Attilâ İlhan: Revizyonlar arasındaki fark

15 Haziran 1925'te İzmir Menemen'de doğdu. İlk ve orta eğitiminin büyük bir bölümünü İzmir ve babasının işi dolayısıyla gittikleri farklı bölgelerde tamamladı. [[İzmir Atatürk Lisesi]]'nin birinci sınıfındayken mektuplaştığı bir kıza yazdığı [[Nâzım Hikmet|Nazım Hikmet]] şiirleriyle yakalanmasıyla 1941 Şubat'ında, 16 yaşındayken tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı. Üç hafta gözaltında kaldı. İki ay hapiste yattı. Türkiye'nin hiçbir yerinde okuyamayacağına dair bir belge verilince, eğitim hayatına ara vermek zorunda kaldı. Danıştay kararıyla, 1944 yılında okuma hakkını tekrar kazandı ve İstanbul Işık Lisesi'ne yazıldı. Lise son sınıftayken amcasının kendisinden habersiz katıldığı CHP Şiir Armağanında ''Cebbaroğlu Mehemmed'' şiiriyle ikincilik ödülünü pek çok ünlü şairi geride bırakarak aldı. 1946'da mezun oldu. [[İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi]]'ne kaydoldu. Üniversite hayatının başarılı geçen yıllarında ''Yığın'' ve ''Gün'' gibi dergilerde ilk şiirleri yayımlanmaya başladı. 1948'de ilk şiir kitabı [[''Duvar (şiir)|Duvar]]'''ı kendi imkânlarıyla yayımladı.

[[1948]] yılında, üniversite ikinci sınıftayken Nâzım Hikmet'i kurtarma hareketine katılmak üzere ilk kez [[Paris]]'e gitti. Bu harekette faal olarak yer aldı. Fransız toplumu ve orada bulunduğu çevreye ilişkin gözlemleri daha sonraki eserlerinde yer alan birçok karakter ve olaya temel oluşturmuştur. Türkiye'ye geri dönüşünde başı sık sık polisle derde girdi. [[Sansaryan Han]]'daki sorgulamalar ölüm, tehlike, gerilim temalarının işlendiği eserlerinde önemli rol oynamıştır. Şair bu gerilim havasını ilk şiirlerinde olmasa da özellikle ''Bela Çiçeği'' gibi kitaplarında eski günlerini yâd ettiği ya da eleştirdiği şiirlerini yayımladı. Birkaç kez gözaltına alındı.

=== İstanbul - İzmir - Paris üçgeni ===

[[1951]] yılında [[Gerçek (gazete)|Gerçek]] gazetesinde bir yazısından dolayı soruşturmaya uğrayınca Paris'e tekrar gitti. [[Fransa]]'daki bu dönem, Attilâ İlhan'ın Fransızcayı ve [[Marksizm]]i öğrendiği yıllardır. [[1950]]'li yılları [[İstanbul]] - [[İzmir]] - [[Paris]] üçgeni içerisinde geçiren Attilâ İlhan, bu dönemde ismini yavaş yavaş Türkiye çapında duyurmaya başladı. Yurda döndükten sonra, [[İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi|Hukuk Fakültesi]]'ne devam etti. Ancak son sınıfta gazeteciliğe başlamasıyla beraber öğrenimini yarıda bıraktı. Sinemayla olan ilişkisi, yine bu dönemde, [[1953]]'te ''[[Vatan'' (gazete, 1940)|Vatan]] gazetesinde [[sinema]] eleştirileri yazmasıyla başlamıştır.

[[1957]]'de gittiği [[Erzincan]]'da askerliğini yaptıktan sonra, tekrar İstanbul'a dönüş yapan Attilâ İlhan, sinema çalışmalarına ağırlık verdi. On beşe yakın senaryoya [[Attilâ İlhan|Ali Kaptanoğlu]] adıyla imza attı. Sinemada aradığını bulamayınca, [[1960]]'ta Paris'e geri döndü. [[Sosyalizm]]in geldiği aşamaları ve televizyonculuğu incelediği bu dönem, babasının ölmesiyle birlikte yazarın [[İzmir]] dönemini başlattı. Sekiz yıl İzmir'de kaldığı dönemde, Demokrat İzmir gazetesinin başyazarlığını ve genel yayın yönetmenliğini yürüttü. Aynı yıllarda, şiir kitabı olarak ''Yasak Sevişmek'' ve [[Aynanın İçindekiler|''Aynanın İçindekiler'']] dizisinden ''Bıçağın Ucu'' yayımlandı. [[1968]]'de [[Biket İlhan]] ile evlendi, 15 yıl evli kaldı.

