Çorum (il): Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Emreagc (mesaj | katkılar)
k Güncelleme
BSRF (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + yapıcı olmayan değişiklik
1. satır:
{{düzenletemizleme|OcakNisan 20082017}}
{{dablinkİlknot|Bu madde Çorum il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için [[Çorum (anlam ayrımı)]] sayfasına gidiniz.}}
{{Türkiye il bilgi kutusu
| il_adı = Çorum
| harita_adı = Çorum
| bölge = Karadeniz
| yüzölçümü = 12.820
12. satır:
| plaka_kodu = 19
| alan_kodu = 364
| vali = [[Mustafa Çiftçi]] <ref>{{Web kaynağı | url = https://www.haberturk.com/son-dakika-yeni-valiler-kararnamesi-resmi-gazete-de-yayimlandi-2194669 | başlık = Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti | tarih = 27 Ekim 2018 | yayıncı = [[Haberturk.com]] | erişimtarihi = 4 Kasım 2018 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20181125182554/https://www.haberturk.com/son-dakika-yeni-valiler-kararnamesi-resmi-gazete-de-yayimlandi-2194669 | arşivtarihi = 25 Kasım 2018}}</ref>
| vali = Ahmet Kara
| Belediye Başkanı= HalilMuzaffer İbrahim AşgınKülcü (AK Parti)
| website = [http://www.corum.gov.tr çorum.gov.tr]
}}
[[Dosya:Çorum districts.png|thumb|400px]]
'''Çorum''', [[Türkiye]]'nin [[Karadeniz Bölgesi]]nin Orta [[Karadeniz]] Bölümü'nde yer alan bir ildir.
'''Çorum''', [[Türkiye]]'nin [[Karadeniz Bölgesi]]'nin orta [[Karadeniz]] bölümünde yer alan bir ildir.
 
Çorum ili, [[leblebi]]si ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir.
Çorum, [[leblebi]]si ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. Toplam 13 ilçesi bulunmaktadır ve en büyük ilçesi Sungurlu'dur. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi son derece üst seviyededir ve bu seviyeyle birlikde pirincin damak zevki Çorum'da fazladır. Çorum dünyanın en iyi leblebi üretimini ve bölgesinin en iyi pirinç üretimine sahiptir. Ayrıca Türkiye'de pek bilinmeyen ama Avrupa ülkelerinin özellikle İspanya'nın en önemli geçim kaynağı olan kapari bitkisinin Türkiye'deki anavatanı yine Osmancık ilcesidir. Zira Evliya Çelebi bu ilçeyi ziyaret etmiş ve kitabında bu bitkinin faydalarından oldukça bahsetmiştir. Bugün bu bitkinin Türkiye ekonomisine katkısını sağlamak amacıyla çalışmalar başlatılmış özel sektör tarafından kapari alım merkezleri kurularak ülke ekonomisine ve bölge halkının geçimine katkı sağlanması amaçlanmaktır.
 
Ilin toplam 13 ilçesi bulunmaktadır ve en büyük ilçesi [[Sungurlu]]'dur. [[Osmancık, Çorum|Osmancık]] ilçesinde pirinç üretimi etkin bir şekilde yapılmaktadır. [[Kapari]] bitkisinin Türkiye'deki anavatanı Osmancık ilçesidir.
 
== Tarihçe ==
Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Yanı zamanda kadim devirlerde kurulan ilk merkezi anadolu siyasi birliği ve devleti bu topraklardan çıkıp anadoluya hükmetmiştir. Kadim [[HititHititler]]'lerinin başkenti [[Hattuşaş]] Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında [[Alacahöyük]], [[Hattuşaş]], İskilip, [[Kuşsaray, Çorum|Kuşsaray]], [[Pazarlı Höyük|Pazarlı]], [[Eskiyapar Höyüğü|Eskiyapar]], [[Büyükgülücek, Çorum|Büyükgülücek]] ve [[Balumsultan, Çorum|Balimsultan]] köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve torpaküstütoprak üstü buluntularından anlaşılır ki Kalkolitik[[Bakır DevirÇağı]] ile İlk [[Tunç DevrineÇağı]]'na tarihlenen araç, gereç ve silahlar bulunmuştur.
[[Dosya:Hittite Empire.png|thumb|300px|Kadim [[Hitit Devleti]] ve başkenti [[Hattuşa]]]]
 
