III. Antiohos: Revizyonlar arasındaki fark

Babası [[II. Seleukos]], annesi ise Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu [[I. Seleukos]]’un oğlu Andromachus’un kızıdır. Abisi [[III. Seleukos]]’un MÖ 223 yılında suikasta kurban gitmesinden sonra yaşanan kısa süreli kargaşadan sonra Haziran 222’de tahta geçti. 221 yılında [[Pontus Krallığı|Pontus]] Kralı [[II. Mithridatis]]’in kızı Laodice ile [[Zeugma]]’da evlendi.<ref name= "III. Antiohos1">{{kitap kaynağı | soyadı=Arslan | ad= Murat| başlık= Mithradates VI Eupator: Roma’nın Büyük Düşmanı 1. Baskı | yayıncı=Odin Yayıncılık | yıl=2007 | yer= İstanbul| dil=Türkçe| sayfa= 60 |isbn=978-975-9078-02}}</ref>. Tahta geçer geçmez doğuda bağımsızlıklarını ilan eden Selevkos generallerinden satraplar Molon ve Alexander kardeşlerin elindeki [[Fars Eyaleti|Fars]] ve Media’yı yeniden denetim altına aldı.

219 yılında 3. Suriye Savaşlarında kaybedilen toprakları geri almak için [[Ptolemaios Krallığı]] ile yeniden çatışmaya başladı. 4. Suriye Savaşları olarak adlandırılan çatışmalarda başlarda başarılı olsa da 22 Haziran 217’de [[Refah (şehir) |Refah]] yakınlarında yaşanan Refah Muharebesinde Ptolemaioslar’a mağlup oldu. Antakya’ya çekilen Antiokhos, aldığı mağlubiyet sonucu Suriye’de ele geçirdiği yerleri terk ederek barış yapmak zorunda kaldı.<ref name= "III. Antiohos2">Yıldırım, N., Temizkan, M. (2017), “Seleukoslar Döneminde Yaşanan Suriye Savaşları Üzerine Bir İnceleme”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Sayı:39, s.117-131. URL: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/355087. Erişim: 2018-12-29</ref>.

MÖ 220 yılında generallerinden Akhaios isyan ederek [[Sardis]]’te krallığını ilan etmişti. MÖ 215’te kuşattığı şehri iki yıl sonra ele geçirerek krallık otoritesini yeniden tesis etti. Buradaki nüfusu dengelemek amacıyla da kendisine sadık olacağını düşündüğü 2000 civarında Yahudi aileyi [[Babil]]’den alarak [[Lidya]] ve [[Frigya]] bölgelerine yerleştirtti.<ref name= "III. Antiohos4">Karahan, Ü.Ö. (2017), “Hellenistik Ve Roma Döneminde Batı Anadolu’daki Yahudi Yerleşmeleri Ve Hakları”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:18, s.399-416. URL: http://www.tarihinpesinde.com/dergimiz/sayi18/M18_19.pdf. Erişim: 2018-12-29</ref>. Sophene ve [[Kommagene Krallığı|Kommagene]] Kralı unvanını taşıyan Serhas’ı MÖ 212’de Arsamosata’da kuşattıktan sonra onu kendisine tabi hale getirerek hükümdarlığını tanıdığı gibi kız kardeşi Antiochis ile evlendirdi.

III. Antiohos 209 yılında Selevkoslar’ın kaybettiği doğu topraklarını yeniden ele geçirmek için bir sefer düzenledi. Önce Part Eyaletinde kendi hâkimiyetini kurmuş olan [[Part İmparatorluğu|Arşaklı Hanedanının]] başkenti Hecatompylos’u işgal ederek Arşaklılar’ın Selevkoslar’ın vassalı olarak Part topraklarını yönetmesine izin verdi.<ref name= "III. Antiohos5">Volkmann, H., “Antiochus III the Great”, ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. URL: https://www.britannica.com/biography/Antiochus-III-the-Great. Erişim: 2018-12-31</ref>.

