|
Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler [[Eski Taş Çağı|Yontma Taş Devri]]'nde başlar.<ref>{{Dergi kaynağı|soyadı=Stiner|ad=Mary C.|yazar2=Kuhn, Steven L. |yazar3=Güleç, Erksin |başlık=Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories|journal=Journal of Human Evolution|cilt=64|sayı=5|sayfalar=380–398|doi=10.1016/j.jhevol.2013.01.008 |issn=0047-2484|pmid=23481346}}</ref><ref name="Howard">{{Kitap kaynağı|yazar=Douglas Arthur Howard|başlık=The History of Turkey|url=http://books.google.com/books?id=Ay-IkMqrTp4C|erişimtarihi=2 Nisan 2013|yayıncı=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30708-9|sayfalar=xiv–xx}}</ref><ref name="SteadmanMcMahon2011">{{Kitap kaynağı|author1=Sharon R. Steadman|yazar2=Gregory McMahon|başlık=The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE)|url=http://books.google.com/books?id=7ND_CE9If3kC|erişimtarihi=23 Mart 2013|tarih=15 Eylül 2011|yayıncı=Oxford University Press|isbn=978-0-19-537614-2|sayfalar=3-11, 37}}</ref><ref name="MET">{{Dergi kaynağı|soyadı=Casson|ad=Lionel|başlık=The Thracians|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin|yıl=1977|cilt=35|sayı=1|sayfalar=2–6|doi=10.2307/3258667|url=http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf}}</ref> Doğu Trakya'da [[Traklar]] olmak üzere, [[Hititler]], [[Frigler]], [[Lidyalılar]] ve Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından kurulan [[İyonya|İyon]] medeniyeti gibi çeşitli eski Anadolu medeniyetlerinin ardından [[III. Aleksandros]] egemenliğiyle birlikte [[Helenistik dönem]] geldi. Daha sonra sırasıyla [[Roma İmparatorluğu|Roma]] ve Anadolu'nun [[Hristiyanlık|Hristiyanlaştığı]] [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] dönemleri yaşandı.<ref name="SteadmanMcMahon2011"/><ref name="FreedmanMyers2000">{{Kitap kaynağı|author1=David Noel Freedman|yazar2=Allen C. Myers|yazar3=Astrid Biles Beck|başlık=Eerdmans Dictionary of the Bible|url={{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=P9sYIRXZZ2MC |page=61 }} |erişimtarihi=24 Mart 2013|yıl=2000|yayıncı=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-2400-4|sayfa=61}}</ref> 11. yüzyılda [[Abbâsîler|Abbasi]] hilafetini siyasi hakimiyeti altına alan ve İslam dünyasında büyük bir güç konumuna gelen [[Selçuklular]]ın 1071 yılında Bizans'a karşı kazandığı [[Malazgirt Muharebesi]] ile Anadolu'daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırılarak Anadolu kısa süre içerisinde Selçuklulara bağlı Türk beyleri tarafından alındı ve Anadolu toprakları üzerinde [[İslamlaşma]] ve [[Türkleştirme|Türkleşme]] başladı.<ref>{{Kitap kaynağı |yıl=1996 |bölüm=Turkish Origins |chapterurl=http://countrystudies.us/turkey/5.htm |editor1-last=Metz |editor1-first=Helen Chapin |başlık=Turkey: A Country Study |seri=Area handbook series |baskı=fifth |location=Washington DC |yayıncı=[[United States Government Publishing Office]] for the [[Federal Research Division|Federal Research Division of the Library of Congress]] |isbn=0-8444-0864-6 |lccn=95049612}}</ref> Kısa sürede Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde hakimiyet kuran [[Konya]] merkezli [[Anadolu Selçuklu Devleti|Anadolu Selçuklu Sultanlığı]], 1243'teki [[Moğol istilaları|Moğol istilasına]] Anadolu'yu kadar yönetti.<ref name=mfk&gl>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser|başlık=The origins of the Ottoman Empire|sayfa=33|erişimtarihi=10 Eylül 2014}}</ref>
