Vikipedi

Hukuk: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
T.temurkan (mesaj | katkılar)
8 değişiklik
k kırık link düzeltildi
1. satır:
{{Düzenle|Nisan 2012}}
[[Dosya:JMR-Memphis1.jpg|240px|sağright|thumb|Batı Kültürlerinde [[adalet]]inadaletin simgesi]]▼
{{Diğer anlamı2|Hukuk}}
▲[[Dosya:JMR-Memphis1.jpg|240px|sağ|thumb|Batı Kültürlerinde [[adalet]]in simgesi]]
'''Hukuk''' ([[Arapça]]: حقوق ) ya da '''tüze'''<ref>[http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=tüze Güncel Türkçe Sözlük] - Türk Dil Kurumu. Erişim: 22 Haziran 2015.</ref> [[birey]], [[toplum]] ve [[devlet]]in hareketlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini; yetkili organlar tarafından [[usul]]üne uygun olarak çıkarılan, kamu gücüyle desteklenen, muhatabına genel olarak nasıl davranması yahut nasıl davranmaması gerektiğini gösteren ve bunun için ilgili bütün olasılıkları yürürlükte olan [[norm]]larla düzenleyen [[normatif]] bir [[bilim]]dir. Hukuk, birey-toplum-devlet ilişkilerinde ortak iyilik ve ortak menfaati gözetir.
 
=== Kelime anlamı ===▼
Hukuk sitemindeki genel farklılık yasama organının hukuk yaptığı [[Kara Avrupası hukuk düzeni|Kara Avrupası Hukuk Sistemi]] ve hakim kararlarının hukuku oluşturduğu [[Ortak hukuk|Ortak Hukuk Hukuk Sistemi]] çevresinde oluşur. Tarihte dini hukuk, [[laiklik]] hususunun yerleşmesinde de dahil olmak üzere önemli bir rol oynamıştır ve hala bazı dini ülkelerde uygulanmaya devam etmektedir. Şer'î Hukuk dünyada en çok kullanılan dini hukuktur ve [[İran]], [[Suudi Arabistan]] gibi ülkelerde ana hukuk sistemi olarak uygulanır.
 
Hukuk, [[Felsefe]], [[Maliye]], [[Sosyoloji]] ve Hukuk Tarihi gibi derslerde kaynak olarak kullanılır. Ayrıca eşitlik, adalet ve hakkaniyet konularında önemli tartışmaların başlangıcına kaynaklık eder.
 
== Anlamı ==
 
▲=== Kelime anlamı ===
Hukuk kelimesi; [[Arapça]] "hak" (حق) kökünden gelir ve kelimenin çoğuludur. [[Türk Dil Kurumu]]'na göre hukuk kelimesi, "Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür".<ref>Büyük Türkçe Sözlük, hukuk maddesi, Türk Dil Kurumu (Erişim tarihi 14.3.2011)</ref> Bunun dışında hukukun "haklar" anlamı da vardır.
 
=== Teorik anlamı ===
Hukuk dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant "Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar" der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: "Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür".
 
Satır 20 ⟶ 13:
Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu alan kısmına [[Özel Hukuk]], kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise [[Kamu Hukuku]] adı verilir. Bu ayrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). [[Medeni Hukuk]], [[Ticaret Hukuku]] ve [[Devletler Özel Hukuku]] özel hukukun, buna karşılık [[Anayasa Hukuku]], [[Ceza Hukuku]] ve [[İdare Hukuku]] kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır.
 
Kamu hukuku, devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kurallar içerir. Demokratik toplumlarda kamu hukukuna başlıca egemen olan ilkeler hukuki güvenlik ve kanunilik prensibidirprensipidir. Özel hukuk ise dar anlamıyla kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Egemen olan ilkesi irade serbestisidir (Privataautonomie).
 
