Fâtımîler: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme |
|||
87. satır:
'''Fâtımîler''' ({{dil|ar|الفاطميون}}, Fâtimiyyun) ya da '''Fâtımî Devleti''' ({{dil|ar|الدولة الفاطمية}}, ed-Devletü'l-Fâtımiyye), [[Tunus]]'ta kurulduktan sonra merkezi [[Kahire]]'ye taşıyan ve [[Fas]], [[Cezayir]], [[Libya]], [[Malta]], [[Sicilya]], [[Sardinya]], [[Korsika]], [[Tunus]], [[Mısır]], [[Filistin]], [[Lübnan]], [[Ürdün]] ve [[Suriye]]'de egemenliğini kuran [[Şii meşrebi]]nin [[İsmaililik|İsmailî mezhebi]]ne bağlı devlet.
Fâtımîler kendilerine verilen ''Fâtimî'' adının, [[Muhammed bin Abdullah]]'ın kızı ve [[Ali bin Ebu Talib]]'in eşi [[Fatıma Zehra]]'dan geldiğini iddia etmişlerdir. Fatımi devletinin [[Kuzey Afrika]]'da [[Cezayir]]'de bulunan [[Berberî]] kavminin [[Kutama aşireti]] içinde doğduğu da belirtilmektedir. 909'da Fatımiler devletlerinin
Fâtımîler Devleti'ni idare eden en üst elit grup ve bu devleti idare eden hanedanın üyeleri [[Şii meşrebi]]nin [[İsmaililik|İsmailî mezhebi]]ne bağlı idiler. Bu devleti idare edenler Şii olmakla beraber kendilerini Halife olarak ilan etmişlerdir. Onların Halifelik unvanları Sünniler tarafından da kabul edilmiştir. Dört Halife döneminde son halife olan [[Ali|Ali bin Ebu Talib]]'in halifelik döneminde olduğu gibi ''Fâtımîler Devleti'' hükümdarlık döneminde Ali'nin ahfadı Peygamber'in kızı [[Fatma]]'dan gelen Şii meşrepliler Halife olarak büyük bir Müslüman (Şii ve Sünni inançlı) nüfusu idare etmişlerdir. Bu nedenle ''Fâtımîler'' terimi sadece Şii meşrepli kişilere
Fâtımîler'in Şii meşrepli halifeleri genellikle, İsmailî mezhebine dahil olmayan Müslümanlara karşı büyük derecede tolerans göstermişlerdir. Aynı şekilde müslüman olmayanlara (yani Yahudiler, Koptik Hristiyanlar, Suriye ve Filistinli Hristiyanlar ve Malta adası Hristiyanlarına) karşı da genellikle gayet toleranslı davranmışlardır. Fatimiler devleti ilk kuruluş ve gelişme dönemlerinde özellikle askeri ve politika alanlarında Kuzey Afrikalı Berberîler kavmine "dayan"ları ile tarihsel önem kazanmışlardır.