13. yüzyılın sonundan itibaren Batı Anadolu'daki Türk beyliklerinden biri olarak öne çıkan [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]], 14. yüzyılda [[Balkanlar]]'da gerçekleştiriği fetihlerle büyük bir güç haline geldi ve Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde de hakimiyet kurdu. [[Osmanlı İmparatorluğu]]Osmanlılar, 1453 yılında [[II. Mehmed|Fatih Sultan Mehmed]]'in [[İstanbul]]'u fethederek Bizans İmparatorluğuna son vermesiyle büyük bir imparatorluk haline geldi. İmparatorluk 1516-1517'de [[I. Selim|Yavuz Sultan Selim]]'in [[Suriye]] ve [[Mısır]]'ı fethedip [[Mekke]] ve [[Medine]]'yi de hakimiyeti altına almasıyla İslam dünyasındaki en büyük güç haline geldi ve İslami hilafetin de tek temsilcisi oldu. İmparatorluk zirvesini [[Orta Doğu]] ve [[Kuzey Afrika]]'dan [[Macaristan]]'a kadar hakimiyet kurduğu 15. ve 17. yüzyıllar arasında, özelikle [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]] döneminde yaşadı. 1683 [[II. Viyana Kuşatması]] sonrasında gelen bozgun ve 15 sene süren [[Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları|Kutsal İttifak Savaşları]] neticesinde 1699'da [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun Avrupa'ya karşı üstünlüğü sona erdi. 19. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, [[Tanzimat]] adı verilen ciddi bir modernleşme sürecine girdi. 1876 yılında anayasanın ilan edilip meclisin açılmasıyla başlayan [[Birinci Meşrutiyet|I. Meşrutiyet]] devri, Sultan [[II. Abdülhamid]]'in 1878 yılında [[93 Harbi|Osmanlı-Rus Savaşını]] gerekçe göstererek anayasayı askıya alıp meclisi kapatması ile kısa sürse de, 1908 yılında [[İkinci Meşrutiyet]] ilan edilerek anayasa tekrar yürürlüğe girdi. Ancak reformlar [[Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi|dağılmayı]] engelleyemedi. Bu süreçte bağımsızlığını kazanarak imparatorluktan ayrılan Balkan devletlerinin birleşerek Osmanlı İmparatorluğuna savaş açması ile başlayan [[Balkan Savaşları|1912-1913 Balkan Savaşı]] ile Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar'daki tüm topraklarını kaybetti. Balkan bozgunundan bir sene sonra da [[I. Dünya Savaşı]]'na (1914-18) [[İttifak Devletleri]]'nin yanında giren imparatorluk savaş sonucunda yenik düşerek Orta Doğu'daki tüm topraklarını kaybetti ve [[İtilaf Devletleri]]'nin işgaline uğradı.<ref name=OttoTurkVis>{{Web kaynağı | başlık = Ottoman/Turkish Visions of the Nation, 1860–1950 | url = {{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=qejRAQAAQBAJ |page=180 }} | erişimtarihi = 18 Şubat 2015 | arşivengelli = evet}}</ref> 16 Mart 1920'de İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal edip bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermesi sonucunda Meclis-i Mebusan'ın kapanmasıyla [[Mustafa Kemal Atatürk]] önderliğinde 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] kuruldu. Onun önderliğinde işgalci kuvvetlere karşı yapılan [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]] (1919-22) başarıya ulaşıp 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı monarşisi tarihe karıştı. 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilan edilmesi ve 3 Mart 1924'te hilafetin kaldırılıp Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına sürgün edilmesinden sonra çağdaş Türkiye'nin oluşumunda önemli yer tutacak olan bir dizi devrim gerçekleştirildi.