== Hukuk kuralları ve özellikleri ==▼
== Tarihçe ==
Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk <nowiki/>ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır.▼
<blockquote>Bakınız: [[Hukuk Tarihi]]</blockquote>Hukukun başlangıcı medeniyetin oluşumuna yakın bir şekilde ortaya çıkmıştır. M.Ö. 3000'lerde oluşmuş [[Antik Mısır]] hukuku, medeni kanunlar içeren ve yüksek olasılıkla 12 levhaya bölünmüş kitaplardan oluşmuştur. [[Ma'at]] baz alınarak hazırlanmış olan, kültürel özelliklerle karakterize edilmiş, eşitlik ve bölünemezlik konulu [[retorik]] söylev şeklindedir.<ref>Théodoridés. "law". ''Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt''.</ref><ref>VerSteeg, ''Law in ancient Egypt''</ref> M.Ö. 22. yüzyıllara gelindiğinde Sümer İmparatoru Ur-Nammu tarihteki ilk [[Ur-Nammu Kanunları|yasa]]<nowiki/>yı, ahlak kuralları ile ilgili beyanlardan oluşan bir yasayı hazırlatmıştır. M.Ö. 1760 yıllarında Kral [[Hammurabi]], Babil kanunlarını yasalaştırıp tabletlere işlettirmiştir ve halkın görmesi için krallığın çeşitli bölgelerine [[stel]] olarak yerleştirtmiştir. Bu kanunlar [[Hammurabi Kanunları]] olarak bilinir. Bu kanunların en bozulmamış kopyası 19. yüzyılda İngiliz [[Asuroloji]]<nowiki/>st tarafından bulunmuştur ve [[harf çevirisi]] yapılarak farklı dillere çevirilmiştir.<ref>Richardson, ''Hammurabi's Laws'', 11</ref>
 
[[Dosya:Advokat, Engelsk advokatdräkt, Nordisk familjebok.png|thumb|left|200px|İngiliz bir [[avukat]]|alt=]]▼
[[Eski Ahit]] M.Ö 1280 yıllarında ortaya çıkmıştır. Ahlaki zorunluluklardan ve iyi bir toplumun sahip olması gereken özelliklerden bahseder. Milattan önce 8. yüzyıllarda, Antik [[Atina]]'dan küçük bir şehir devleti tarihteki ilk kadınlar ve [[Kölelik|köle]]<nowiki/>ler hariç geniş katılımı temel alan bir toplum oluşturmuştur. Buna rağmen Antik Atina'da hukuk bilimine ya da hukuka dair bir kelimeye rastlanmamıştır.<ref>Kelly, ''A Short History of Western Legal Theory'', 5–6</ref> Bunun yerine ilahi yasa (''thémis),'' insan kararnameleri (''nomos)'' ve törelerden (''díkē'') oluşan üçlü bir ayrıma başvurmuşlardır.<ref>J.P. Mallory, "Law", in ''Encyclopedia of Indo-European Culture'', 346</ref> Ancak [[Antik Yunanistan|Antik Yunan]] Hukuku, [[demokrasi]]<nowiki/>nin oluşumunda önemli anayasal yenilikler içermiştir.<ref>Ober, ''The Nature of Athenian Democracy'', 121</ref>
 