204 yılında en büyük düşmanı IV. Ptolemaios’un ölmesi ve yerine de altı yaşındaki oğlu V. Ptolemaios’un geçmesini fırsat bilerek aynı yılı sonlarına doğru Ptolemaioslar’ın elindeki [[Karya]] toprakları ile [[I. Attalos]] tarafından [[Pergamon Krallığı]]’na bağlanan kentleri ele geçirmek amacıyla sefer düzenledi. 5. Suriye Savaşları’nın başlamasına sebep olan bu seferde [[İyonya]]’daki [[Teos]] ile Karya’daki [[Alabanda (antik kent) |Alabanda]] (Antiochia) ve [[Amyzon]] şehirlerini ele geçirerek onlara asylia ayrıcalığı (kentlerin kralın hakimiyetini ve koruyuculuğu kabul etmesi) verdi.<ref name= " III. Antiohos6">{{kitap kaynağı | soyadı=Sarıkaya| ad=Sevgi | başlık=" III. Antiokhos’un Karia Seferi ve sonrasında Asylia Hakkı Tanıdığı Kentler: Seleukos Kralının Küçük Asya Kentleri Üzerinde Uyguladığı Politika, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I. Anadolu Akdeniz Sempozyum Bildirileri "| yayıncı= | yıl=2012| yer=Antalya| dil=Türkçe | sayfa=|isbn=978-605-4018-15-4}}</ref>.

Buradan hareketle Karya bölgesine gelmiş ve sonrasında da [[Efes]]’i denetim altına almıştır. Bu ilerleyişi esnasında [[Smirni]] ve [[Lampsakos]] şehirleri kendisine itaat etmediği gibi ile [[Roma Cumhuriyeti]’nden yardım istemişlerdi. Antiokhos ise Romalılar’a savaşmak istemiş ve bu şehirlere özgür kalacakları yönünde teminat vermiştir. Bu esnada da elçilerini göndererek Romalılarla temasa geçirmişti. Roma elçilerinin ele geçirdiği yerleri terketmesi ve ilerleyişini durdurması yönündeki isteklerini geri çevirerek 196 yılında [[Gelibolu Yarımadası]]ndaki Lysimachia şehrine geçti. Burada Romalı elçiler kendisine isteklerini yenilemiş ve aksi durumda savaş ilan edileceğini bildirse de onları dikkate almayarak Trakya’daki ilerleyişini sürdürdü.<ref name= "III. Antiohos8">Benek, M.S. (2016), “III. Antiokhos’un Dış Siyasi Politikası (MÖ 223-190)”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Araştırma Makalesi, Doi:10.18795, ma.93565. URL: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/282843. Erişim: 2018-12-29</ref>. Aynı yıl Panium Muharebesi’ndeki zaferde rolü olan oğlu Antiokhos’u (ö: MÖ 193) varisi ilan etti ve kızı Laodice ile evlendirdi.<ref name= "III. Antiohos9">{{dergi kaynağı |soyadı1=Benek |ad1= Mehmet Sait |soyadı2= |ad2= |yıl= 2016|başlık= III. Antiokhos’un Dış Siyasi Politikası (MÖ 223-190)|dergi= |cilt= |sayı= |sayfalar= |yayıncı= Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Araştırma Makalesi |doi= 10.18795|url= http://dergipark.gov.tr/download/article-file/282843 |erişimtarihi=2018-12-31}}</ref>.

