Ortak hukuk: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Kaynak düzenleme
Justinianus (mesaj | katkılar)
madde genişletildi ve düzenlemeler yapıldı
8. satır:
'''Ortak hukuk''' ya da '''Anglo-Sakson Sistemi''',<ref>Bahadır Kılınç "Common Law (Ortak Hukuk) Sistemine Sahip Ülkelerden ABD ve İngiltere'de Anayasa Kavramı ve Yargısal Denetim", ''[http://www.anayasa.gen.tr/ay-incelemeleri-tanıtım.pdf Anayasa Yargısı İncelemeleri - 1]'' (Editörler: Mehmet Turhan ve Hikmet Tülen), Ankara 2006, s. 121.</ref><ref>Onur Karahanoğulları, ''[http://kutuphane.tbmm.gov.tr:8088/2005/200503899.pdf Kamu Hizmeti - Kavram ve Hukuksal Rejim]'', Turhan Kitabevi, Ankara 2004, s. 153.</ref><ref>Mesut Ertanhan, ''[http://kutuphane.tbmm.gov.tr:8088/2005/200506121.pdf Medeni Yargılama Hukukunda Tanık ve Tanıklık]'', Seçkin Yayıncılık, Ankara 2005, s. 34.</ref><ref>{{Dergi kaynağı|soyadı= King|ad= Edward|authorlink= |yardımcıyazarlar=Hawley, Joseph, Çev. İlhan Lütem|yıl= 1959|month= |başlık= İngiliz (Common Law)’unun Gelişmesi|journal= AÜHFD|cilt= 16 |sayı= 1-4|sayfalar= 178-233|id= |url= http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1959-16-01-04/AUHF-1959-16-01-04-King-Hawley.pdf|erişimtarihi= 11 Nisan 2010|alıntı= }}</ref> ([[İngilizce]]: ''common law''), özellikle tarihinde [[Birleşik Krallık]] sömürgesi olan birçok ülkenin hukuki temellerini oluşturur. [[Emsal karar]]lar yansıtan, kapsamlı [[yasa olmayan kanunlar|yasallaşmamış kanunları]] dikkat çeken özellikleri arasında yer alır. Bu emsal kararlar yüzyıllarca yargıçlar tarafından gerçek davalarda verilen hükümlerden elde edilmiştir.
 
== TarihiTarihî Gelişimigelişimi ==
===Common Law===
1066 yılında [[İngiltere]]'nin [[Normanlar]] tarafından istilasından sonra Normanlar bütün ülkede geçerli olacak bir hukuk sistemi yarattılar. Ülkenin her bir tarafına gezici yargıçlar gönderildi. Bu yargıçlar gittikleri bölgedeki örf ve adetleri de göz önünde bulundurarak hukukihukukî sorunları çözmeye başladılar. Bu sistemdeki amaç ülkenin tamamının yargıçlar tarafından oluşturulan ortak bir hukuka sahip olmasıydı. Nitekim bu nedenle sistemin adı Common Law, yani ''ortak hukuk'' adını almıştır. '''Common Law''' bu dönemde oldukça katı ve şekilciydi. Dava açabilmek için Lord Chancellor'dan (Adalet bakanlarında biriBakanı) "''writ''" (ferman) almak gerekiyordu. Üstelik bu fermana uygun olmayan durumlarda dava açılması mümkün değildi. Bunun yanında, Common Law sistemine göre sözleşmeye uyulmaması hâlinde mahkemenin verebileceği tek karar, uymayan tarafın tazminat ödemesiydi, yani aynen ifa gibi bir yetkisi yoktu<ref name="gözler">{{kitap kaynağı|başlık=GÖZLER, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Kitabevi, 13. baskı, 2013|isbn=978-605-5187-75-0}}</ref>.
Common Law mahkemelerinde adeleti bulamayanlar ''"Tanrı aşkına ve merhameten (for the love of God and the way of charity)"'' Kral'a başvurmaya başladılar. Bu başvurularla ilgilenilmesi işi yine Lord Chancellor'a bırakılmıştı. 1474'te Common Law'ın hakkaniyet eksikliklerini gidermek için yeni bir mahkemeler sistemi kuruldu. Buna da '''Equity Law''' dendi. Bu yeni mahkemelerde writ koşulu aranmıyor isteyenler bir dilekçeyle dava açabiliyordu.
19. yüzyıldan sonra ise yeni sosyal ve ekonomik koşullara uyum sağlayamayan Common Law ve Equitty Law'ın eksiklerini gidermek üzere '''Statue Law''' oluşturuldu. Bu yeni kurallar İngiliz Parlamentosu yani yasama organı tarafından çıkarılmıştır.
 
===Equity Law===
Bugün ise '''Common Law''' sözcüğü bu üç sistemi birleştiren bugüne kadar uzanan bir hukuk sistemini anlatmak için kullanılır.
 