Satır 30 ⟶ 33:
:[[MÖ 2000]]? - [[MÖ 1300]] - [[Kaşkalar]] (İskilip ve kuzeyi)
:[[MÖ 1650]] - [[MÖ 1460]] - [[Hitit Krallığı]]
:[[MÖ 1460]] - [[MÖ 1200]] - [[Hititler|Hitit İmparatorluğu]]
:[[MÖ 1200]] - [[MÖ 700]] [[Paflagon]] ([[Kızılırmak]]'ın batısı)
:[[MÖ 750]] - [[MÖ 330]] [[Frig]]
Satır 36 ⟶ 39:
:[[MÖ 550]] - [[MÖ 332]] - [[Pers İmparatorluğu|Pers akınları]] (Kızılırmak'ın doğusu)
:[[MÖ 300]] - [[MÖ 200]] Galat egemenliği, iskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
:[[MÖ 323]] - M.S.MS [[170]] - [[Kapadokya]] (Kızılırmak'ın doğusu)
:MÖ - M.S.MS - [[Pontus]]
:[[175]] - [[395]] - [[Roma İmparatorluğu]]
:[[395]] - [[1071]] - [[Bizans İmparatorluğu]] hükümdarlığı dönemi
Satır 70 ⟶ 73:
:[[1436]] - Yörgüç Paşa, [[İskilip]] şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi
[[Dosya:Iskilip Kaya Mezarlari.JPG|thumb|300px|[[İskilip]] kaya mezarları]]
:[[1446]] - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer [[Dosya:Lion Gate, Hattusa.liongate 01.jpg|rightsağ|thumb|300px|Arslanlı kapı, [[Hattuşaş]]]]
:[[1484]] - [[Osmancık İkinci Beyazıt Köprüsü|Osmancık]], Sultan II. Bayezıd Köprüsü
:[[1512]] - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
Satır 95 ⟶ 98:
:[[1793]] - Çorum depremi.
:[[1794]] - Kalınsaz ([[Sungurlu]]) nahiyesi Çorum'a bağlandı.
:[[1800]] - Deprem ve 600 kişi şehirişehri terk eder. Bu deprem ve sonrasısonrasında çıkan yangınlarıyangınların sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.
:[[1822]] - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
:[[1824]] - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
Satır 107 ⟶ 110:
:[[1866]] - Hacıköy ([[Mecitözü]]) kaza oldu.
:[[1866]] - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
:[[1866]] - [[Ruslar]] tarafından Kafkasyadan sürgün edilen [[ÇerkezlerÇerkesler]] İskilip'e geldi.
:[[1871]] - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
:[[1872]] - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
Satır 126 ⟶ 129:
:[[1920]] - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
:[[1920]] - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
:[[1921]] - Çorum [[Türkiye Cumhuriyeti|Türkiye Cumhuriyeti'nin]] müstakil sancak oldu.
:[[1924]] - Çorum [[Türkiye Cumhuriyeti|Türkiye Cumhuriyeti'nin]] müstakil vilayeti oldu.
:[[1924]] - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
[[Dosya:Iskilip corum arasi ilk kopru.jpg|thumb|300px|rightsağ|Kızılırmak, [[İskilip]] - Çorum yolu üzerinde ilk köprü, Kaymakam Baha Koldaş dönemi 1925]]
:[[1925]] - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
:[[1925]] - Yazılı tarih boyunca [[Kızılırmak]] üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
:[[1929]] - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu
:[[1932]] - Çorum'da modern un üretiminin başalngıcıbaşlangıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
:[[1932]] - Hüseyinabad kazasının adı [[Alaca, Çorum|Alaca]] olarak değiştirildi
:[[1932]] - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
Satır 147 ⟶ 150:
:[[1959]] - [[Mecitözü]] ilçesinin nahiyesi olan [[Ortaköy, Çorum|Ortaköy]] ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
:[[1966]] - Boğazköy Müzesi açıldı.
:[[1966]] - Çorum'da makinamakine sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
:[[1968]] - Çorum Müzesi açıldı.
:[[1969]] - [[Uğurludağ]] [[belediye]] teşkilatı kuruldu
:[[1973]] - Çorum makinamakine imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
:[[1975]] - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
:[[1975]] - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
Satır 161 ⟶ 164:
:[[1981]] - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)
:[[1982]] - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
:[[1985]] - Çorum makinamakine imalatsektöründe sanayisininfaaliyet öncülerindengösteren olanErdal AltanÖzkan Makina ve Çelik Döküm LtdA. ŞtiŞ. faaliyetefaaliyetine geçti.başladı
:[[1985]] - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
:[[1987]] - Çorum toprak sanayi makineleri imalatı öncülerinden yeni ürün ve tasarımlarıyla Yaşar Okumuş, Anmaksan Makine San.Tic. Ltd. Şirketini kurdu.
:[[1987]] - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
:[[1987]] - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
Satır 185 ⟶ 190:
 
=== [[Ova]]lar ===
[[Dosya:Taybi Ovasi Kızılırmak.jpg|rightsağ|thumb|350px|[[Kızılırmak (nehir)|Kızılırmak]] ve [[Taybı ovası]], [[İskilip]]; En bereketli ova]]
 
* [[Çorum Ovası]]: arazi 375&nbsp;km², yükseklik 800 m
Satır 233 ⟶ 238:
İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.
 
Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik [[karasal iklim]] özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda azdaaz da olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.
 