Fakat 11. yüzyılın sonlarında ve 12. yüzyılda Fatımi Devleti gayet hızlı bir çöküş göstermiştir. 1160'lı yıllarda Suriye'deki Zengiler devletinden istedikleri yardım dolayısıyla Mısır'a gelen
== Fatımiler Devletinin ortaya çıkıp gelişmesi ==
99. satır:
{{Arap devletleri ve hanedanları}}
=== Fatımiler'in
Fatimi Devleti'nin dini temelini oluşturan ideoloji İsmaili Şiiler arasında Suriye'de Sekizinci [[İsmâilîyye]] [[İmâm]]i [[Vâfî ʿAhmed (ʿAbd Allâh bin Muhammed)|Ahmed El Vafı]] tarafından çıkartılan [[Yedicilik|Yedici İmâmet itikadı]]dir.<ref name="yeomans">Yeomans, Richard (2006) ''The Art and Architecture of Islamic Cairo'', Kahire: American University in Cairo Press ISBN 9781859641545
İmam El Mehdi imamlık doneminde Şii mezhebinin [[İsmaililiye]] itikadını yaymak için özel yetiştirilmiş da'iler kullanılmakta idi. Bu da'ilerdan biri
▲Fatimi Devleti'nin dini temelini oluşturan ideoloji İsmaili Şiiler arasında Suriye'de Sekizinci [[İsmâilîyye]] [[İmâm]]i [[Vâfî ʿAhmed (ʿAbd Allâh bin Muhammed)|Ahmed El Vafı]] tarafından çıkartılan [[Yedicilik|Yedici İmâmet itikadı]]dir.<ref name="yeomans">Yeomans, Richard (2006) ''The Art and Architecture of Islamic Cairo'', Kahire: American University in Cairo Press ISBN 9781859641545 s. 43</ref> Sekizinci İsmâilîyye İmâmi Ahmed El Vafı, İsmâ‘îl bin Câfer el-Mûbarek’in oğlu Yedinci İmâm olan "Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Sâkır" ile devam ettiğine ve onun ceddinin Dördüncü Hâlife ve Birinci Şia imâmi olan [[Ali|Ali Bin Ebu Talip]]'in ve karısı Muhammed’in kızı [[Fatıma|Fatıma bint Muhammed]] olduğunu kabul ederler. Bu nedenle kurulan İsmailiyye Şii devleti "El-Fatimayyun" yanı "Fatimi Devleti" ismini almıştır. [[İsmâilîyye]]/[[Mustâlî]]/[[Davudî İsmailîlik]] itıkadına göre dokuzuncu imamdan onbirinci imama kadar olan imamlar (Dokuzuncu İmam [[Muhammed et-Taki|Ahmed bin ʿAbd Allâh bin Muhammed et-Takî]]; Onuncu İmam [[Razî ʿAbd Allâh|Ḥüseyn ibn Aḥmed ibn Abd Allāh al-Razī]] ve Onbirinci İmam [[Mehdi (Fatımi)|Ubeydullâh el-Mehdî Billâh]]) "gizlenen imam" olarak kalmışlar ve Abbasiler aleyhine ittikadlarının geliştirme kavgası yapmışlardır.
▲İmam El Mehdi imamlık doneminde Şii mezhebinin [[İsmaililiye]] itikadını yaymak için özel yetiştirilmiş da'iler kullanılmakta idi. Bu da'ilerdan biri Abdullah el-Şii idi. Bu kişi mezhebini yaymak için Hicaz'a Mekke'ye Hacca gitmişti. Burada [[Ifrikiyye]]'den gelmiş Berber asıllı bir grup ile karşılaştı ve bunlar arasına yerleşti. Bu grup Berber kendilerinin batı Ifrikiyye'de yerleşik Berber Katama kabilesinden olduklarını ve bu bölgeyi idaresi altında tutan [[Aglebiler]] rejimine tümden düşman olduklarını ve direnişe geçerek nasıl fiilen tümden Ağlabilerden bağımsızlık kazandıklarını böbürlenerek anlatmakta idiler. Bu merkezi Sünni idaresinden hoşnutsuzluk ve kabilenin bağımsızlığı da'i Abdullah el Şii'nin tam istediği politik atmosferdi. Abdullah el-Şii bu Berber grup ile birlikte İfrikiyye'ye Katama kabilesinin yaşadığı bölgelere gitti. Buralarda Aglabiler idaresinden gayet hoşnutsuz ve bağımsızlık kazanmış Berberler arasında İsmailiyye Şiilik propagandası yapmaya başladı. Ağlabiler rejimi yıllarca politika ve yönetimde gayet yozlaşmış şekilde Berber tarımcı köylüleri sömürmekte idi. Berber köylüler, özellikle Katama kabilesi mensupları, tümden İsmailliye Şiilik mezhebini kabul ettiler ve da'i Abdullah el Şii onların politik yöneticisi ve askeri komutanı oldu. Fakat Abdullah el-Şii bu yönetim ve komuta görevinin Suriye'de saklı bulunan 11. İmam Ubeydullah el-Mehdi adına kulladığını açıkça ilan etmişti. Abdullah el-Şiii kendi mezhebine dönüştürdüğü Berberlerden bir ordu kurdu ve bu ordu başarılar kazandıkça gittikçe büyüdü. Bu Berber ordusu ile Abdullah el-Şii Ağlabilere bağlı şehirleri de eline gecirmeye başladı. Önce Mila, sonra [[Setif]] ve [[Kayrevan]] ve ne sonunda Ağlabiler başkenti olan Kayrevan yakında saray ve başkent şehir olan [[Rakka]]da bu Şii Berberi ordusunun eline geçti.
