Hakuçlar: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Taşındı: Kategori:Çerkes halkları -> Kategori:Çerkesler (Katalitik) |
k Çerkes haklının etnik adı yerine kendi dillerinde kendilerini ifade eden Adige ifadesi hatalı olarak bulunmaktadır. Bu hatalı tanım Çerkes ifadesi ile güncellenmiştir. Tüm dünya literatüründe olduğu gibi Wikipedia da Çerkes halkını Adige olarak değil. Çerkes, Circassian Tscherkessen vb.olarak tanımaktadır. |
||
1. satır:
'''Hakuçlar''' ([[Çerkesçe]] ''хьакӀуцухэр'' ; [[Rusça]] ''Хакучи''), [[Batı Çerkezleri|Batı Çerkesleri]]nden olan [[Şapsığlar]]ın bir kolu. [[Şapsığca]] lehçesinin [[Hakuçça]] adı verilen şivesini konuşurlar.
1870'li yıllara değin [[Karadeniz]] kıyı dağlarında yaşamış ve [[Ruslar|Rus]] işgaline direnmiş [[
== Hak'uç direnişi ==
[[Çerkesya]]'nın Karadeniz kıyısının güneyinde, [[Kbaada]]'nın ya da şimdiki [[Krasnaya Polyana]]'nın (Kızıl Çayır;1эткъуадж/Atquadj) yakın güneyinde bulunan çıkılması çok zor [[Aibga]] dağ köyünün direnişi 12 Mayıs 1864'te sona ermiş, 21 Mayıs 1864'te de Kbaada'da bir askeri ve dini tören düzenleyen Ruslar [[Kafkas Savaşı]]'nın kendi zaferleriyle sona erdiğini ilan etmişlerdi. Ama
Şapsığların yerleştiği Karadeniz kıyı kesiminin yukarısındaki çıkılması zor dağlık alanlarda ve vadilerde barınan Hak'uç direnişçilere Ruslar psikolojik savaş anlamında yani onlara yönelik olarak kamuoyunda ve askerler arasında bir nefret duygusu yaratmak için "Uçan orman haydutları" diyorlardı. Diğer Çerkeslerin aksine, 1864'te Ruslara boyun eğmeyi kabul etmeyen ve direnen Hak'uçlara bazı Şapsığ grupları da katılmışlardı. Daha güneydeki dağlarda ise, ormanlarda saklandıkları için 1864'te Türkiye'ye gidememiş ya da gitme fırsatını kaçırmış olan bazı küçük Vıbıh ve Ciget kalıntıları da barınmaktaydılar. Çünkü,Haziran 1864'te [[Adıge sürgünü|Çerkes sürgünü]] tamamlandığından bu yerlerden Türkiye'ye gidişler sona ermişti.
=== Hak'uçların kuşatma altına alınması ===
Ruslar, bu gruplara karşı önce [[Şahe]] ve Tığemıps (Rusça:Dagomıs;[[Soçi]]'nin 10 km kuzeyinde) ırmakları boyunca kıyıdan kaynak kesimlerine yani dağlara doğru uzanan ve üzerinde 9 karakol bulunan '''Vıbıh Müstahkem Hattı''''nı kurdular. Ardından [[Tuapse]] ile [[Gagra]] arasındaki dağlardaki direnişleri kırmak için de 12 piyade bölüğü ile bir süvari birliğini görevlendirdiler. Rus kayıplarının giderek artması üzerine 1865 yılı ilkbahar aylarında Aşe, Psezuapse (
[[Rus Kafkas Ordusu]] Başkomutanı, Rusya Savaş Bakanlığı'na gönderdiği 14 Haziran 1865 tarihli raporunda, Hak'uçların topraklarını terk etmektense ölmeyi yeğlediklerini, ailelerini ve çocuklarını ıssız ve kuytu köşelerde, mağaralarda saklayarak ölümüne savaşmakta olduklarını bildiriyordu (T.V.Polovinkina,Çerkesya Gönül Yaram,Ankara,2007,s.282). Dağlarda barınan direnişçi sayısı ise başka bir Rus komutanı tarafından yine Haziran 1865'de 8-9 bin olarak rapor ediliyordu (Jineps,2006,Eylül Ek-1,s.16-18).
19. satır:
Söz konusu hazırlıkların ve lojistik alt yapıların tamamlanmasından sonra, 80 gün sürdüğü bildirilen Hak'uçları imha etme amaçlı askeri operasyonlar başlatıldı. Bu büyük harekat sonunda sadece 147 Hak'uç sağ olarak ele geçirilebildi, ayrıca 3 bin kadar hayvan vb yağmalandı. Bu arada karşılaşılan bütün evler de ateşe verilip yakıldı. Hak'uçlara ait her şey yok edildi. Böylece Hak'uçlar büyük çapta imha edilmiş ve Hak'uç direnişine ölümcül bir darbe indirilmiş oldu. Ama yine de küçük çaplı ve kalıntı Hak'uç direnişleri ile ara sıra ve yer yer 1870'li yıllara değin karşılaşıldı.
Rus birlikleri operasyonlar süresince özellikle çocuk, yaşlı ve kadın tutsak ele geçiremiyorlardı. Çünkü daha dayanıksız olan bu insanlar açlık ve soğuk nedeniyle saklandıkları yerlerde ölüp hayvanlara yem oluyorlardı ve askerler sık sık bu tür görüntülerle karşılaşıyorlardı. Hak'uç direnişi giderek zayıflamış da olsa yine de uzun bir süre Rusları rahatsız etti ve uğraştırdı; Rus yerleşimcilerin
== Hak'uç kalıntılarının durumu ==
Bu arada ele geçirilen ya da direnmekten vazgeçen Şapsığ ve Hak'uçlar, Rus yerleşimcilere örnek tarımı göstermeleri amacıyla askeri gözetim altında yeni oluşturulan Kazak köylerine (stanitsa) 9 ile 50 kişi arasında değişen gruplar halinde dağıtılarak yerleştirildiler. Bu tür dağıtılan Karadeniz bölgesi
Hak'uç lehçesi bugün Saçe ([[Soçi]]/Шъачэ/Ş'açe) metropoliten alanında Psezuapse (Psışu) Irmağı vadisindeki Kirova (
[[Kategori:Çerkesler]]
|