=== [[Yağmur]] ===
Satır 298 ⟶ 303:
| style="background: #99CCFF;" | 70.1
|-
| colspan="14" style="text-align:center;font-size:100%;"| İlçelere Göregöre Aylıkaylık Yağışyağış Grafiğigrafiği
|}
</center>
Satır 320 ⟶ 325:
 
=== İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi ===
İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan '''Hacıbey''', 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında '''Şeyh Habib''', 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında '''Hocazade''' ile 1818 yılında kurulan '''Terzi Bekir Ağa''' ve 1841 yılında kurulan '''Camii Kebir''' kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile [[1272]] yılında vakfedilerek kurulan [[Cece Bey]] Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi TürkiyenindeTürkiye'nin de en eski kütüphanelerindendir.
İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfebesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile [[2006]] yılında 38.046 adet toplam kitap vardır.
İskilip Halk Kütüphanesinde [[1996]] yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.
Satır 330 ⟶ 335:
=== [[Çorum İl Halk Kütüphanesi]] ===
 
Merkez ilçe olan Çorum şehri, Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir. Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.
 
== Müzeler ==
[[Dosya:Hattusa.rampart.jpg|thumb|rightsağ|150px|[[Hattuşaş]] Yerkapı Yokuşu]]
Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak [[Hattuşaş]] ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.
 
Satır 340 ⟶ 345:
 
==== Boğazköy müzesi ====
[[Boğazkale|Boğazköy Müzesi]] müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır.
{| class="wikitable" width=400
! colspan=3 |2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri
Satır 371 ⟶ 376:
=== Yerel halk edebiyatı ===
 
Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak [[Alevilik|Alevi]] - [[Bektaşi]] edebiyatı etkilemiştir.
 
Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.
Satır 378 ⟶ 383:
 
== Ekonomi ==
Çorum ilinin [[ekonomi]]si; [[Türkiye'de tarım|tarım]], [[hayvancılık]], [[sanayi]] ve [[ticaret]]e dayanır.
 
2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde[[Türkiye ekonomisi|ekonomisi]]nde sektörlere göre dağılımı; [[hizmet]]ler %32, [[ticaret]] %30, [[Türkiye'de tarım|tarım]] %25, [[sanayi]] %9, [[inşaat]] %4 olarak meydana gelmiştir.
 
İlin coğrafi konumu nedeniyle [[İç Anadolu bölgesi]] ile [[Karadeniz bölgesiBölgesi]] arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini[[Türkiye ekonomisi|ekonomisi]]ni olumlu olarak etkilemektedir. [[Ankara]] ile [[Samsun]] arasında kuzey - güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı - doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.
 
İl dışından alınan ürünler olarak; [[beyaz eşya]], [[petrol ürünleri]], otomotiv yedek parçası, [[makinamakine]]larler, [[Basınçlı kazan|kazan]]lar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; [[süt]] ve süt ürünleri, [[çimento]], [[bal]], [[yumurta]], kazanlar, makinalarmakineler, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.
 
=== Tarım ===
[[Dosya:Bucket of raw okra pods.jpg|thumb|250px|Bamya, Kargı ve Hacıhamza Türkiye üretiminin %8 - 10'unu karşılar.]]
[[Dosya:Bawang Putih.jpg|thumb|Sarımsak]]
[[Dosya:Two colors of onions.jpg|thumb|Soğan; İskilip, Sungurlu ve Çorum ovaları ana üreticiler olup TürkiyeninTürkiye'nin yıllara göre %8 - 12'i karşılanır.]]
[[Dosya:Papaver somniferum fruto.jpg|thumb|Haşhaş|bağlantı=Special:FilePath/Papaver_somniferum_fruto.jpg]]
 
Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayı 20.929 adet.
Satır 438 ⟶ 442:
|}
 
Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale böyükbüyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.
 
{| class="wikitable" width=300
Satır 753 ⟶ 757:
 
=== Hayvancılık ===
[[Dosya:Ram, lambs, and chickens.jpg|thumb|200px|rightsağ|Koyunlar ve tavuklar]]
[[Dosya:European honey bee extracts nectar.jpg|thumb|200px|rightsağ|Bal arısı]]
[[Dosya:Huehnereier 2989.jpg|thumb|200px|rightsağ|Yumurta, Türkiye yumurta istehsalatınınüretiminin %5 faizi'i Çorum'da yapılır.]]
[[Dosya:Angora 003.jpg|thumb|200px|rightsağ|[[Ankara]] - Tiftik Keçisi]]
[[Dosya:Bubikon.JPG|thumb|200px|rightsağ|Sığır]]
[[Dosya:Ambar.JPG|thumb|200px|rightsağ|Tahıl Ambarı]]
 
İl ekonomisinde[[Türkiye ekonomisi|ekonomisi]]nde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.
 
Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.
Satır 891 ⟶ 895:
 
=== Sanayi ===
Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri; çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makinamakine, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. [[2001]] yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisi; 18'i gıda, içki ve tütün sanayisi; 10'u metal eşya, makinamakine ve teçhizat sanayisi; 5'i metal ana sanayisi; 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisi; 2'si mobilya sanayisi; 1'i kâğıt, kâğıt ürünleri ve basım sanayisi ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.
 
{| class="wikitable" width=500
! colspan=11 |[[2005]] Yılında Çorum İlindeki Sanayisanayi Tesisleritesisleri
|-bgcolor="#ccccff"
| align="center" | '''[[İlçəİlçe]]'''
| align="center" | <small>'''[[Gıda Sanayisisanayisi]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Makina Sanayisisanayisi]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Taş/Topraktoprak Sanayisisanayisi]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Diğer Faaliyetlerfaaliyetler]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Faizi]]''' (%)</small>
| align="center" | <small>'''[[Toplam]]'''(cəm)</small>
Satır 1.062 ⟶ 1.066:
|-bgcolor="#ccccff"
| align="left" | [[Toplam]]
| align="center" | '''7986'''
| align="center" | ------
| align="center" | '''80'''
Satır 1.081 ⟶ 1.085:
 
== Nüfus ==
Günümüzde Çorum ilini meydana getiren şehirlereilçelere bakarsakbakılırsa, üçü dışında olanlardışındakiler kaza kimliğine [[1866]] yılından sonra ulaşmışlardır. 1866 yılına kadar üç şehirilçe "kaza" statüsünde olup bunlar; Çorum merkez, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye CumhuriyetinceCumhuriyeti döneminde yapılan yasal düzenleme ile kavuşurkavuştu. [[1924]] yılına kadar iskilip'e bağlı olan şimdiki [[Çankırı (il)|Çankırı]] ilinin üç ilçe toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) alınmışalındı ve [[Çankırı (il)|ÇankırıÇorum]] iline dahil edilmişlerdiredildi. ÖylekiÖyle ki, [[1900]] yılında İskilip topraklarında şimdi tam sekiz adet ilçe kurulu olup bu ilçeler 4 vilayete ([[Çankırı (il)|Çankırı]], Çorum, [[Kastamonu (il)|Kastamonu]], [[Kırıkkale (il)|Kırıkkale]]) dağılmıştır. BirdeBir de Kargı ilçesinin özel durumu dışında il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.
 
Aşağıdaki tabloda [[Çorum]], [[İskilip]], [[Osmancık, Çorum|Osmancık]], [[Sungurlu]] ve [[Mecitözü]] ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri;
Satır 1.095 ⟶ 1.099:
! colspan=19 |Yıllara göre il nüfus bilgileri
|-bgcolor="#ccccff"
| align="center" | '''[[İlçe]]'''
| align="center" | '''[[1831]]*'''
| align="center" | '''[[1849]]'''
Satır 1.101 ⟶ 1.105:
| align="center" | '''[[1907]]'''
| align="center" | '''[[1927]]'''
| align="center" | '''[[1950]]'''
| align="center" | '''[[1960]]'''
| align="center" | '''[[1970]]'''
| align="center" | '''[[1980]]'''
| align="center" | '''[[1990]]'''
| align="center" | '''[[2000]]'''
| align="center" | '''[[2007]]'''<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.iskilipinsesi.com/tekhaber.php?haberid=1509 | başlık = Çorum ve ilçeleri nüfus tablosu | erişimtarihi = 15 Şubat 2008 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20080310172553/http://www.iskilipinsesi.com:80/tekhaber.php?haberid=1509 | arşivtarihi = 10 Mart 2008}}</ref>
| align="center" | '''[[2012]]'''<ref>{{webWeb kaynağı | başlık = ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ 2012 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI | url = http://www.corumnufus.gov.tr/default_B0.aspx?content=1137 | yayıncı = TC Çorum Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü | erişimtarihi = 6 Mayıs 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160429075827/http://www.corumnufus.gov.tr/default_B0.aspx?content=1137 | arşivtarihi = 29 Nisan 2016}}</ref>
|-
|-bgcolor="#FFCC00"
Satır 1.156 ⟶ 1.160:
| align="right" | 20.909
|-
| align="left" | [[Boğazkale, Çorum|Boğazkale]]
| align="center" | -
| align="center" | -
Satır 1.187 ⟶ 1.191:
|-
|-bgcolor="#FFCC00"
| align="left" | [[İskilip, Çorum|İskilip]]
| align="right" | 11.450*
| align="right" | 43.442
Satır 1.217 ⟶ 1.221:
| align="right" | 15.780
|-
| align="left" | [[Laçin, Çorum|Laçin]]
| align="center" | -
| align="center" | -
Satır 1.232 ⟶ 1.236:
| align="right" | 5.463
|-
| align="left" | [[Mecitözü, Çorum|Mecitözü]]
| align="center" | -
| align="center" | -
Satır 1.293 ⟶ 1.297:
| align="right" | 44.363
|-
| align="left" | [[Sungurlu, Çorum|Sungurlu]]
| align="center" | -
| align="center" | -
Satır 1.308 ⟶ 1.312:
| align="right" | 55.922
|-
| align="left" | [[Uğurludağ, Çorum|Uğurludağ]]
| align="center" | -
| align="center" | -
Satır 1.340 ⟶ 1.344:
 
* [[1831]] yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezleri olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
* ( - ) işarətiişareti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte / tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
* Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler [[1866]]-cı yıldan evvelde ilçe olanları işaret eder.
 