Babasını takiben 11. İmam Ubeydullah el-Mehdi Suriye'de Salamiye'de gizli olarak yaşamakta iken etrafa İsmailiyye Şiii yaymaya çalışmakta iken Sünni olan düşmanlarının devamlı baskısı altında bulunmakta idi. Suriye'de Abbasiler tarafından İsmailileri tümüyle ortadan kaldırmak amaçlı bir kampanya uygulanmakta idi. Sonunda
[[Fas]]'ta [[Sijilmasa]]'ya gelip yerleşip kendini bir tacir gibi saklayıp bu bölgede bulunan halkı kendi itikadına dönüştürme kampanyası başlattı. Ubeydullah El Mehdi'nin yaymak istediği Şii mezhebinin İsmaili ittikadının inançları Sünni mezhebi inançlıları tarafından gayet değişik ve adetlere uymaz olarak karşılandı.<ref>Yeomans (2006)... s.4</ref> Bu bölge Aglabiler hükümdarı III. Zıdat Allah da İsmaili inançlarından hoşlanmadığı için çok geçmeden
Şii İsmailliye mezhebinden olanların arasında yaygın bir efsanevi beklenen mucize hikâyesine göre Ubeydullah El-Mehdi ve oğlu Mezopotomya bölgesinden Sijilmassa'ya gelmesi beklenen kutsal birer [[Mehdi]] idiler. Ubeydullah ve oğlu Sicilmassa halkı içinde dört yıl Arap asıllı Midrar aşiretinden olan idarecilerin, özellikle Prens Yasa'nın, gözüne görünmeden yaşadılar.<ref>Yeomans (2006)... s.43</ref>
909'da Katama kabilesi ordusu başında olan dai Abdullah el Şii büyük bir askeri kampanya ile 11. İmam'ı Sijilmasa'dan kurtarma seferine başladı. Bu seferin başlangıcında
Ifrikiyye'de kurulan bu Fatimiler Devleti'nin ilk halifesi olan Abdullah El-Mehdi 921'de kendi adını verdiği [[Mahdiyya]] adlı bir şehir kurup bu şehri yeni devletin başkenti yaptı.<ref name = TN>{{Web kaynağı | url = http://www.commune-mahdia.gov.tn/ENG/presentation_ville/istoire_de_la_ville.htm | başlık = Mahdia: Historical Background | yayımcı = Commune-mahdia.gov.tn | tarih =
=== Fatımiler Devleti'nin genişlemesi ===
Fatimiler Devleti büyümeye başladı. Önce [[Sicilya]] adasını içine aldı. Kuzey Afrika'da [[Atlas Okyanusu]] kıyılarından [[Kibta]]'ya kadar arazilerin yönetimini üzerine aldı.<ref name="yeomans"/> Ubeydullâh El Mehdi'nin üzerinde hüküm sürdüğü araziler üzerinde günümüzde [[Fas]], [[Cezayir]], [[Tunus]] ve [[Libya]] ülkeleri bulunmaktadır. Tüm bu arazileri Tunus'ta yeni yaptırdığı başkenti olan [[Mehdia]]'dan yönetmekte idi. Fatimi Halife -İmamları olan [[Mansur (Fatımi)|El-Mansur Nasrillah]]
Mısır o zaman ismen Bağdat'ta bulunan Abbasiler Devleti'ne bağlı olan ama gerçekte her şekilde bağımsız olan [[İksitler]] tarafından yönetilmekte idi. Fatimiler birkaç kere bu ülkeye ele geçirmek için saldırılar yapmışlardı ama başarı kazanamamışlardı. Fatimiler halifesi [[Muizz (Fatimi)|El-Muizz La Dinallah]] adına ünlü Fatimi generali [[Cevher es-Sıkıllî]] 959'da Mısır'ı