'''Yaptırım''' (müeyyide):
<nowiki/><nowiki/><nowiki/><nowiki/>[[Dosya:Constitution of India.jpg|thumb|312x312px|[[Hindistan|Hindistan Anayasası]] en uzun anayasadır. 444 maddeden, 12 bölümden ve 117,369 kelimeden oluşur.|alt=|sol]]<nowiki/><nowiki/><nowiki/>
Roma Hukuku ağırlıklı olarak Yunan filozoflarından etkilenmiştir ancak ayrıntılı kuralları profesyonel ve sofistike hakimleri tarafından oluşturulmuştur.<ref>Kelly, ''A Short History of Western Legal Theory'', 39</ref><ref>Stein, ''Roman Law in European History'', 1</ref> Uzun zamanlar hüküm süren Roma İmparatorluğu değişen toplumsal şartlara uyum sağlayabilmek için hukuk değişimlere uğramıştır.<ref>[[Hukuk#Roma hukuku]]</ref> [[Karanlık Çağ]]'da bu yasalar [[töre]] ve [[içtihat]]<nowiki/>larla değiştirilse de 11. yüzyılda [[Orta Çağ]] hukuk akademisyenleri Roma Hukukunu araştırmaya başlayınca yeniden keşfedilmiştir. Latince hukuk özdeyişleri rehberlik etmek için derlenmiştir. Orta Çağ İngiltere'sinde Kraliyet Mahkemeleri örnek davalardan oluşan bir bütün geliştirdiler. Bu bütün daha sonra [[Kara Avrupası hukuk düzeni|Kara Avrupası Hukuku]]<nowiki/>na kaynaklık etmiştir. Avrupa çapında geçerli olan bir Ticaret Hukuku, tüccarların ortak kurallara göre ticaret yapmalarına yarayacak ve farklı yerel hukuk kurallarına tabi olmamalarını sağlayacak şekilde oluşturulmuştur. Oluşturulan bu hukuk kuralları modern [[Ticaret hukuku|Ticaret Hukuku]]<nowiki/>nun habercisi olmuştur, sözleşme serbestisini ve mülkiyetin satılabilirliğini vurgulamıştır.<ref>Sealey-Hooley, ''Commercial Law'', 14</ref> 18. ve 19. yüzyılda [[milliyetçilik]] öne çıkınca Ticaret Hukuku ülkelerin yerel hukuklarına yeni kanunlarla birleştirilmiştir. [[Kod napolyon|Napolyon]] ve [[Bürgerliches Gesetzbuch|Alman]] yasaları en etkilileri olmuştur. Bu yasalar geniş ciltlerden oluşan İngiliz Ticaret yasalarına göre hakimlerce daha kolay uygulanabilir ve ihracat edilebilir olduklarından tercih edilmişlerdir.
[[Dosya:Nihon Kenpo01.jpg|alt=|küçükresim|272x272pik|1946 tarihli yenilenmiş Japon Anayasası.]]
Antik Hindistan ve Çin yasaları farklı hukuk geleneklerini temsil ederler ve tarihte bağımsız hukuk teorisi ve pratiği okullarına sahip olmuşlardır. M.S. 100 yıllarında Hindistan'da ''[[Arthashastra]] ve [[Manusmriti]]'' adlı kuruluş antlaşmaları emredici hukuki tedbirler içeren yazılardan oluşmuştur.<ref>Daha fazla bilgi için, bkz. Olivelle, ''Manu's Code of Law'', 18–25</ref> Hindistan mitolojisi [[Tip karakter|tip]]<nowiki/>i olan Manu'nun felsefik görüşü tolerans ve çoğulculuk üzerinedir ve Güney Doğu Asya'da benimsenmiştir. Bu Hint kültür ve yanında İslam Hukuku, Hindistan İngiltere'nin bir parçası haline gelince terk edilmiştir ve yerine Kara Avrupası Hukuku uygulanmıştır.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 273</ref> Doğu Asya hukuk gelenekleri ilahi ve dini unsurlarla özgün bir yapı oluşturmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 287</ref> [[Japonya]] hukuk sistemini çoğunluğu Alman Medeni Hukuku olmak üzere batı hukuk sistemleri ışığında modernleştiren ilk ülke olmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 304</ref> Çin de [[Çing Hanedanı|Çing Hanedanlığı]]'nın son yıllarında hukuk sistemini modernleştirmeye başlamıştır. Günümüz Çin Cumhuriyeti'nin hukuki altyapısı [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] [[Sosyalist hukuk]]u<nowiki/>nun etkisi altında oluşturulmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 307</ref> Hızlı endüstriyelleşmeden dolayı bugün Çin, ekonomik açıdan reform sürecine girmiştir.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 309</ref>
 
<blockquote>Bakınız: [[Yaptırım]]</blockquote>Hukuk alanında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardadurumlardaki ortayazararları çıkanen zararlarıaza telafi etmekindirmek için kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar yinegene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilirgeitirilir.▼
▲== Hukuk kuralları ve özellikleri ==
▲Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk <nowiki/>ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır.
 
Maddi ve manevi [[Tazminat|yaptırımlar]] olarak ikiye saf ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek için kullanılır.▼
▲[[Dosya:Advokat, Engelsk advokatdräkt, Nordisk familjebok.png|thumb|200px|İngiliz bir [[avukat]]|alt=]]
 
[[Ceza hukuku]]ndahukukunda ölüm, hapis v<nowiki/>eve para cezaları; [[anayasa hukuku]]ndahukukunda siyasetten men, parti kapatma; [[vergi hukuku]]ndahukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi değişik hukuk dallarında değişik yaptırımlar vardır.▼
=== Müeyyide ===
▲<blockquote>Bakınız: [[Yaptırım]]</blockquote>Hukuk alanında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlarda ortaya çıkan zararları telafi etmek için kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar yine hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir.
 