===== Güncel Nüfus Değerleri Tablosu (2018):<ref>TÜİK 1 Şubat 2019 Verileri</ref> =====
== Yönetim ==
Çorum ili nüfusu: 536.483'dür. Bu nüfusun %73,9'u şehirlerde yaşamaktadır (2018 sonu). İlin yüzölçümü 12.428&nbsp;km<sup>2</sup>'dir. İlde km<sup>2</sup>'ye 43 kişi düşmektedir. (Bu sayı Merkez ilçede 121’dır.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 1,53 olmuştur.
2010 TUIK verilerine göre ilimizde merkez ilceyle beraber 14 ilce, 24 belde ve 727 köy vardir. İlçeler;
 
01 Şubat 2019 [[Türkiye İstatistik Kurumu|TÜİK]] verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 126 mahalle, ayrıca 758 köy bulunmaktadır.
Merkez, Boğazkale , Dodurga, İskilip, Osmancık, Kargı, Sungurlu, Ortaköy, Oğuzlar, Uğurludağ, Laçin, Mecitözü, Alaca, Bayat
 
Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: [[Uğurludağ]] (% 35,86)- [[Alaca, Çorum|Alaca]] (-% 0,42)
=== İlçeler, 13 adet ===
==== 1 - 2 - Bucaklar, 4 adet ====
:Çorum merkez ilçe: [[Cemilbey]], [[Seydim]]
:Kargı ilçesi: [[Hacıhamza]],
:Osmancık ilçesi: [[Kamil]]
:Dodurga ilçesi [[Alpağut, Mihalgazi|Alpagut]]
 
{| class="wikitable"
* '''1 - 3 - Köyler, 732 adet:'''
| colspan="11" |'''İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km<sup>2</sup> ye Düşen Kişi Sayısı'''
:1980 yılında ilde toplam 750 adet köy varken, 2001 yılında il resmi kayıtlarına göre bu sayı düşerek 732 adet olmuştur. İlde en çok köy bağlısı olan ilçe, merkez ilçe olan Çorum'dur; 1980 yılında 208 adet köy vardı, 2001 yılında bu sayı 197 oldu.
|-
|-bgcolor="#ccccff"
|İlçe
|Nüfus 2018
|N.Artışı %
|Belediye S.
|Mah.Say.
|Şehir nüfus
|Köy Say.
|Köy Nüfus
|Şehirli %
|Alanı km<sup>2</sup>
|Yoğunluk
|-
|Alaca
|31.460
| -0,42
|1
|7
|19.549
|101
|11.911
|62,1
|1.296
|24
|-
|Bayat
|16.525
|0,10
|1
|5
|6.021
|39
|10.504
|36,4
|717
|23
|-
|Boğazkale
|4.175
|13,27
|1
|3
|1.687
|14
|2.488
|40,4
|264
|16
|-
|Dodurga
|6.368
|7,86
|1
|6
|2.701
|12
|3.667
|42,4
|229
|28
|-
|İskilip
|32.546
|0,92
|1
|14
|18.010
|64
|14.536
|55,3
|1.170
|28
|-
|Kargı
|15.684
|3,22
|1
|6
|5.355
|58
|10.329
|34,1
|1.174
|13
|-
|Laçin
|4.770
|3,65
|1
|3
|1.361
|14
|3.409
|28,5
|196
|24
|-
|Mecitözü
|15.655
|4,81
|1
|8
|4.285
|54
|11.370
|27,4
|825
|19
|-
|[[Çorum|'''Merkez''']]
|294.807
|0,26
|2
|23
|265.575
|198
|29.232
|90,1
|2.436
|121
|-
|Oğuzlar
|5.483
|3,47
|1
|7
|2.956
|6
|2.527
|53,9
|121
|45
|-
|Ortaköy
|8.696
|26,99
|2
|5
|5.496
|14
|3.200
|63,2
|300
|29
|-
|Osmancık
|42.980
|0,14
|1
|18
|28.216
|55
|14.764
|65,6
|1.273
|34
|-
|Sungurlu
|49.082
|1,09
|1
|16
|31.149
|109
|17.933
|63,5
|1.999
|25
|-
|Uğurludağ
|8.252
|35,86
|1
|5
|3.835
|20
|4.417
|46,5
|428
|19
|-
|'''ÇORUM '''
|'''536.483'''
|'''1,53'''
|'''16'''
|'''126'''
|'''396.196'''
|'''758'''
|'''140.287'''
|'''73,9'''
|'''12.428'''
|'''43'''
|}
 