▲Fatimiler Devleti büyümeye başladı. Önce [[Sicilya]] adasını içine aldı. Kuzey Afrika'da [[Atlas Okyanusu]] kıyılarından [[Kibta]]'ya kadar arazilerin yönetimini üzerine aldı.<ref name="yeomans"/> Ubeydullâh El Mehdi'nin üzerinde hüküm sürdüğü araziler üzerinde günümüzde [[Fas]], [[Cezayir]], [[Tunus]] ve [[Libya]] ülkeleri bulunmaktadır. Tüm bu arazileri Tunus'ta yeni yaptırdığı başkenti olan [[Mehdia]]'dan yönetmekte idi. Fatimi Halife -İmamları olan [[Mansur (Fatımi)|El-Mansur Nasrillah]] (hüküm süresi: 946–953) ve [[Muizz (Fatımi)|El-Muizz Lainallah]] (hüküm süresi: 953–975) Fatimiler halifeleri olarak hüküm süre dönemlerinde önce başkentleri [[Kayrevan]]'dan; sonra Tunus yakınlarında bulunan (kurucusu olan "Mansur" lakaplı "İsmail Ebu Tahir İsmail Billah"'in lakabına atıfla) [[Mansuriye]] adı taşıyan başkentten devlet idaresini devam ettirdiler
▲Mısır o zaman ismen Bağdat'ta bulunan Abbasiler Devleti'ne bağlı olan ama gerçekte her şekilde bağımsız olan [[İksitler]] tarafından yönetilmekte idi. Fatimiler birkaç kere bu ülkeye ele geçirmek için saldırılar yapmışlardı ama başarı kazanamamışlardı. Fatimiler halifesi [[Muizz (Fatimi)|El-Muizz La Dinallah]] adına ünlü Fatimi generali [[Cevher es-Sıkıllî]] 959'da Mısır'ı eline geçirdi. Cevher o zaman Mısır'ı idare etmekte olan [[İkşitliler]] devletini ortadan kaldırdı. Cevher es-Sıkıllî İfrikkiye'de bulunan Halife Muizz Li-Dinillah'ın naibi olarak 969-973 döneminde Mısır'da hüküm sürdü. Bu dönem Mısır'da Fatimiler tarihinin en önemli dönemlerinin başında olduğu kabul edilmektedir.
Cevher İfrikkiye'de bulunan halife Muiz'in talimatına uyarak klasik [[Fustat]] şehri kuzeybatısında yeni bir saray şehri olarak (aynı ismi taşıyan diğer bir şehir olarak) Mansuriye ismini de tasiyan bir başkent şehri inşa ettirdi.<ref>{{Dergi kaynağı|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/196905/cairo-a.millennial.htm |başlık=Cairo, a Millennial |erişimtarihi=9 Ağustos 2007|ilk=İrene |son=Beeson |sayfalar=24, 26–30 |tarih =Eylül–Ekim 1969 |dergi="Saudi Aramco World"}}</ref> Kahire ismı "kahır" sözcüğünden geliştirlmiş olup [[Mars]] planetine atıfla verildiği iddia edilmektedir. Anlatıldığına göre Kahire şehri Fatimiler tarafından kurulmakta iken gök kubbede akşam "Mars" gezegeni gayet bariz olarak görünmekte idi. Kahire yaptırıldığı zaman Fatimi halifesi sarayı olarak ve bu halifenin muhafızı orduyu barındırmak için bir hükümdarlık mahalli olarak öngörülmüştü.
