Hilâfetin kaldırılması: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck (mesaj | katkılar)
k Kaynak şablonu düzenleme AWB ile
Nanahuatl (mesaj | katkılar)
k düzen
1. satır:
{{Atatürk Devrimleri}}
'''Halifeliğin kaldırılması''' ([[3 Mart]] [[1924]]), [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nin 3 Mart 1924 günü çıkardığı kanunla [[halifelik]] makamının kaldırılmasıdır.
 
Devletin [[laik]]leştirilmesi yolunda yapılmış siyasî bir [[devrim]]dir. Bu karar ile 16. yüzyıldan itibaren [[Osmanlı padişahı|Osmanlı padişahlarının]] taşıdığı; son Osmanlı padişahı [[VI. Mehmed|Vahdettin]]'in ülkeyi terk etmesinden sonra TBMM tarafından [[Abdülmecid Efendi]]'ye verilmiş olan halifelik unvanı ortadan kalkmıştır. Yasanın gerekçesi, birinci maddede "''halifeliğin hükûmet, Cumhuriyet, yani TBMM'nin anlam ve kavramı içinde zaten saklı olduğu''" ifadesi ile açıklanmıştır.
 
== Tarihçe ==
Halife sözcüğü İslam devletlerinde [[Muhammed]]'den sonraki devlet başkanlığı kurumunu ifade eder.<ref name=tdvia>{{Web kaynağı | soyadı1 = Avcı | ad1 = Casim | başlık = Hilafet | url = http://islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c17/c170253.pdf | website = islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 17, yıl 1998 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> Halifelerin seçimle belirlendiği [[Dört Halife]] devrinden sonra saltanata dönüşen halifelik kurumu; 945 yılında [[Büveyhîler]]'in Abbâsî Hanedanı'nın başkenti [[Bağdat]]'ı işgalinden sonra farklı siyasi otoritelerin himayesindeki bir ruhani önderlik haline dönüşmüş ve 13.-16. yüzyıllarda [[Memluk]] himayesinde [[Mısır]]'da yaşamıştır.<ref name=tdvia/> 16. yüzyıl başında Mısır'ı fethedip Abbâsî halifesini himayesine alan Osmanlı hükümdarı [[Yavuz Sultan Selim]], onun ölümünden sonra ''"halife''" unvanını kendisi almış ve Sultan Selim'den sonra gelen Osmanlı hükümdarları bu unvanı taşımaya devam etmişlerdi.
 
Osmanlı Devleti [[I. Dünya Savaşı]] sonunda yıkıldı. Ankara'da kurulan bir meclis hükûmeti ülkeyi yönetmekteydi. 1 Kasım 1922'de [[Saltanatın kaldırılması|saltanatın hilâfetten ayrılmasına]] ilişkin yasanın Meclis'ten geçmesi ile Osmanlı Devleti'nin son padişahı [[VI. Mehmed|Vahdettin]], halife sıfatıyla kalmıştır.<ref name=ramazan>{{Web kaynağı | soyadı1 = Boyacıoğlu | ad1 = Ramazan | başlık = Atatürk'ün Hilafet İle İlgili Görüşleri | url = http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-37/ataturkun-hilafetle-ilgili-gorusleri | website = www.atam.gov.tr/ | yayıncı = Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Mart 1997, Cilt XIII, sayı 37 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160514163642/http://www.atam.gov.tr:80/dergi/sayi-37/ataturkun-hilafetle-ilgili-gorusleri | arşivtarihi = 14 Mayıs 2016}}</ref> [[VI. Mehmed|Vahdettin]]'in 17 Kasım 1922'de İngiliz harp gemisi HMS [[HMS Malaya|''Malaya'']] ile İstanbul'dan gizlice ayrılması üzerine 18 Kasım'da Meclis'temecliste gizli bir oturum düzenlenmişti. Bu oturumda Vahdettin'in halife unvanıyla İngilizlere başvurması onun bütün İslam âleminde ihaneti olarak değerlendirilmiş ve İslam imameti için TBMM tarafından yeni bir kişinin seçilip İslam âlemine bildirilmesine karar verilmiştir. Meclis 19 Kasım 1922 tarihli oturumunda seçime katılan 162 mebustan 142'sinin oyu ile<ref name=ayse>{{Web kaynağı | soyadı1 = Hür | ad1 = Ayşe | başlık = Mustafa Kemal'in 'altın vuruşu': Halifeliğin ilgası | url = http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/mustafa-kemalin-altin-vurusu-halifeligin-ilgasi-1200340/ | website = www.radikal.com.tr/ | yayıncı = Radikal gazetesi, 6 Temmuz 2014 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20170111111051/http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/mustafa-kemalin-altin-vurusu-halifeligin-ilgasi-1200340/ | arşivtarihi = 11 Ocak 2017}}</ref> Osmanlı Hanedanı üyesi [[Abdülmecid Efendi]]'yi halife olarak seçti.<ref name=nutuk>{{Web kaynağı | yazar1 = Atatürk, Mustafa Kemal (Yayına hazırlayan: Korkmaz, Zeynep) | başlık = Abdülmecit Efendi’ıin Büyük Millet Meclisi’nce Halife seçilmesi | url = http://www.atam.gov.tr/nutuk/abdulmecit-efendiiin-buyuk-millet-meclisince-halife-secilmesi | website = www.atam.gov.tr | yayıncı = Nutuk (Bugünkü Dille) kitabından | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140803141307/http://www.atam.gov.tr/nutuk/abdulmecit-efendiiin-buyuk-millet-meclisince-halife-secilmesi | arşivtarihi = 3 Ağustos 2014}}</ref>
 
Yeni halifenin kendine tanınan sınırların dışına çıkması, halkın ve bir kısım siyasetçilerin halifeye bağlılığının devam etmesi ve nihayet basında başlayan sert tartışmalar, gelişmeleri hilâfetin kaldırılması yönüne sürüklemiştir.<ref name=tdvia/>