Sened-i İttifak: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
→‎Kaynakça: düzeltme AWB ile
Bjelica (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Türkiye'de anayasal süreç}}
'''Sened-i İttifak''', ([[29 Eylül]] [[1808]]) [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] [[Sadrazam]]ı [[Alemdar Mustafa Paşa]]'nın [[Rumeli]] ve [[Anadolu]] [[ayanâyan]]larını [[İstanbul]]'da toplayarak yapmış olduğu [[anayasa]]l bazı vasıflar içeren bir [[antlaşma]]dır.
 
[[Anayasa]] [[hukukçu]]ları [[Türk tarihi]]ndeki ilk anayasal belge olarak genellikle ''Sened-i İttifak''’ı kabul ederler ve Türkiye’deki anayasacılık hareketlerini bununla başlatırlar. “Devlet iktidarını sınırlandırmayı maksad edinen bir girişim olarak” bu belgeyi 1215 yılında [[İngiltere]]'de kabul edilen [[İngilizler|İngiliz]] [[Magna Carta]]’sına benzetenler de vardır.<ref>Kemal Gözler (2004), Anayasa Hukukuna Giriş, Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, sy.3-12</ref> Ancak Shaw ve Berkes gibi birçok önemli tarihçi Türkiye'de anayasal düzenin ve demokrasinin tarihi gelişiminde Sened-i İttifak'ın iddia edildiği kadar mühim bir rol oynamadığını belirtmektedir.<ref name="Shaw J.S. 1994">Shaw J.S., Shaw E.K., (1994), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye: İkinci Cilt, İstanbul:E Yayınları.</ref><ref name="Berkes">Niyazi Berkes (1978), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.</ref>
7. satır:
1807 yılında meydana gelen [[Kabakçı Mustafa İsyanı]]yla [[III. Selim]] [[taht]]an indirildi ve yerine [[IV. Mustafa]] geçirildi. III. Selim’in ıslahat düzenlemeleri kaldırıldı, özellikle de [[Nizam-ı Cedid]] ordusu dağıtıldı. Bunun üzerine Üçüncü Selim’i tekrar tahta oturtmak için Rusçuk âyanı [[Alemdar Mustafa Paşa]] İstanbul’a yürüdü. Alemdar’ın askerleri sarayı kuşatmışken, tahtını kurtarmak isteyen IV. Mustafa III. Selim’i öldürttü. Kardeşi veliaht Şehzade Mahmud’un idamını da emretti ama Mahmud harem kadınlarının yardımıyla cellâtlardan kaçmayı başardı. Alemdar askerleriyle saraya girdi ve Mahmud’u tahta geçirdi. Kendisi de Sadrazam oldu.
 
Bu devirde, Osmanlı Devleti’nin merkezî otoritesi taşrada büyük ölçüde etkisizdi. Rumeli, Anadolu ve Mısır gibi eyaletlerde âyanlar[[Âyan]]lar âdeta bağımsız idareler kurmuşlardı. Özellikle 18. yüzyılın başından beri zenginleşen Rumeli topraklarında çok güçlü toprak beyleri ortaya çıkmıştı. Bu şartlarda, Alemdar Mustafa Paşa padişahın ve merkezi devletin otoritesini sağlamak için güçlü ayanlarlaâyanlarla bir anlaşma yapmayı ilk çare olarak görüyordu.<ref>İlber Ortaylı (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayın, sy. 23</ref>
 
Bu maksatla valileri ve meşhur ayanları başkentte ''“meşveret-i ammeye”'' davet etti. Bu ayanların pek çoğu davete icabet etti ama Arnavutluk’taki Tepedelenli Ali Paşa gibi bazı büyük ayanlar gelmedi. 29 Eylül 1808’de merkezi devletin ileri gelenleriyle ayanlar arasında yapılan meşveret sonucunda ''Sened-i İttifak'' denilen belge ortaya çıktı. Bu belge vezirler ve diğer üst düzey devlet yöneticileri, askeri ocak temsilcileri ve bazı ayanlar (toplam dört) tarafından imzalandı ve II. Mahmut tarafından onaylandı.