Bir Şii İsmailiyye imamının adına halkın çoğunluğu Sünni olan Mısır'da
Ekonomik alanda da Cevher önemli reformlar yaptı. Mısır'da köprülerin onarılıp ve yeni köprüler yapılması için büyük devlet harcamaları yaptı. Cevher devlet gelirlerini artırmak için toprak kullanımı vergisini "bir fidan alan arazi için" 3.5 dinardan 7 dinara yükseltti ve toprak sahiplerinden alınan sahiplilik ücretlerini (kabaletu'l-arazf) de artırdı. Mısır'da para reformu uygulamaya başladı. Mısır'da kullanılan "ed-dinaru'r-radi" ve "eddinaru'i- ebyaz"
Fatimiler egemenlik alanlarını Abbasilerin bulunduğu tüm arazilere genişletmek; bu alanlarda egemen olan [[Buveyhîler]] idaresine ve Abbasiler hilafetine son vermek ve Şii mezhebini yüceltmek amaçlı idiler. Bu amacı geliştirmek için Cevher Suriye'ye Mısır'dan büyük bir Fatimiler ordusu ile istila için sefer açtı ve Suriye'yi istila etti. Fakat 31 Ağustos 971'e Fatimilerin Suriye bölgesi emiri olan olan Cafer bin Fellah Şam yakınlarında o bölgede egemenlik iddiasında olan [[Karamatiler]] ile yaptığı bir muharebede yenik düşüp öldürüldü. Böylece Fatimiler'in Suriye'de egemenliği son buldu ve Karmatiler tüm Suriye ve Filistin'i ellerine geçirip Mısır'a doğru ilerlediler. Hatta Fatimiler onların Kahire'ye ilerlemelerinden korkmaya başladılar.
Cevher 973'de şartlar daha iyiye gittiğinde İfrikiyye'de bulunan Fatimiler Halifesi Muizz Ladinallah'ı Mısır'a gelmeye çağırdı. Halife Muizz tüm mal varliği ile Mısır'a göç etti. İfrikiyye'nin Fatimilere bağımlı olarak yönetimi Berber asıllı Beni Ziri sülalasıne verildi. Bu sülalenden ilk İfrikiyye valisi olan Yusuf Bulukkin bin Zırı'nın kurduğu bağımlı devlet [[Zîrîler]] olarak anılmaya başlandı. Sicilya'ya
973'de Mısır'a gelip yeni şehrinde yeni sarayına yerleşen Muizz Li Dinilah ilk iş olarak Cevher'e buyuk iltifatlar ve
▲Muizz Li Dinilah ilk iş olarak Cevher'e buyuk iltifatlar ve ovgiler vererek onu naiplip görevinden uzaklastirdi. Yerine Yahudilikten dönme Ya'kub bin Killis'i getirdi. Bin Killis'in mali islerde yardimciligi Uslüc bin Hasan'a verildi. Bu iki devlet yoneticisi Mısır'daki Fatımi idaresinin düzenlenmesi ile uğraşmaya basladı. Halife Muizz 973-975 döneminde bundan sonra Fatimiler Devletinin baskent olarak kabul edilen Kahire'den hüküm sürmeye başladı. Bu tarihten sonra 1169'a kadar Fatımiler devletinin gerçek idari ve ekonomik merkezi 1169'a kadar [[Fustat]] ve diğer şehirlerde idi.