Suriye meselesini hallettikten sonra batıdaki ilerleyişini devam ettirmesi sonucunda, MÖ 193 yılına gelindiğinde Roma ve Selevkoslar arasında karşılıklı savaş ilan edildi. Aynı yıl ittifak arayışı kapsamında kızı Antiochis’i Kapadokya Kralı IV. Ariarathes ile evlendirdi. [[Demetrias]]’ta bulunduğu sırada [[İkinci Pön Savaşı]] sonrasında ülkesinden sürgün edilen [[Hannibal]] ile görüşme yaptı. Hannibal bu görüşmede onu Romalılarla savaşma yönünde teşvik etmiştir. Antiohos öncelikle kendine yerel güçlerden destek arayışına girmiştir. Aetolialılar Birliği’ne bağlı şehir devletleri onun yanında yer almakla birlikte, [[Makedonya (antik krallık) |Makedonlar]], Rodoslular, [[Pergamon Krallığı]] ve [[Achaea Ligi]] Romalılar’ın yanında yer almıştı.<ref name= " III. Antiohos11">{{kitap kaynağı | soyadı1= Diakov | ad1= Vladimir| soyadı2=Kovalev | ad2= Sergei| yardımcıyazarlar= Çevirmen: Özdemir İnce |başlık= İlkçağ Tarihi Cilt 2 Roma | yayıncı= Yordam Kitap| yıl=2008 | yer= İstanbul| dil=Türkçe| sayfa= 87|isbn=978-994-41-2240-5}}</ref>.

Pergamon Krallığı’nın desteğini alan Romalılarla MÖ 190 yılının Aralık ayında Sipylum Dağı eteklerinde yaşanan [[Magnesia Savaşı]]’da ağır bir mağlubiyet aldı. Bu mağlubiyetten sonra Efes’e çekilen Antiohos, elçilerini [[Apameia Kibotos]]’taki Romalılar’a göndererek barış yapmaya çalıştı. Uzun süren görüşmelerden sonra [[Apamea Antlaşması]] ile barış gerçekleştirebildi. Ancak barış Antiohos için oldukça ağır şartlar içeriyordu. Antlaşmaya göre Selevkoslar Avrupa’daki ve [[Toros Dağları|Toroslar]]’ın batısındaki tüm Anadolu topraklarından çekilirken, donanması da oldukça küçültülmüştü. Ayrıca Romalılar’ın seçeceği oğlununda ([[IV. Antiokhos Epiphanēs]]) içinde bulunduğu 20 rehine, oldukça yüksek savaş tazminatı ve yıllık haraç gibi ağır şartlarda kabul edilmek zorunda kaldı. Sonuçta Antiohos kısa sürede I. Seleukos eski topraklarını kazandığı gibi kısa sürede de buraları kaybederek elinde sadece [[Kilikya]] kalmıştır. Romalılar [[Karya]] ve [[Likya]]’yı Rodoslular’a bırakırken, Anadolu’da Selevkoslardan alınan tüm toprakları da Pergamon Krallığı’na bıraktılar.<ref name= "III. Antiohos13">Benek, M.S., (2016), “III. ANTİOKHOS’UN DIŞ SİYASİ POLİTİKASI (MÖ 223-190)”, Mavi Atlas, Sayı:6, s.127-144. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/282843. Erişim: 2019-12-29</ref>.

Muhtemelen Romalılar’a ödediği tazminatlar ve ödeyeceği haraç nedeniyle doğu topraklarına sefer düzenlemeye karar verdi. Genel görüşe göre MÖ 187 yılı Temmuz’unda [[Elam]] bölgesindeki Elymais şehrinde bulunan ve Tanrı [[Bel (tanrı) |Bel]]’e adanan tapınağı yağmaladı. Kısa bir süre sonrada Bel manastırının yağmalanmasının intikamını almak isteyen yerel halk tarafından [[Susa, İran|Susa]]’da öldürüldü.<ref name= " III. Antiohos14">{{kitap kaynağı | soyadı= Kia | ad= Mehrdad| başlık= The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]| yayıncı= ABC-CLIO| yıl=2016 | yer= Denver| dil=İngilizce| sayfa= 87|isbn=978-1-4408-4569-7}}</ref>. Ölümünden sonra oğlu ve varisi [[IV. Seleukos Philopator|IV. Seleukos]] tahta geçti.