▲Maddi ve manevi [[Tazminat|yaptırımlar]] olarak ikiye saf ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek için kullanılır.
 
▲[[Ceza hukuku]]nda ölüm, hapis v<nowiki/>e para cezaları; [[anayasa hukuku]]nda siyasetten men, parti kapatma; [[vergi hukuku]]nda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi değişik hukuk dallarında değişik yaptırımlar vardır.
 
== Hukukun dayanağı ==
Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamak gerekirse bunlar, hukukun dayanağını bilinçli bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve [[pozitivist]] kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya çıktığı dönemin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri hukuk bilimi içinde ifade etme ihtiyacından ortaya çıkmıştır.
 
[[Dosya:Constitution of India.jpg|thumb|200px|Hindistan Anayasası, Dünya'da şimdiye kadar yazılmış en uzun anayasadır.]]
 
==Hukukun işlevleri==
Hukuk başlıca iki işlevi yerine getirir: 1. Düzeni sağlar, 2. [[Adalet]]iAdaleti tesis eder. Adalet ve Düzen arasındaki ilişki Avustralyalı Prof. Hedley Bull tarafından kapsamlı olarak ele alınmıştır.<ref>The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics (1977)</ref> Adalet ve Düzen birbirininbiribirinin bütünleyicisi olduğu kadar<ref>Düzen-Adalet İkilemi Açısından Arap Baharı Çerçevesinde Türk Dış Politikası,
Nur Çetinoğlu</ref> aynı zamanda ilginç bir biçimde birbirlerine ters orantılı olarak etki eden iki kavramdır. Düzeni hızla sağlamak kesinlikle adaletin eksik kalmasına sebebiyet verecektir. Örneğin bir cinayet davasında, geçmiş çağlarda olduğu gibi çok kısa bir sürede karar verip, suçluyu idam etmek toplumsal düzeni hızla sağlayacak ve hukuk caydırıcı etkisini olabildiğince çabuk bir biçimde gösterecektir. Ama belki de yanlış bir karar verilmiş olacağı için adalet açısından geri dönülmez bir hata yapılmış olacaktır. Tam aksine Adaleti mutlak anlamda yerine getirmeye çalışmak ise, en azından yaşanan zaman kaybı açısından düzenin bozulmasına neden olacaktır. Bu nedenledir ki, insanların hukuk sisteminin yavaşlığına ve adaletin gecikmesine olan güven eksikliği modern hukuk sistemlerinin başlıca problemlerinden birisidir.<ref>Haluk Köseoğlu; Hukuk Davalarının Uzaması Nedenleri Üzerinde Bazı Görüşler, Ankara Barosu Dergisi, 1969</ref><ref>Halil Makaracı; Adalette Sür’at, Ankara Barosu Dergisi, 1953, Sayı:3</ref>
 
Satır 68 ⟶ 54:
 
=== Roma hukuku ===
[[Avrupa Kıtası]] ülkelerinin yanında [[Türkiye]]'nin de kanunuyguladığı hazırlama sürecinde örnek aldığı hukuk sistemidirsistemdir. Roma hukuku, tüm dünyada [[Hukuk fakültesi|hukuk fakültelerinde]] en yaygın olarak öğretilen hukuk sistemidir ve birçok ülkede bugün uygulanan laik hukuk sistemlerinin kaynağıdır. Bu sistemde hukuk, kamu hukuku ve özel (medeni) hukuk diye iki ana bölüme ayrılır. Bu anlayış, özellikle yurttaşlar arasındaki ilişkileri düzenlemeyi öncelikli hale getirmiştir. Bu sebeple [[Medeni Hukuk]] diğer sistemlere göre çok daha ileri düzeydedir. Hukuku, yasa koyucular yapar.
 
İstanbul şehrinde Bizans İmparatoru [[I. Justinianus]]Jüstinyen döneminde (M.S. 565) derlemesi yapılan "[[Corpus Iurisjuris Civilis]]civilis" ya da "JustinianusJüstinyen Kodeksi",

Roma hukukunun Bizans dönemine uyarlanmış bir derlemesidir . Bu derleme, Roma hukukunun yaşatılması ve sonradan modern Avrupa'nın çağdaş hukuk sistemlerine kaynaklık etmesinde önemli rol oynamıştır.
 
