gaziantep illerimizde bulunmaktadır.<ref>https://arastirma.tarimorman.gov.tr/afistik/Belgeler/DERG%C4%B0LER/ANTEPFISTI%C4%9EI%20DERG%C4%B0S%C4%B0%20SAYI-7.pdf</ref>[[Dosya:Pistachio macro whitebackground NS.jpg|Tuzlanmış ve kavrulmuş kabuklu bir Antep fıstığı.|200px|sol|thumb]]▼
== Etimoloji ==
Toplama: Çok narin bir ağaç olup elle toplanmaktadır.▼
Antep fıstığı denilmesinin sebebi Türkiye'deki ilk fıstık işletmelerinin [[Gaziantep]]'te kurulması, önceki yıllarda üretimin çoğunlukla burada yapılması ve Türkiye'ye buradan dağıtılmasıdır.<ref>http://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/gaziantep/antep-fistigini-en-cok-yetistiren-il-gaziantep-en-verimli-yer-diyarbakir-11850170</ref> Antep fıstığının bilimsel [[Latince]] ismi olan ve pek çok dilde türevleri kullanılan ''pistacia'' kelimesi bu dile [[Grekçe|Grekçeden]] geçmiş olup, aslen [[Orta Farsça]] ''pistak'' kökünden türemiştir.<ref>{{cite dictionary|url=http://dictionary.reference.com/browse/pistachio|title=Pistachio|dictionary=Dictionary.com}}</ref>
==
Antep fıstığı ağacının ana vatanı [[Orta Doğu]] ve [[Orta Asya]]'dır.<ref name="pow">{{Cite web|url=http://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:70280-1|title=''Pistacia vera'' L. {{!}} Plants of the World Online {{!}} Kew Science|access-date=2019-05-24|website=Plants of the World Online}}</ref> Arkeolojik kanıtlar Antep fıstığının MÖ 6750 tarihlerinde tüketilmiş olduğunu göstermektedir.<ref name="IR">{{cite web|url=http://www.ireco.lu/UK/pistachionut.html|title=History and Agriculture of the Pistachio Nut|accessdate=27 February 2012|archive-date=8 July 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060708221932/http://www.ireco.lu/UK/pistachionut.html|publisher=IRECO|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> Antep fıstığının günümüzde yetiştirilen formu ise [[Tunç Çağı]] kökenli olup, soyu [[Özbekistan]]'ın bulunduğu coğrafyaya dayanmaktadır.<ref>{{cite book|isbn=9780907325727|url=https://books.google.nl/books?id=lpOqTUucwhUC&pg=PA84|title=Cooks and Other People|author=Harlan Walker|page=84|year=1996}}</ref>
Antep fıstığının ana vatanı [[Türkiye]], [[İran]] ve [[Türkmenistan]]'dır{{Kaynak belirt}}. Dünya'da Fıstığın en çok yetiştiği ülkeler, sırasıyla [[İran]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Türkiye]]'dir.<br />Türkiye'de ise en çok [[Gaziantep]], [[Şanlıurfa]], Nizip, [[Siirt]], [[Kahramanmaraş]], [[Adıyaman]], [[Diyarbakır]] {Karaman]] Göksu kenarındaki hemen hemen her köyde yetişir. Fıstık ağacı sıcak havayı çok sever.▼
== Üretim ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0 0 0.5em 1em"
! colspan="4" |Antep fıstığı üretimi, 2017
|-
|<center>Ülke</center>
| style="text-align:right;" |<center><small>(ton)</small></center>
|-
|<center>{{flag|Iran}}</center>
| style="text-align:right;" |<center>574,987</center>
|-
|<center>{{flag|United States}}</center>
| style="text-align:right;" |<center>272,291</center>
|-
|<center>{{flag|China}}</center>
| style="text-align:right;" |<center>95,294</center>
|-
|<center>{{flag|Turkey}}</center>
| style="text-align:right;" |<center>78,000</center>
|-
|<center>{{flag|Syria}}</center>
| style="text-align:right;" |<center>56,508</center>
|-
!<center>World</center>
! style="text-align:right;" |<center>1,115,066</center>
|-
| colspan="2" |<small>Kaynak: [[Birleşmiş Milletler]] - [[Gıda ve Tarım Örgütü]]</small><ref name="faostat16">{{cite web|url=http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC|title=Pistachio production in 2017, Crops/Regions/World list/Production Quantity (pick lists)|accessdate=25 September 2018|date=2017|publisher=UN Food and Agriculture Organization, Corporate Statistical Database (FAOSTAT)}}</ref>
|}
[[Dosya:Pistachio macro whitebackground NS.jpg|Tuzlanmış ve kavrulmuş kabuklu bir Antep fıstığı.|200px|sol|thumb]]Dünya'daki en büyük Antep fıstığı üreticisi, 2017'deki toplam üretimin yaklaşık yarısını gerçekleştirmiş [[İran]] olmaktadır. İkinci en büyük üretici [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] olup, daha küçük üreticiler arasında sırasıyla [[Çin]], [[Türkiye]] ve [[Suriye]] bulunmaktadır.<ref name="faostat16" />
=== Türkiye ===
▲Türkiye’de 40’tan fazla ilde Antep
▲Türkiye’de en fazla
== Türleri ==
Antep fıstığının dört çeşidi vardır. Bunlardan "[[İran fıstığı]]" denilen tür, en çok yetiştirilenidir. İran fıstığının meyveleri diğer hepsinden daha iridir. Ancak yağ oranı oldukça düşüktür.
| |||