== Yönetim ==
[[Dosya:ISKILIP Kale 1024.jpg|thumb|300px|right|[[İskilip]] Kalesi, kadim [[Hatti]] medeniyeti devrinden günümüze gösterişi olan tüm surları...Yerden 100 metre yukarıda yekpare kaya üzerine kurulu]]
2018 TUIK verilerine göre Çorum'da, merkez ilçeyle beraber 14 ilçe (Merkez, [[Boğazkale]] , [[Dodurga, Çorum|Dodurga]], [[İskilip]], [[Osmancık, Çorum|Osmancık]], [[Kargı, Çorum|Kargı]], [[Sungurlu]], [[Ortaköy, Çorum|Ortaköy]], [[Oğuzlar, Çorum|Oğuzlar]], [[Uğurludağ]], [[Laçin]], [[Mecitözü]], [[Alaca]], [[Bayat, Çorum|Bayat]]), 2 belde, toplam 14 belediyenin 126 mahallesinde nüfusun %73,9'u yaşamaktadır. Köy sayısı, 758'dır.<ref name=":0" />
'''2 - İl mahalli idari bölünüş:'''
 
=== İlçeler, 14 adet ===
Çorum İlinde 2007 yılı sonu itibariyle mahalli idari taksimat/bölünüş olarak 38 [[belediye]] ve bu belediyelere bağlı olarak 187 [[mahalle]] vardır.
* '''Köyler, 760 adet:'''
:1980 yılında ilde toplam 750 adet köy varken, 2001 yılında il resmi kayıtlarına göre bu sayı düşerek 732 adet olmuştur. İlde en çok köy bağlısı olan ilçe, merkez ilçe olan Çorum'dur; 1980 yılında 208 adet köy vardı, 2001 yılında bu sayı 197 oldu. 2016'da 199'dur.
 
[[Dosya:ISKILIP Kale 1024.jpg|thumb|300px|sağ|[[İskilip]] Kalesi, kadim [[Hatti]] medeniyeti devrinden günümüze gösterişi olan tüm surları...Yerden 100 metre yukarıda yekpare kaya üzerine kurulu]]
* '''2 - 1 - İlin Belediyeleri, 38 adet:'''
'''İl mahalli idari bölünüş:'''
 
Çorum İlinde 2016 yılı sonu itibarıyla toplam 16 [[belediye]] ve bu belediyelere bağlı olarak 187 [[mahalle]] vardır.<ref name=":0" />
 
'''İlin Belediyeleri, 38 adet:'''
:Çorum merkez ilçe: 4 adet; [[Çorum]], [[Düvenci]], [[Konaklı, Çorum|Konaklı]], [[Seydim]]
:Alaca ilçesi: 4 adet; [[Alaca, Çorum|Alaca]], [[Alacahöyük]], [[Çopraşık]], [[Büyükhırka]]
Satır 1.378 ⟶ 1.578:
:Sungurlu ilçesi: 7 adet; [[Sungurlu]], Arifegazili, Demirşeyh, Kaledere, Kavşut, Tuğlu, Yörüklü
:Uğurludağ ilçesi: 1 adet; [[Uğurludağ]]
:Yukarıda sıralanan belde belediyeleri, 2011 yılı ADNKS nüfusları 2000'nin altında olduğu için, 6360 Sayılı Kanun'la, 30 Mart 2014 tarihinden geçerli olmak üzere, kaldırılmıştır.<ref>6360 Sayılı Kanun.</ref>
:İlçe belediyeleri dışında yalnız 2 belediye vardır: Merkez İlçede '''Düvenc'''i Belediyesi, Ortaköy İlçesinde '''Aştavul''' Belediyesi.
 
* '''2 - 2 - İlin Mahelleleri: 187124 adet'''<ref name=":0" />
:Çorum merkez ilçe: 2322 adet; Çorum 1314, Düvenci 4, Konaklı 3, Seydim 38
:Alaca ilçesi: 157 adet; Alaca 7, Alacahöyük 3, Çopraşık 2, Büyükhırka 3
:Bayat ilçesi: 135 adet; Bayat 5, Eskialibey, Kunduzlu
:Boğazkale ilçesi: 93 adet; Boğazkale 3, Evci 3, Yekbas 3
:Dodurga ilçesi: 96 adet; Dodurga 5, Alpagut 4
:İskilip ilçesi: 14 adet; İskilip 14
:Kargı ilçesi: 106 adet; Kargı 5, Hacıhamza 5 Sinanözü köyü ( www.sinanozukoyu.com )
:Laçin ilçesi: 103 adet; Laçin 3, Çamlıca 3, Narlı 4
:Mecitözü ilçesi: 118 adet; Mecitözü 8, Elvaçelebi 3
:Oğuzlar ilçesi: 57 adet; Oğuzlar 5
:Ortaköy ilçesi: 75 adet; Ortaköy 3, Aşdağul 2, KarahacipAştavul 2
:Osmancık ilçesi: 2418 adet; Osmancık 18, Başpınar 4
:Sungurlu ilçesi: 3115 adet; Sungurlu 12, Arifegazili 4, Demirşeyh 3, Kaledere 3, Kavşut 2, Tuğlu 3, Yörüklü 4
:Uğurludağ ilçesi: 6 adet; Uğurludağ 6.
 