Roma hukukundan günümüze birçok temel prensip ve özdeyiş kalmıştır. Masumiyet karinesi (hiç kimsenin suçu kanıtlanmadan suçlu sayılamayacağı), kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi (kanunen suç olarak tanımlanmamış bir eylemin suç olarak nitelenemeyeceği ve buna ceza verilemeyeceği), hukukun yönetim erkinden bağımsız olması ve hiç kimsenin kendi davasının yargıcı olamayacağı ilkeleri bunlardan en çok bilinenleridir.
Satır 88 ⟶ 76:
''Leges ab omnibus intellegi debent '''(Kanunlar herkes tarafından anlaşılabilir olmalıdır)'''''
 
''Litorum usus publicus est '''(Kıyılar herkes tarafından kullanılabilir)'''''&nbsp; 
 
''Ne bis in idem crimen iudicetur '''(Aynı suça iki defa mahkûmiyet kararı verilemez)'''''
Satır 99 ⟶ 87:
 
''Quilibet praesumitur bonus, usque dum probetur contrarium '''(Aksi kanıtlanıncaya kadar bir kimsenin iyi niyetli olduğu karinedir)'''''
[[Dosya:Mosaic of Iustinianus I.jpg|küçükresim|209x209pik|[[Corpus Iuris Civilis]]'in kodifike edilmesini emreden [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] İmparatoru [[I. Justinianus|I.Justinyen]] (527–565).]]
 
=== Kara Avrupası Hukuk Sistemi ===
<blockquote>Ana Madde: [[Kara Avrupası hukuk düzeni]]</blockquote>İngilizce diliyle "C''ivil Law''" adı altında geçen [[Kara Avrupası hukuk düzeni|Kara Avrupası hukuk sistemi]] bugün dünyadaki çoğu ülkenin kullandığı hukuk sistemidir. Kıta Avrupası hukuk sisteminde yetkili sayılan kaynaklar, başlıca, yürürlükteki yasalar —özellikle daha önce hükümet tarafından [[Kodifikasyon|kodifike]] edilmiş anayasalar veya tüzükler— ve törelerdir.<ref>Kara Avrupası hukuk sisteminde mahkemeler töreleri hukukun "diğer kaynağı" sayarlar ve hukuk okulları genelde hukukun kaynaklarını "yazılı hukuk kuralları" (''ius scriptum'') ve "yazılı olmayan hukuk kuralları" (''ius non scriptum'') ya da töreler olarak ayrıma tutarlar. Ancak yazılı hukuk kurallarına törelerden daha önemli ve öncül tutarlar (Georgiadis, ''General Principles of Civil Law'', 19; Washofsky, ''Taking Precedent Seriously'', 7).</ref> Kodifikasyonlar binlerce yıl öncesine dayanır ve bunların en erken örneği [[Hammurabi Kanunları|Babil Kanunları]]'dır. Modern Kıta Avrupası hukuk sistemi aslen geç Ortaçağda Batı Avrupası tarafından keşfedilen 6. yüzyıl [[Bizans İmparatorluğu|Doğu Roma İmparatorluğu]] hukuk pratikleri yazılarından türemiştir. M.S. 529-534'de [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] İmparatoru [[I. Justinianus|I.Justinianus]] o zamana kadar oluşturulmuş Roma kanunlarını kodifike etmiştir ve birleştirmiştir. Oluşturulan bu bütüne ''[[Corpus Iuris Civilis]]'' adı verilmiştir. Justinianus Kodeksi Bizans İmparatorluğunun çöküşüne kadar ayakta kalmıştır. Bu sırada Batı Avrupa, Justinianus Kodeksi 11. yüzyılda keşfedilene kadar ''[[Codex Theodosianus|Theodosius kanunları]]''na ve Alman örf ve adet hukukuna başvurmuşlardır. [[Bologna Üniversitesi]] akademisyenleri bu kanunları kullanarak kendi hukuklarını yaratmışlardır.<ref>Stein, ''Roman Law in European History'', 43</ref> Kara Avrupası hukuk sistemi kodifike edilirken Roma Hukuku ve bunun yanında kilise fıkıhları gibi dini hukuk baz alınmıştır ve Aydınlanma Çağı'na kadar Avrupa'ya yayılmaya devam etmiştir. 19. yüzyılda Fransa, [[Kod napolyon|Kod Napolyon]]'la; Almanya, [[Bürgerliches Gesetzbuch]]'la kanunlarını modernleştirmiştir. Bu iki Kanun yalnızca Avrupa'nın hukuk sistemini değiştirmekle kalmamıştır, ayrıca Japon ve Kore hukuki geleneklerine de kaynaklık oluşturmuştur.<ref>Hatzis, ''The Short-Lived Influence of the Napoleonic Civil Code in Greece'', 253–263</ref><ref>Demirgüç-Kunt -Levine, ''Financial Structures and Economic Growth'', 204</ref> Bugün Kıta Avrupası hukuk sistemine sahip olan ülkeler Rusya'dan Çin'e uzanır.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/fields/308.html#XX https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/fields/308.html], CIA.</ref>
[[Dosya:Joao sem terra assina carta Magna.jpg|küçükresim|285x285pik|[[John (İngiltere kralı)|Kral John]], [[Magna Carta]]'yı imzalarken.]]
 
