|
'''Çeçenler''' ({{Dil|ce| Hохчи ''Nohçi''|dil_adı=e}}), [[Kafkasya]]’nın kuzeydoğu kesiminde, Sunja ve Argun ırmakları civarında yaşayan yerli Kafkasya halkı. Kendilerini ''Nohçi'' (tekil ''Nohçi'' veya ''Nohço'') olarak adlandırırlar. Bu ad, Çeçenlerin ''Nohçmekhahoi'' adlı kabilesinden ve bu kabilenin topraklarından gelir.
== Adın kökeni ==
Çeçenler Kuzey-Doğu Kafkasya halklarındandır. Kendilerine Nokhçi, Nakhçi veya Nohçuo, Nahçuo yaygın olarak Nokhçuoy (Nohçoy) derler. Komşuları onları çok değişik adlarla tanımlarlar. Örneğin Kumuklar Miçikis, Avarlar (Tavlılar) Burtel, Kabardeyler Şaşan, Ruslar ise Çeçentsamı derler. Çeçenler, İnguşlar ve Tuşlarla birlikte Vaynakh grubunu oluştururlar. Bu grubun diğer iki üyesinden İnguşlar kendilerine Galgay, Tuşlar ise Batsoy der. Çeçen, İnguş ve Tuşların oluşturduğu dil grubunu dil bilimcileri “Nakh” diye adlarıdırır. Son zamanlara kadar Çeçenlerin hangi kökten geldikleri bilinmiyordu. Rus bilgini Krupnov, Nakh geçmişinin Gargarlara dayandığını ifade etmiş; Berkok ise, Şerametta’dan yola çıkıp Sarınatlar’dan geldiğini belirtmiştir. Arkeologlar ve dilbilimcileri Nakhların kolu oları Nakhçi Nokhço (Nahçi Nohçolar)ların, MÖ VII. – beş bin yıllarında Kafkasya’da bulunduklarını, kendilerinden önce burada başka kavimlerin yaşamadığını doğrulamaktadır.
Çeçen adı ilk kez 8. yüzyıl [[Araplar (halk)|Arap]] kaynaklarında geçer. Yaygın bir geleneğe göre [[Rusça]]daki Çeçen terimi, Çeçenler'in 1732’de Rus askerlerini yenilgiye uğrattığı Çeçen-aul köyüne dayanır. Ancak bunun yanlış olduğu, 1692’den önce Rus kaynaklarında Çeçen teriminin bulunmadığı, bu terimin muhtemelen [[Kabardeyce]]deki “Şaşen” adından geldiği ileri sürülür..
Hatta Nakhların Önasya’da Kafkasya’ya gelip yerleştiklerini ortaya koymaktadır. Bu göç iki koldan olmuştur. Derbent boyundan gelenlerin Çeçenlerle şimdiki Dağıstanlıların, Doğu Karadeniz yolundan gelenlerin ise Çerkes kavimlerinin olduğu görüşü giderek taraftar toplamaktadır.
Varlığı bilinen, ama tarihi açıkça aydınlanamayan İber Kavkaz Devleti’nin asıl üyesinin, şimdiki Çeçenlerin ataları olduğu reddedilmemektedir. Onomastik, toponomik ve hidrostik adlar bunu onaylamaktadır. Tarihte anıları Gargarlar, Duvaylar, Dzurdzuklar, Alaroidler, Cacaniler (tsatsani) Ganariler, Pşavvalar, Khavurlar, Tuşlar, Mohevclar (Mohevtsler) günümüz Çeçenlerinin değişik kabilelerinin adları olarak kabul edilmektedir. Hatta, Kharsur, Pşava ve Tuşların Gürcüleşmiş Çeçen oldukları bilinmektedir.
Nakhçi veya Kiti, Kistü (Gürcülerin Çeçenlere verdikleri ad) adının ilk kez VII. yüzyılda Ermeni tarihçisi M. Kagan-katvatsi, Argvani Tarihi adlı eserinde anılmıştır; aynı tarihçi Çeçenlerin atalarının Ura adlı bir babanın soyu olan Utaoy’dan Sadoy’dan, Gergaroy’dan çıktığını belirtmiştir.
Günümüzde Urartologlar, Çeçenlerin Urartularla akraba olduğunu reddetmemektedirler, hatta Önasya’da devlet kuran Urartuların yukarıda adı geçen Ura’dan neşet ettiğinde de gerçek payı vardır. Hurri- Urartu- Çeçence ilişkisini inceleyenlerce tasdik görmektedir.
Bundan şu sonuç çıkmaktadır. Çeçenler Urartulardır. Urartular, Çeçenlerin Önasya’da kalan kolu olmaktadır. Gerçekten, yapısı, gramer özellikleri, bütünlüğü ve gramatikal sınıflarıdırıcıları vs. ile Urartuca ile Çeçence birbirine akraba dilidir..
== Coğrafi dağılım ==
|