== Konum ==
{| class="wikitable" width=500
 
! colspan=10 |Çorum ili mülki - mahalli idari ve coğrafya istatistik bilgileri (2000 yılı)
{| class="wikitable"
|-bgcolor="#ccccff"
| aligncolspan="center6" | '''[[İlçe]]Konum Bilgileri'''
|-
| align="center" | <small>'''[[Alan]]''' (km²)</small>
| align="center" | <small>'''[[Yükseklik]]''' (m)</small>
| align="center" | <small>'''[[Nüfus|İlçe merkez nüfus]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Nüfus|Belde nüfus]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Nüfus|Köy nüfus]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Nüfus|Toplam nüfus]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Belediye|Belediye sayı]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Köy|Köy sayı]]'''</small>
| align="center" | <small>'''[[Mahalle|Mahalle sayı]]'''</small>
|-
| align="left" | [[Çorum]]
| align="right" | 2178?
| align="right" | 801
| align="right" | 161.321
| align="right" | 4.955
| align="right" | 55.423
| align="right" | 221.699
| align="right" | 4
| align="right" | 197
| align="right" | 23
|-
| align="left" | [[Alaca, Çorum|Alaca]]
| align="right" | 1.371
| align="right" | 950
| align="right" | 24.983
| align="right" | 6.717
| align="right" | 21.493
| align="right" | 53.193
| align="right" | 4
| align="right" | 94
| align="right" | 15
|-
| align="left" | [[Bayat, Çorum|Bayat]]
| align="right" | 784
| align="right" | 625
| align="right" | 7.381
| align="right" | 3.654
| align="right" | 19.539
| align="right" | 30.574
| align="right" | 3
| align="right" | 36
| align="right" | 13
|-
| align="left" | [[Boğazkale]]
| align="right" | 245
| align="right" | 1.036
| align="right" | 1.970
| align="right" | 3.410
| align="right" | 2.810
| align="right" | 8.190
| align="right" | 3
| align="right" | 12
| align="right" | 9
|-
| align="left" | [[Dodurga, Çorum|Dodurga]]
| align="right" | 214
| align="right" | 510
| align="right" | 3.431
| align="right" | 1.669
| align="right" | 5.339
| align="right" | 10.439
| align="right" | 2
| align="right" | 10
| align="right" | 9
|-
| align="left" | [[İskilip]]
| align="right" | 1.481
| align="right" | 720
| align="right" | 19.648
| align="center" | -
| align="right" | 25.679
| align="right" | 45.327
| align="right" | 1
| align="right" | 65
| align="right" | 14
|-
| align="left" | [[Kargı, Çorum|Kargı]]
| align="right" | 1.301
| align="right" | 450
| align="right" | 5.728
| align="right" | 2.468
| align="right" | 12.192
| align="right" | 20.388
| align="right" | 2
| align="right" | 57
| align="right" | 10
|-
| align="left" | [[Laçin]]
| align="right" | 209
| align="right" | 720
| align="right" | 2.153
| align="right" | 3.756
| align="right" | 3.516
| align="right" | 9.425
| align="right" | 3
| align="right" | 11
| align="right" | 10
|-
| align="left" | [[Mecitözü]]
| align="right" | 959
| align="right" | 750
| align="right" | 5.787
| align="right" | 1.506
| align="right" | 18.771
| align="right" | 26.064
| align="right" | 2
| align="right" | 54
| align="right" | 11
|-
| align="left" | [[Oğuzlar]]
| align="right" | 181
| align="right" | 650
| align="right" | 4.673
| align="center" | -
| align="right" | 4.405
| align="right" | 9.083
| align="right" | 1
| align="right" | 8
| align="right" | 5
|-
| align="left" | [[Ortaköy, Çorum|Ortaköy]]
| align="right" | 300
| align="right" | -
| align="right" | 3.349
| align="right" | 5.216
| align="right" | 3.255
| align="right" | 11.820
| align="right" | 3
| align="right" | 13
| align="right" | 7
|-
| align="left" | [[Osmancık, Çorum|Osmancık]]
| align="right" | 1.179
| align="right" | 430
| align="right" | 28.423
| align="right" | 1.905
| align="right" | 23.430
| align="right" | 53.758
| align="right" | 2
| align="right" | 54
| align="right" | 24
|-
| align="left" | [[Sungurlu]]
| align="right" | 1.810
| align="right" | 780
| align="right" | 35.397
| align="right" | 15.314
| align="right" | 30.129
| align="right" | 80.840
| align="right" | 7
| align="right" | 102
| align="right" | 31
|-
| align="left" | [[Uğurludağ]]
| align="right" | 608
| align="right" | 775
| align="right" | 7.648
| align="center" | -
| align="right" | 8.617
| align="right" | 16.265
| align="right" | 1
| align="right" | 19
| align="right" | 6
|-bgcolor="#ccccff"
|'''İlçe'''
| align="left" | [[Toplam]]
|'''Kuruluş Yılı'''<ref>İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü</ref>
| align="center" | '''12.820 '''
|'''Alanı km²'''<ref name=":0" />
| align="center" | ------
| align="center" | '''311Rakım mt.897'''
|'''Merkeze km'''<ref name=":1">Karayolları Genel Müdürlüğü</ref>
| align="center" | '''50.570'''
|'''Ulaşan Yollar'''<ref name=":1" />
| align="center" | '''234.598'''
|-
| align="center" | '''597.065'''
|Alaca
| align="right" | '''38'''
|Cumh.önce
| align="right" | '''732'''
|1.296
| align="right" | '''187'''
|926
|52
|{{TUR-D|795}}-05, {{TUR-D|190}}-03
|-
|Bayat
|1958
|717
|698
|83
|{{TUR-D|180}}-02=>19-77
|-
|Boğazkale
|1987
|264
|995
|87
|{{TUR-D|190}}-02=>19-51
|-
|'''Çorum Merkez'''
|
|2.436
|822
|
|{{TUR-D|795}}-04, {{TUR-D|180}}-03, 19-27
|-
|Dodurga
|1990
|229
|624
|42
|{{TUR-D|785}}-04
|-
|İskilip
|Cumh.önce
|1.170
|734
|56
|{{TUR-D|775}}-03
|-
|Kargı
|1936
|1.174
|387
|106
|{{TUR-D|785}}-03, 19-78
|-
|Laçin
|1990
|196
|729
|29
|{{TUR-D|785}}-04=>19-81
|-
|Mecitözü
|Cumh.önce
|825
|811
|36
|{{TUR-D|180}}-04
|-
|Oğuzlar
|1990
|121
|680
|57
|{{TUR-D|785}}-04=>19-83
|-
|Ortaköy
|1959
|300
|809
|60
|'''Çorum'''=>19-27
|-
|Osmancık
|Cumh.önce
|1.273
|425
|59
|{{Avrupa E-yolu|E80}}/{{TUR-D|100}}-16, {{TUR-D|785}}-04, 19,78
|-
|Sungurlu
|Cumh.önce
|1.999
|762
|72
|{{TUR-D|190}}-02, 19-54, 19-76
|-
|Uğurludağ
|1987
|428
|806
|64
|{{TUR-D|180}}-03=>19-76
|-
|'''ÇORUM '''
|Cumh.önce
|'''12.428'''
|''' '''
|''' '''
|''' '''
|}
 