Common Law mahkemelerinde adaleti bulamayanlar ''"Tanrı aşkına ve merhameten (for the love of God and the way of charity)"'' Kral'a başvurmaya başladılar. Bu başvurularla ilgilenilmesi görevi önce Curia Legis (Kral'ın danışma meclisi) isimli kurula, sonra da Lord Chancellor'a verildi. Böylece ''Chancellor Mahkemeleri'' kurulmuş oldu. Common Law sisteminden farklı olarak, bu mahkemelerde dava açmak için ferman almak gerekmiyordu, bir dilekçe yazmak yeterliydi. Bu mahkemede, Common Law sisteminden eksik kalan biçimsel kuralları telafi edebilmek için birtakım hakkaniyet ve nesafet kuralları geliştirildi. 1474 yılı itibarıyla bu kurallar iyice belirginleşti ve bu sisteme Equity Law, yani ''eşitlik hukuku'' adı verildi.
 
Bu sistem, Common Law sistemine göre daha kolay işleyen bir sürece sahip olduğu için oldukça hızlı bir şekilde büyüdü. Öyle ki, ilerleyen süreçle birlikte Common Law sistemi ile çatışmaya başladı. Artık hangi sistemin diğerinden daha üstün olduğu tartışılmaya başlanmıştı. Kral I. James, çatışma hâlinde Equity Law sisteminin daha üstün olacağına karar verdi. Fakat yine de bu çatışmalar devam etti. Nihayet, 1873 ve 1875 yıllarında çıkarılan kanunlar ile, mahkemeler istedikleri sistemi uygulayabilme yetkisi elde etti<ref name="gözler"/>.
 
===Statute Law===
Geçmişten gelen Common Law ve Equity Law sistemleri, gelişen ve değişen hayat şartlarına uyum sağlayamaz hâle gelince, oluşan bu soruna çare olması amacıyla Statute Law sistemine geçildi. Bu sistem, oluşan yeni sorunların yasama faaliyetleriyle çözülmesine dayanıyordu, bu nedenle de adı Statute Law (''kanun hukuku'') olmuştu. Kuralların kaynağı, bizzat parlamento idi, hâkimler de bu kuralları aynen uygulamak mecburiyetindeydi<ref name="gözler"/>.
 
Common Law terimi, dar anlamda yukarıda da anlatıldığı gibi çeşitli biçimsel ve esasa dair özellikleri olan hukuk sistemi anlamına gelmekle birlikte, aynı zamanda geniş anlamda da bu üç hukuk sistemini de içine alan bir kavram olarak kullanılır. Yani günümüz Anglo-Sakson hukuk sistemi de Common Law olarak bilinir.
 
== Özellikleri ==
# Tedvin Edilmemiştiredilmemiştir: Common Law bir kanunlaştırma hareketi sonucunda değil yargıçların örf ve adet kurallarına bakarak hukuk kurallarını oluşturmasıyla başlamıştır. Kanunlar, dağınık haldedir. Kara Avrupası hukuk sisteminde olduğu gibi Medenimedenî Kanunlarkanunlar, Ticaretticaret Kanunlarıkanunları yoktur.
# İçtihadiİçtihadî Niteliktedirniteliktedir: Her yargıç davayı sonuçlandırırken ondan önce görülmüş benzer davaların kararlarıyla bağlıdır.
# Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımıayrımı Yokturyoktur: Bu hukuk sisteminde, özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklar ile devlet ile özel kişiler arasındaki uyuşmazlıklarda yargılama açısından hiçbir fark yoktur.
# Örf ve Adetâdet, Hukukunhukukun Asliaslî Kaynaklarıkaynakları Arasındaarasında Yeryer Alıralır: HakimlerHâkimler, bir örf ve adet kuralı varsa bunu uygular.
# Yargı Birliğibirliği İlkesiilkesi Geçerlidirgeçerlidir: Anglo-Sakson hukuk sisteminde mahkemeler, adliadlî mahkemeler ve idare mahkemeleri olarak ayrılmamıştır. Mahkemeler, değişik isimler taşıyabilir fakat tüm mahkemeler tek ve en yüksek mahkemeye tabidir.<ref>{{kitap kaynağı|başlık=GÖZLER, Kemal, Genel Hukuk Bilgisi, Ekin Kitabevi, 13. baskı, 2013|isbn=978-605-5187-74-3}}</ref>
 
== Kaynakça ==
Satır 26 ⟶ 34:
 
{{hukuk}}
{{hukuk-taslak}}
 
[[Kategori:Ortak hukuk| ]]
[[Kategori:Anglosakson toplumu]]
[[Kategori:İngiliz hukuk sistemi]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Ortak_hukuk" sayfasından alınmıştır