[[1973]]'te [[Bilgi Yayınevi]]'nin danışmanlığını üstlenerek [[Ankara]]'ya taşındı. ''Sırtlan Payı'' ve ''Yaraya Tuz Basmak'''ı Ankara'da yazdı. [[1981]]'e kadar Ankara'da kalan yazar ''Fena Halde Leman'' adlı romanını tamamladıktan sonra [[İstanbul]]'a yerleşti. İstanbul'da gazetecilik serüveni [[Milliyet (gazete)|Milliyet]] ([[2 Mart]] [[1982]] - [[15 Kasım]] [[1987]]) ve [[Gelişim Yayınları]] ile devam etti. Bir süre ''Güneş'' gazetesinde yazan Attilâ İlhan, [[1993]]-[[1996]] yılları arasında [[Meydan]] gazetesinde yazmaya devam etti. 1996 yılından [[2005]] yılına kadar köşe yazılarını [[Cumhuriyet (gazete)|Cumhuriyet gazetesi]]'nde sürdürdü. [[1970]]'lerde Türkiye'de televizyon yayınlarının başlaması ve geniş kitlelere ulaşmasıyla beraber Attilâ İlhan da senaryo yazmaya geri dönüş yaptıdöndü.

İlk romanı ''[[Sokaktaki Adam]]'' yayımlandığında 10 roman yazmıştı. Bunlar hiç gün ışığına çıkmadı. Attilâ İlhan bunun sebebini bir söyleşide şöyle açıklıyor: "... birçok roman yazdım daha önceden. Ama neden yayınlamadım? Çok akıllıca bir sebebi vardı. Çünkü biliyorum ki yazarlar ilk romanlarında kendilerini anlatırlar. O da romancılık değildir. Günlük tutmaktır." (Düşün, Haziran 1996).

Roman serüvenine başladığında döneminin diğer yazarları daha çok yerel ve kırsal olayları, kişileri işlerken Attilâ İlhan şehir insanını Türkiye'nin yakın dönem tarihini siyasal, ekonomik ve sosyal yanlarıyla ele alan bir yapı içerisinde işliyordu. Sadece [[İstanbul,]] ve [[İzmir]] gibi Türkiye'nin büyük şehirlerini, işlediği dönemin yaşam tarzını, ekonomik ve sosyal sorunlarını kahramanlarının gözüyle yansıtmakla yetinmiyor; aynı zamanda, batı kültürünün Türkiye'ye ne şekilde yansıdığını, olumlu ve olumsuz etkilerini, çizdiği karakterlerle ve Avrupa'daki şehirlerle örtüşen bir yapı içerisinde inceleniyordu

Romanda '"hazırlık ve arayış dönemi'" diye nitelendirilebilecek dönemde, yayımladığı [[Sokaktaki Adam|''Sokaktaki Adam'']] ve [[Zenciler Birbirine Benzemez|''Zenciler Birbirine Benzemez'']]'de yazarın Paris'te yaşadığı yıllara ait deneyimlerinin ve gözlemlerinin karakterlere yansıdığı görülür. Yazıldığı yıllarda Türkiye'deki batılılaşmaBatılılaşma uğruna toplumdan kopan kişilerin bocalamaları ''Sokaktaki Adam''<nowiki/>'da ele alınırken, ''Zenciler Birbirine Benzemez'''de Avrupa'da komünist ve anti-komünist mültecilerle karşılaşan, hayal kırıklığına uğramış bir devrimci anlatılır. Her bölümün farklı bir karakterin ağzından aktarıldığı Sokaktaki Adam, Attilâ İlhan'ın edebiyatımıza getirdiği yeni bir söylem olarak alınabilir. Daha sonraki romanlarında da görüleceği gibi, diyalektik bir yaklaşımla işlenen olaylarda kahramanlar güçlü ve zayıf yanlarıyla okura ulaşır; birbirlerini suçlamaz ve okuyucuda önyargı oluşturmazlar. Attilâ İlhan, ''Zenciler Birbirine Benzemez'' için bakınşunları nelersöylemiştir: diyor:" Kitap 'soğuk savaş'ın en belalı döneminde yazıldı, yayınlandı. Çok ikircikli bir sorunu tartışıyordum. Romanın kahramanı, İstanbul'daki ve Paris'teki 'solcu' çevrelerle düşüp kalkıyor, bunlarla ilişkilerini ve tartışmalarını anlatıyordu, her şeyi olduğu gibi yazmak, romanın yayımlanmasından vazgeçmekle eşitti. Bu bakımdan, içeriğine hafif flu bir hava verdim."