=== Ortak hukuk ===
[[Anglo-Amerikan]] ülkelerinde uygulanan sistemdir. XI. yüzyılda İngiltere'de gelişmiştir. Roma hukuk sistemi gibi hukuku bölümlere ayırmaz, ayrıca hukuk yaratıcısı olarak yargıçları görürler. Fakat gelişme ve teknolojinin getirdiği yenilikler yüzünden ortaya çıkan eksiklikler çıkarılan yasalarla giderilmeye çalışılmıştır. Hukuk fakültelerinde ''Common-law'' adıyla anılır. İstisnai olarak [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde Louisiana Eyaleti ve [[Kanada]]'da Quebec Eyaleti ortak hukuk ile yönetilmez.▼
<blockquote>Ana Madde: [[Ortak hukuk]]</blockquote>[[Anglo-Amerikan]] ülkelerinde uygulanan sistemdir. XI. yüzyılda [[İngiltere]]'de gelişmiştir. Ortaçağda İngiltere'de [[İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi|Norman Fethi]]<nowiki/>nden sonra hukuk eyaletten eyalete, her bir kabilenin törelerine göre farklılık göstermeye başlamıştır. "Ortak Hukuk" konsepti ise 12. yüzyılın sonlarında [[II. Henry (İngiltere kralı)|II. Henry]]'nin saltanatı zamanında, yetkisi olan yargıçları kurumsallaşmış ve birleşik, ülke için "ortakça" uygulanabilecek bir hukuk sitemi yaratmaları konusunda tayin ettiğinde ortaya çıkmıştır. Ortak Hukukun evrimleşmesindeki sonraki en önemli adım [[John (İngiltere kralı)|Kral John]]'un zamanın baronları tarafından hukuk kurallarını ihlal etme yetkisini sınırlayan bir belge imzalattırılmasıyla atılmıştır. Bu "büyük ferman" ya da [[Magna Carta]] ayrıca Kralın muhit hakimlerinin mahkemelerini ve yargılarını, ülke hakkında öngörülemeyen konularda despot kararlar vermek yerine, "kesin bir halde" tutmalarını emretmiştir.<ref>[https://sourcebooks.fordham.edu/source/magnacarta.asp Magna Carta], Fordham University</ref> Fakat zamanla sistem fazla sistematik, katı ve değişmez hale gelmiştir ve bu vatandaşların krala Ortak Hukuku hükümsüz kılması için talepte bulunmasına yol açmıştır. Bunun sonucu Lord Şansölyeler [[Thomas More]] zamanında, Ortak Hukukun hakkaniyet eksikliklerini gidermek için yeni bir [[Şansölye Mahkemesi|mahkemeler sistemi]] kurulmuştur. 19. yüzyılda İngiltere'de, 1937'de Amerika'da bu iki sistem birleştirilmiştir.
 
▲Roma hukuk sistemi gibi hukuku bölümlere ayırmaz, ayrıca hukuk yaratıcısı olarak yargıçları görürler. Fakat gelişme ve teknolojinin getirdiği yenilikler yüzünden ortaya çıkan eksiklikler çıkarılan yasalarla giderilmeye çalışılmıştır. Hukuk fakültelerinde ''Common-law'' adıyla anılır. İstisnai olarak [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde Louisiana Eyaleti ve [[Kanada]]'da Quebec Eyaleti ortak hukuk ile yönetilmez.
 