Türkiye, [[başkanlık sistemi]]yle yönetilen [[Demokrasi|demokratik]], [[Laik devlet|laik]] ve [[Üniter devlet|üniter]] bir [[anayasal cumhuriyet]]tir.<ref name="cia">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html | başlık = Turkey | yayıncı = The World Factbook | erişimtarihi = 9 Şubat 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035610/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref><ref name=multicultural>{{Web kaynağı | başlık = What really matters about Multiculturalism in Turkey by Rabee Al-Hafidh | url = http://www.todayszaman.com/op-ed_what-really-matters-about-multiculturalism-in-turkey-by-rabee-al-hafidh-_303176.html | website = http://www.todayszaman.com | erişimtarihi = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305005402/http://www.todayszaman.com/op-ed_what-really-matters-about-multiculturalism-in-turkey-by-rabee-al-hafidh-_303176.html | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref> Resmî dili, nüfusun %85'inin anadili olan [[Türk dilleri|TürkçedirTürkçe]]dir.<ref name=milliyet-languages>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html | başlık = Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor | yayıncı = Milliyet.com.tr | erişimtarihi = 4 Kasım 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303202847/http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref> Ülkenin %70-80'ini [[Türkler]], geriye kalanını [[Lozan Antlaşması|Lozan]]'a göre yasal olarak tanınan ([[Türkiye Ermenileri|Ermeniler]], [[Rumlar]] ile [[Türkiye'deki Yahudiler|Yahudiler]]) ve yasal olarak tanınmayan ([[Arnavutlar#Türkiye|Arnavutlar]], [[Boşnaklar]], [[Türkiye'deki Çerkesler|Çerkesler]], [[Çveneburi|Gürcüler]] ile [[Türkiye Kürtleri|Kürtler]] vb.) halklar oluşturmaktadır.<ref name="cia"/><ref name="minorities">{{Web kaynağı | başlık = Turkey Overview | url = http://www.minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html | website = http://www.minorityrights.org | erişimtarihi = 27 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150909185440/http://www.minorityrights.org:80/4387/turkey/turkey-overview.html | arşivtarihi = 9 Eylül 2015}}</ref><ref name="etnikyapi">{{Kitap kaynağı|yazar=Ali Tayyar Önder|başlık=Türkiye'nin Etnik Yapısı|yıl=2006|yayıncı=Kripto Yayınevi|isbn=9786054125036}}</ref><ref name="konda">{{Web kaynağı | url = http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf | başlık = Toplumsal Yapı Araştırması 2006 | tarih = 2006 | erişimtarihi = 21 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303233304/http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref> Nüfusunun büyük bölümü [[Müslüman]]dır.<ref name="cia" /> [[Avrupa Konseyi]], [[NATO]], [[OECD]], [[Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı|AGİT]] ve [[G20|G-20]] topluluklarına üye olan Türkiye, [[Batı dünyası]]yla bütünleşmiştir. 1963'te [[Avrupa Ekonomik Topluluğu]] [[Ankara Anlaşması (1963)|ortak üyesi]] olmuş, 1995'te [[Avrupa Birliği Gümrük Birliği|AB Gümrük Birliği]]'ne katılmış ve [[Avrupa Birliği]]'ne [[Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci|tam üyelik müzakereleri]]ne 2005'te başlamıştır.<ref name=TR_EUChrono /> Ülke ayrıca [[Türk Keneşi]], [[Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı]], [[İslam İşbirliği Teşkilatı]] ve [[Ekonomik İşbirliği Teşkilatı]] gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, büyüyen ekonomisi ve diplomatik girişimleri sayesinde [[bölgesel güç]] olarak kabul edilmektedir.