Yazarın "olgunluk dönemi" diye tanımlanabilecek edebiyat süreci [[Kurtlar Sofrası|''Kurtlar Sofrası'']] ile başlar. [[Sokaktaki Adam|''Sokaktaki Adam'']]'da ne istediğini değil, ne istemediğini bilen biri anlatılırken; [[Zenciler Birbirine Benzemez|''Zenciler Birbirine Benzemez'']]'de Mehmed-Ali istedikleri ile istemedikleri arasında mütereddit bir karakteri yansıtmaktadır. Oysa ''Kurtlar Sofrası''{{'}}nda Mahmud ne istediğini çok iyi bilen bir karakteri çizer. Bu üç romanıyla Attilâ İlhan Türk aydınına farklı açılardan bakar, fikirlerini diyalektik-materyalist bir sentez içinde derleyerek Türkiye için bir sentez önerir- – ki sonradan yazdığı yedi kitaplık ''[[Aynanın İçindekiler]]'' serisi de bu zemine oturmaktadır. [[Bıçağın Ucu|''Bıçağın Ucu'']], [[Sırtlan Payı|''Sırtlan Payı'']], [[Yaraya Tuz Basmak|''Yaraya Tuz Basmak'']], [[Dersaadet'te Sabah Ezanları|''Dersaadet'te Sabah Ezanları'']], [[O Karanlıkta Biz|''O Karanlıkta Biz'']], [[Allah'ın Süngüleri: Reis Paşa|''Allah'ın Süngüleri: Reis Paşa'']] ve [[Gazi Paşa|''Gazi Paşa'']] bu seriyi oluşturan romanlardır. Her romanda yer alan karakterler, Türkiye'nin tarihinde köşebaşlarınıköşe başlarını oluşturmuş dönemlere ayna tutan aydınlardır. Tarihi olaylar, politik ve sosyal dengelerle ele alınır. Birbirleriyle bağlantısı olan karakterlerden her biri bir romanda ön plana çıkar ve olaylar onun gözlemleriyle aktarılır. Bu serinin bütünü irdelendiğinde yine, yazarın Türk aydınına yakın tarihimize bir bakma şansı tanıdığını ve kendi toplumcu-gerçekçi bakış açısıyla önergeler sunduğu görülür.

1974 [[Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü]] ''Tutuklunun Günlüğü'' ile,

1974 Yunus Nadi Roman Armağanı [[Sırtlan Payı|''Sırtlan Payı'']] ile, vefatından sonra 2007 yılında kurulan [[Attilâ İlhan Bilim Sanat Kültür Vakfı]] çalışmalarına devam etmektedir.

* [[Sekiz Sütuna Manşet|''Sekiz Sütuna Manşet'']] (1982)

* [[Kartallar Yüksek Uçar|''Kartallar Yüksek Uçar'']] (1983)

* [[Yarın Artık Bugündür|''Yarın Artık Bugündür'']] (1986)

* [[Yıldızlar Gece Büyür|''Yıldızlar Gece Büyür'']] (1992)

* [[Baykuşların Saltanatı|''Baykuşların Saltanatı'']](2000)

* ''[[Sırtlan Payı]]'' (1974) ''Yunus Nadi Roman Armağanı''

* "''Attilâ İlhan'ın Siyasal Düşüncesi" /,'' Hakan Reyhan /, Phoenix Yayınları

* ''[[Nâm-ı Diğer Kaptan, Attilâ İlhan'ı Dinledim]]'' (2002, söyleşi), [[Selim İleri]]'nin Attilâ İlhan söyleşilerinden oluşan kitabı. İş Bankası yayınları (ISBN 9754583404).

* ''Atilla İlhanın Şiirlerinde Beyoğlu'' ([[2011]],),, 128 s. -- 2. Hamur—Ciltsiz—14 xNuran 20&nbsp;cmÖzlük (ISBN 9786056235320).