975'te Halife Muizz öldüktenn sonra yerine geçen oğlu [[Aziz (Fatimi)|El-Aziz Billah]] babasının doğuya önem veren stratejisini
Mısır'ı ellerine geçirdikten sonra Fatımiler Akdeniz etrafında ve [[Kızıl Deniz]] etrafında fetihlerine devam ettiler. En geniş sınırları içinde doğuda [[Suriye]]'den batıda [[Tunus]]'a kadar Akdeniz kıyılarını,
Fatimiler, Mısır'dan tüm sahillerine ve [[Hint Okyanusu]] kıyılarına yayılan gayet geniş ve büyük bir dış ticaret ağı kurmuşlardı. Fatımilerin ticaret ve diplomasi ilişkileri [[Song Hanedanı]] yönetimde bulunan [[Çin]]'e de yetişmekteydi. Bu ticari ve ekonomik yayılıp genişleme, sonunda yaklaşık 1001–1300 dönemini kapsayan "Yüksek Ortaçağ" döneminde, Mısır'ın gelecekteki ekonomik yörüngesini de tespit etti. Fatımilerin uzun mesafeli dış ticarete verdikleri önem (özellikle Mısır'da) Nil Nehri sulama sisteminin geliştirilmesini ihmal ederek
=== Fatımiler Devleti'nin kültürü ve yönetilmesi ===
O zamana kadar doğu ve güney Akdeniz'de kurulmuş devletlerin yönetimi içinde bir idarecinin ilerlemesi o kişinin yakınlarına ve cedlerine dayanmakta olmasına karşıt, Fatımiler devleti içinde bir idarecinin ilerlemesi şahsi yeteneklere ve liyakate göre olmakta idi. Bu nedenle devletin hükümdarı ve devlet idare prensiplerine göre resmen Şii müslüman olmakla beraber diğer Müslüman mezhep (özellikle Sünni) mensupları da devlet yönetimi için önemli idareci
<!--
Satır 156 ⟶ 153:
=== Fatımiler Devleti'nin askerî sistemi ===
[[Dosya:Mosquee al-akim le caire 1.jpg|sol|thumb|200px|[[Kahire]]'de Fâtımîler Hâlifeliği altıncı Halifesi [[EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh]] tarafından yaptırılmış olan [[El-Hakim Camii]]. ''(Restore edilmiş hali)''.]]
Fatimiler ordusunun nüvesi genel olarak Fatımilerin Tunus'tan yürüyüşle Mısır'a getirdikleri Berber
Fatımiler ordusundan temelden değiştiren değişiklik 15. yüzyılı ikinci yarısı sonlarında Fatımilerin Suriye'ye fethetme girişimlerinden ortaya çıktı. Buralarda Fatımiler ordusu Abbasiler halifelerinin kurdukları ve o devlete bölgelerinden önemli rol oynayan Türk asıllı askerlerin önemli rol oynadıkları ordularla karşılaştı. Bu Türk asıllı askerlerden oluşan orduların savaşma üstünlüğüne Fatimi ordusunun topladığı askerlerle karşı durmanın imkansız olduğu hemen anlaşıldı. Fatımiler halifelerinden [[Mansur]] ve [[Hakim]] dönemlerinde Türk asıllı askerlerden oluşan birlikler kurulup bunlara Fatımiler ordusunda önemli görevler verilmeye çalışıldı. Bundan
Fatimiler ordularının önemli bir niteliği de ordu birlikleri içlerindeki askerler benzer toplanma mevkilerinden gelmekte ve aynı ırktan olmalarıdır. Değişik ırktan olan askeri birliklere değişin tıp askeri görevler verilmekte idi. Örneğin Berberi asıllı askerlerden birliklere genellikle hafif süvari ve savaşçı piyade görevleri; Türk asıllı askerlerden oluşan birlikler ok atıcı süvariler ve ağır süvari birlikleri; siyahi Afrikalılar, Suriyeliler ve Araplardan oluşan birliklerin ise ağır piyade ve piyade okçuluk görevleri bulunmaktaydı. Arap olmayan ırklardan toplanmış olan askerlerin büyük bir kısmının hukuki hüviyetleri "kölelik" idi. Fatımi ordusunun birliklerini içlerinde etnik olarak homojen olması ve değişik ırktan birliklere değişik görevler verilmesi sadece Fatımiler Devleti'nin askeri niteliği olmadı ve Fatımiler yıkılıp onların Mısır'da yerini alan diğer devletler de Fatımiler ordusu niteliklerini aldılar.
Müslüman bölgeler ve halklar tehlikeler ve tehditler altında kalıp savunmaları gerektiğinde Fatimiler bütün askeri güç ve imkanlarını bu halkların savunmasına yöneltmişlerdir.
Bu başarılarına bir neden de buralarda birbirine komşu bulunan Müslüman hükümdarlarının aralarının gayet kötü olması ve birbirleriyle devamlı silahlı
== İç savaş ve devletin çökmesi ==
[[Dosya:Al-Azhar (inside) 2006.jpg|thumb|220px|Ortaçağlar Kahire'sinde kalan El-Azhar Camii.]]