<ref name="Stratfor">{{Web kaynağı | url = http://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise | başlık = Turkey and Russia on the Rise | yayıncı = Stratfor | tarih = 17 Mart 2009 | erişimtarihi = 21 Ağustos 2011 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160612152636/https://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise | arşivtarihi = 12 Haziran 2016}}</ref><ref name="Heptagon">{{Web kaynağı | url = http://www.heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east | başlık = Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East? | yayıncı = heptagonpost.com | tarih = 18 Aralık 2010 | erişimtarihi = 16 Mayıs 2011 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160424160945/http://heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east | arşivtarihi = 24 Nisan 2016}}</ref><ref name="Eurasiareview">{{Web kaynağı | url = http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/ | başlık = Turkey: A Welcome Return To The Balkans? | yayıncı = eurasiareview.com | tarih = 3 Ocak 2012 | erişimtarihi = 15 Kasım 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160531012317/http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/ | arşivtarihi = 31 Mayıs 2016}}</ref><ref name=giga-hamburg.de1>{{Web kaynağı | başlık = The Political Economy of Regional Power: Turkey | url = http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf | website = http://www.giga-hamburg.de | erişimtarihi =18 Şubat 2015| arşivurl = http://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de:80/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf | arşivtarihi = 10 Şubat 2014}}</ref><ref name=dw.de1>{{Web kaynağı | başlık = Turkey: From regional to global player | url = http://www.dw.de/turkey-from-regional-to-global-player/a-16036132 | website = http://www.dw.de | erişimtarihi = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150320004627/http://www.dw.de/turkey-from-regional-to-global-player/a-16036132 | arşivtarihi = 20 Mart 2015}}</ref><ref name=ministryofforeign9>{{Web kaynağı | başlık = International Organisations | url = http://www.mfa.gov.tr/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3 | website = http://www.mfa.gov.tr | erişimtarihi = 10 Eylül 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151211141620/http://www.mfa.gov.tr:80/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3 | arşivtarihi = 11 Aralık 2015}}</ref><ref name=isanet.org1>{{Web kaynağı | başlık = Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power | url = http://web.isanet.org/Web/Conferences/FLACSO-ISA%20BuenosAires%202014/Archive/3bae0df8-d05d-4837-9811-73216a2a95bf.pdf | website = http://web.isanet.org | erişimtarihi = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160407184058/http://web.isanet.org/Web/Conferences/FLACSO-ISA%20BuenosAires%202014/Archive/3bae0df8-d05d-4837-9811-73216a2a95bf.pdf | arşivtarihi = 7 Nisan 2016}}</ref>
== Etimoloji ==
{{Ana|Türkiye'nin adı}}
Türkiye'nin adı [[Türkler|Türk]] etnik kimliğinin adından gelir.<ref>Scharlipp, Wolfgang (2000). ''An Introduction to the Old Turkish Runic Inscriptions''. Verlag auf dem Ruffel., Engelschoff. ISBN 3-933847-00-1, 9783933847003.</ref> " ''türi-k'' " bir soydan (türden) gelen" sözcüğünden türetilmiş olduğu düşünülmektedir. Bugünkü <nowiki>''Türkiye''</nowiki> ismi "''Türk"'' özel adından türetilmiştir.Sözcüğün Günümüzdekigünümüzdeki hâlinin orijinali bugünkü Türkiye toprakları için ilk kez 12. yüzyılda İtalyanlar tarafından [[Ortaçağ Latincesi]] kullanılarak ''Turchia'' veya ''Turcmenia'' şekillerinde oluşturuldu.<ref name="TurkEtymology">{{Web kaynağı | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=Turkey | başlık = Turkey | ad = Douglas | soyadı = Harper | yayıncı = Online Etymology Dictionary | erişimtarihi = 16 Haziran 2013 | yıl = 2001 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160408015029/http://www.etymonline.com/index.php?term=Turkey | arşivtarihi = 8 Nisan 2016}}</ref><ref name="turkiyeninadi">{{Haber kaynağı|url=http://www.milliyet.com.tr/-/ilber-ortayli/pazar/yazardetay/18.05.2008/545561/default.htm|başlık=Türkiye'nin adı|gazete=Milliyet|ilk=İlber|son=Ortaylı|yazarbağı=İlber Ortaylı|tarih=17 Mayıs 2008|erişimtarihi=20 Mayıs 2016}}</ref> Bunların yanı sıra Orta Çağ'ın Alman seyyahları bölgeyi ''Turkei'' veya ''Tirkenland'' şeklinde, Fransızlar ise ''Turquie'' şeklinde andı.<ref name="turkiyeninadi"/>