Satır 1.580 ⟶ 1.721:
== İlin valileri ==
{{Çorum valileri}}
 
== Spor ==
 
{{Ana|Çorum'da spor}}
 
2018-2019 sezonu sonunda, futbol takımı [[Çorum FK|Yeni Çorumspor]], play-off sonunda 2. Lige çıkmıştır. Futbol BAL'da Sungurlu Belediyespor ligde kalmıştır. Sungurlu Belediyespor erkekler voleybol 2. Ligine düşmüştür. Voleybol erkekler 2. Liginde 1, kadınlar liginde 2 takımı vardır. Voleybol bölgesel ligine de 2 takımla katılmıştır.
 
[[Türkiye Kupası|Ziraat Türkiye Kupası]]'nda [[Çorum FK|Yeni Çorumspor]], katıldığı 2.turda elenmiştir.
 
Önemli spor tesisleri: '''Dr. Turhan Kılıçcıoğlu Stadyumu''' (11.263), '''Atatürk Spor Salonu''' (2.000), '''Olimpik Yüzme Havuzu''' (1.000).
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
* ( Türkiye Mülki İdare Bölümleri ) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
* [http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/2000tablo5.xls Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK] Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000 ( Əhəli sayı )
Satır 1.589 ⟶ 1.739:
* [http://www.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/corumicd2003.pdf Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu] Çorum 2004
* [http://www.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/corum05.pdf Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu] Çorum 2005
* TürkiyəTürkiye VilayətlərVilayetler Ensiklopediyası ( İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi ) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
* Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
* DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
Satır 1.606 ⟶ 1.756:
* J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
* M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852
=== Notlar ===
{{Kaynakça}}
 
== Dış bağlantılar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Çorum_(il)" sayfasından alınmıştır