[[Dosya:Bab al Futuh Cairo 1026.JPG|220px|thumb|Kahire'de [[Bedr el-Cemâli]] tarafından yaptırılmış Bab-ül-Futüh Kale kapısı]]
Değişik etnik unsurların değişik askeri görevlere verilmesi ile oluşturulan Fatımiler Devleti ordusu genel olarak savaş alanında başarılı olmakla beraber, bu çeşit kurulan ordu Fatımi Devleti içişleri politikasına negatif aksi etkiler ortaya çıkardı. Önceleri gelenek olarak Fatımiler ordusunda bulunan Berber asıllı birlikler devlet içişleri politikasında önemli rol oynamaktaydı. Fakat Türk asıllılardan kurulan birlikler ordu içinde önem kazanmaya başlayınca, bunlar Berberlerin önemine karşı olmaya başladılar. 1020'li yıllarda ise Siyahi Afrikalılardan oluşturulan ordu birlikleri Berber asıllı ve Türk asıllı birliklerin siyasi arenada üst rol oynamasına karşı gelip bunların politik etkilerini azaltmak için bir seri ayaklanmaya önayak olmaya başladılar.
1060'li yıllara gelince Mısır çok ciddi bir kuraklık ve açlıktan dolayı büyük bir buhran içine girdi ve
1072'de bu duruma bir çare arayan Fatımi Halifesi [[Mûstensir (Fatımi)|Mûstensir]] Mısır'ı kurtarmak için gayet cüretli girişim yaparak o zaman Fatımi devletinin kuzey sınır kapısı olan [[Akka]] şehri valisi olan Emir [[Bedr el-Cemâli]]'yi Kahire'ye çağırdı. [[Bedr el-Cemâli]] emri altında bulunan sınır ordusu ile Mısır'ın içine girdi ve bu orduyu kullanarak kısaca bir süre için değişik grup ordu
<!--
[[Dosya:Juyushi Mosque,Cairo.jpg|220px|thumb|Kahire'de bulunan renove edilmiş Cuyuşî Camii]]
Satır 186 ⟶ 180:
Fatimi Devleti'nin politik idaresinin değişmesinin bir göstergesi Vezir-ül-Juyus [[Bedr el-Cemâli]]'nin Kahire içinde yaptırdığı "Cami El-Juyuşî (Ordularını Camii)" olmaktadır. Bu camii 1085'te Halife ve İmam [[Mûstensir (Fatımi)|Ma'ad al-Mûstensir Billah]] 'in adına yaptırılmıştır. Aynı zamanda Halife Mustansır'ın ayaklanmacılara karşı galip gelmesinin anısına yapılan bir zafer anıtıdır. Bu zafer anıtı Halife'nin iktidar gücü göstergesi olarak Kahire'nin güneydoğusunda bulunan en yüksek tepe olan Mukattam Tepesi'nin şehre bakan ucunda kayalıklar üzerinde kurulu olup, şehrin her semti bu camiden görülebilmekte ve sehrin her semtinden de yüksek tepedeki camii görülebilmektedir <ref>{{kitap kaynağı |başlık=al Juyushi: A Vision of the Fatemiyeen|tarih=6 ĦAralık 2002 |yayımcı=Graphico Printing Ltd |isbn=978-0953927012|dil = İngilizce }}</ref>
İlk "Vezir-ül-Juyuş"
== Fatımi Devleti'nin ortadan kaldırılması ==
[[Dosya:Fatimids.png||500px|thumb||Fatımî Halifeleri soyağacı.]]
1040'li yıllarda Fatımiler Devleti'nin Kuzey Afrika'da babadan oğula geçen valileri olan Berber asıllı [[Ziriler]] Mısır'da bulunan Şii Fatımiler halifelerinden bağımsızlık ilan edip [[Bağdad]]'da bulunan [[Sünnilik|Sünni]] [[Abbasiler]] halifelerinin Müslümanların halifesi olduğunu ilan ettiler. Buna misilleme olarak
Fatımi Devleti'nin merkezi idaresi yörel idare için [[ikta]] sistemine çok dayandığı için ülkenin uzak köşelerine gönderilen askerî komutanlar gittikçe kendilerine verilen ikta arazilerinde yarı-bağımsız yaşamaya başladılar ve merkezi devlet idaresi için büyük sorunlar ortaya çıkarttılar.