Sözcüğün Yunanca [[soydaş]]ı ''Tourkia'' ({{Dil|el|Τουρκία|dil_adı=e}}), [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] [[Bizans imparatorları listesi|imparatoru ve bilgini]] [[VII. Konstantinos|VII. Konstantinos Porfirogennetos]] tarafından ''[[De Administrando Imperio]]'' kitabında kullanıldı.<ref>{{Kitap kaynağı|baskı=New, revised|yayıncı=Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies|isbn=0-88402-021-5|soyadı=Jenkins|ad=Romilly James Heald|başlık=De Administrando Imperio by Constantine VII Porphyrogenitus|location=Washington, D.C.|seri=[[Corpus fontium historiae Byzantinae]]|yıl=1967|sayfa=65|url={{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=3al15wpFWiMC |page=65 }} |erişimtarihi=28 Ağustos 2013}} According to Constantine Porphyrogenitus, writing in his ''[[De Administrando Imperio]]'' (ca. 950 AD) ''"Patzinakia, the [[Pechenegs|Pecheneg realm]], stretches west as far as the [[Siret River]] (or even the [[Carpathian Mountains|Eastern Carpathian Mountains]]), and is four days distant from Tourkia (i.e. Hungary)."''</ref><ref name="PrinzingSalamon1999">{{Kitap kaynağı|author1=Günter Prinzing|yazar2=Maciej Salamon|başlık=Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453: Beiträge zu einer table-ronde des XIX. International Congress of Byzantine Studies, Copenhagen 1996|url={{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=uZDgivj7_RAC |page=46 }} |erişimtarihi=9 Şubat 2013|yıl=1999|yayıncı=Otto Harrassowitz Verlag|isbn=978-3-447-04146-1|sayfa=46}}</ref>.<ref name="Howorth2008">{{Kitap kaynağı|yazar=Henry Hoyle Howorth|başlık=History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: The So-called Tartars of Russia and Central Asia|url={{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=hFc4mwsHZ7IC |page=3 }} |erişimtarihi=15 Haziran 2013|yıl=2008|yayıncı=Cosimo, Inc.|isbn=978-1-60520-134-4|sayfa=3}}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı = Öztürk | ad = Özhan | başlık = Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi | url = http://www.karalahana.com/makaleler/kitap/pontus-antik-cagdan-gunumuze-karadeniz-etnik-siyasi-tarihi.htm | yayıncı = Genesis Yayınları | authorlink = Özhan Öztürk | location = Ankara | sayfa = 364 | yıl = 2011 | alıntı = ... Greek term Tourkoi first used for the Khazars in 568 AD. In addition in "De Administrando Imperio" Hungarians call Tourkoi too once known as Sabiroi ... | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150427135636/http://www.karalahana.com:80/makaleler/kitap/pontus-antik-cagdan-gunumuze-karadeniz-etnik-siyasi-tarihi.htm | arşivtarihi = 27 Nisan 2015}}</ref> [[Osmanlı İmparatorluğu]] ise kendi çağdaşı olan diğer ülkeler tarafından zaman zaman [[Osmanlı İmparatorluğu'nun isimleri#İmparatorluk dönemi, 1453|''Türkiye'' veya ''Türk İmparatorluğu'']] şeklinde tanınırdı.<ref name=fatih.edu.tr>{{Web kaynağı | soyadı1 = Imber | ad1 = Colin | başlık = The Ottoman Empire, 1300-1650, The Structure of Power | url = http://www.fatih.edu.tr/~ayasar/HIST236/Colin%20_Imber.pdf | yayımcı = fatih.edu.tr | erişimtarihi = 9 Ağustos 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160407213335/http://www.fatih.edu.tr/~ayasar/HIST236/Colin%20_Imber.pdf | arşivtarihi = 7 Nisan 2016}}</ref>
|