=== Dini Hukuk ===
Dini hukuk açıkça dini emirlere dayanır. [[Yahudiler|Musevi]] yasa sistemi [[Halaha]] ve Müslüman yasa sistemi [[Şeriat]] örnek verilebilir. Bazı Hristiyan Kiliseleri [[Kilise hukuku|Kanon Hukuku]]<nowiki/>nu kabul ederler ve uygularlar. Dini hukuk çoğunlukla "değiştirilemezlik"e vurgu yapar çünkü Tanrının sözlerinin hükümet ya da mahkemeler tarafından insanlara karşı yasalaştırılmaması ve değiştirilmemesi kabul edilir. Ancak tam ve detaylı bir hukuk sistemi insan detaylandırılmasına ihtiyaç duymuştur. Bu nedenle, örneğin İslam Hukukunda [[Kıyas]], [[İcma]] ve [[İçtihat]] yöntemi kabul edilmiştir. Başka bir örnek olarak da Tevrat gösterilebilir. Bazı İsrail topluluklarının kullanmayı seçtiği basit kodlardan oluşan Yahudi Hukukunun yanında [[Halaha]], [[Talmud]]'un yorumlamalarının özetlendiği yasalardır. Yahudi Hukukunda davacılara isterlerse dini hukuku da kullanabilmeleri izni verilmiştir.
 
==== İslam hukuku ====
İslam hukuku, İslam dininin ilkelerine dayanır ve hukukun kaynağı olarak [[Kur'an]] görülür. İslam hukukunda [[Kur'an]]'da hüküm bulunmaması halinde Peygamberin sözleri (hadis) ve davranışları (sünnet) dikkate alınır. Kıyas (analoji) ve İcma (mahkeme içtihatları ve din bilginlerinin görüşleri) hukukun oluşumunda önemli paya sahiptir. Osmanlı İmparatorluğu'nda da uygulanan İslam hukuku, Türkiye'de [[1926]]'da yürürlüğe giren [[Türk Kanunu Medenisi|Medeni Kanun]] ile yürürlükten kalkmıştır.
 
Satır 121 ⟶ 99:
 
=== Sosyalist hukuk ===
[[Rusya]] komünist devriminden sonra [[Sosyalizm|sosyalist]] ülkelerde uygulanan sistemdir. Daha çok ekonomik koşullara dayanır ve en önemli dayanağı mülkiyet hakkının kişilere değil topluma ait olmasıdır. Bireyler arasındaki özel hukuktan çok toplum çıkarları gözetilmiştir. Ayrıca [[Marksist]] ve [[Leninist]] düşünceye göre sosyalist hukuk geçici bir durumdur ve toplumu düzenlemek içindir ve toplum komünist düzene geçtiği zaman yaptırıma dayanan bir hukuk sistemine gerek kalmayacaktır. Sosyalizmin Avrupa'da çökmesinden sonra sosyalist hukuk sistemi de olumsuz yönde etkilenmiştir.
 
== Uluslararası hukuk ==
Satır 130 ⟶ 108:
 
== Ayrıca bakınız ==
* [[Hukuk Fakültesi]]
* [[Hâkim (hukuk)|Hakim]] (yargıç)▼
* [[Adalet]]
* [[Avukat]]
▲* [[Hâkim (hukuk)|Hakim]] (yargıç[[Yargıç]])
* [[Savcı]]
 
==Dış bağlantılar==
*[http://www.istanbul.edu.tr/hukuk/yaseminisiktac/makaleler/Toplum_ve_Hukuk.pdf İstanbul.edu.tr Toplum ve Hukuk İlişkisi]
*[http://www.istanbul.edu.tr/hukuk/yaseminisiktac/kitaplar/Hukuk_Felsefesi_Ders_Kitabi.pdf Hukuk Felsefesi Ders Kitabı]
*[http://web.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz6-2/PDF/uzun10.pdf Doğal Hukuk Anlayışı]
*[http://www.kemerburgaz.edu.tr/images/basin/haziran/hukukslayt.pdf Hukuk Nedir? Slayt]
*[http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/HUK101U.pdf Hukukun Temel Kavramları Açıköğretim Ders Kitabı]
*[https://www.derskurdu.com/hukuk-kurallari-cesitleri-ornekleri-nelerdir/ Hukuk Hakkında Temel Bilgiler]
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hukuk" sayfasından alınmıştır