Satır 196 ⟶ 190:
Fatımiler [[Sicilya]] adasındaki idarelerini önce müslüman bağımsız [[Sicilya Emirliği]]'ne sonra da güney İtalya'dan gelen Norman [[I. Rugerro (Sicilya Kontu)|I. Ruggero]]'ya kaybettiler ve 1190'da [[Sicilya]] adası tümüyle tekrar [[Hristiyanlık|Hristiyan]] [[Normanlar]] eline geçmişti.
1070 civarlarında Fatımilerin [[Doğu Akdeniz]] ve [[Suriye]] üzerindeki arazileri Türk asıllı [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]] ve bunlara bağlı [[Türkmenler]]in hücumlarına maruz kaldı ve bu araziler Fatımiler idaresinden çıktı. [[Birinci Haçlı Seferi]]'ne yol açan olaylar başında [[Kudüs]]'ün [[Artuklular]] [[Sökmen Bey]]
1160'larda Fatımilerin siyasi sistemi artık sanki çürümüştü. Fatımiler veziri olan [[Şavar]] çeşitli entrikalarla
1169-1171'de Selahaddin Eyyubi
== Fâtımî halifeleri listesi ==
Satır 222 ⟶ 216:
==Ayrıca bakınız==
* [[Fatımi halifeler listesi]]
Satır 229 ⟶ 222:
== Dış kaynaklar ==
* Al-Makrîzî, Taqiyy al-Dîn Abû al-‘Abbâs Ahmad b. Alî, ''Kitâb al-Mawâ'iz wa al-I'tibâr bi Dhikr al-Khitat wa al-Âthâr'', Beyrut, n.d.
▲* Al-Makrîzî, Taqiyy al-Dîn Abû al-‘Abbâs Ahmad b. Alî, ''Kitâb al-Mawâ'iz wa al-I'tibâr bi Dhikr al-Khitat wa al-Âthâr'', Beyrut, n.d. (Arapca)
* O'Leary, D.L., (1923), ''Short History of the Fâtimid Khalifate''. {{İng}}
* Tritton, A.S., (1930), ''The Caliphs and Their Non-Muslim Subject'', Oxford.
* Vatikiotis, P.J., (1955), "Al-Hakim Bi-Amrillah: The God-King Idea Realised". ''Islamic Culture''. (Ocak): say 1-8.
* Dodge, Bayard, (1959), "Al-Ismā`īliyya and the Origin of the Fātimids". ''Muslim World''. Cilt. 49, say. 296-305.
* Brett, Michael (2017), ''The Fatimid Empire'', Edinburgh:Edinburgh University Press ISBN:(Ciltli:9780748640775
* Canard, Marius, (1965) "Fâtimides". ''Islam Encyclopidia''
* Canard, Marius, (1971) "Al-Hâkim bi-Amr Allâh". ''Islam Encyclopidia''
* Walker, Paul. ''Exploring an Islamic Empire: Fatimid History and Its Sources''.
== Dış bağlantılar ==
* Eymen
* Beksaç,
▲* Beksaç, A. Engin, "Fâtımîler - Sanat", (1995), ''Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:12 Say.237-240'', Ankara:TDV Yayınları, Online:[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c12/c120128.pdf]
* Çağatay, Neşet, () ''Fatımiler Devletinin Kuruluşu ve Akideleri'', ''Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi Cilt:VII Say.:63-77'' Online:[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/1693/18053.pdf]
* Lev, Yacov (1991) ''State and Society in Fatimid Egypt'', Leiden: E. J. Brill., (4. Bölüm [http://www.fordham.edu/halsall/med/lev.asp Internet History Sourcebooks Project <!-- YBot tarafından 05.03.2014 tarihinde oluşturulmuştur. -->] {{İng}}
<!--Kategoriler-->
|