Türkçe: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Tembelpanda (mesaj | katkılar) k yazım hatası düzeltildi. gramerde erillik kavramı eklendi. ek kaynak eklendi. |
Ön Türkçe eklendi ve tarihçe kısmı geliştirildi. |
||
89. satır:
== Tarih ==
Türkçe, [[Eski Türkçe]] yazılmış ve [[Türk dilleri|Türki dillerin]] bilinen ilk yazılı kaynağı olan [[Orhun Yazıtları]] ele alındığında yaklaşık 1.300 yıllık bir tarihe sahiptir. [[Eski Türkçe]]'nin de üyesi olduğu [[Şaz Türkçesi|Doğu grubu]] ile [[Ogur öbeği|Ogur grubuna]] ait tüm Türki dillerin ortak atası olan varsayımsal bir [[Ön Türkçe|Ön Türkçe'nin]] var olduğu da düşünülmektedir.<ref>{{Cite book|title=The Turkic Languages|url=https://books.google.de/books?id=Z7i5CAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=history+of+turkic&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiJ9OeKl8rlAhULZlAKHTaWCCMQ6AEINDAB#v=onepage&q=history%20of%20turkic&f=false|publisher=Routledge|date=2015-04-29|isbn=9781136825279|language=en|first=Lars|last=Johanson|first2=Éva Ágnes Csató|last2=Johanson|year=|location=|pages=69}}</ref>
Türkiye Türkçesi, [[Türkmence]], [[Salarca]] ve [[Azerice]]'nin, [[Ana Oğuz Türkçesi|Ana Oğuzca]] denilen bir dilden evrilerek oluştuğu varsayılır.<ref>{{Cite book|title=Einheit und Vielfalt in der türkischen Welt: Materialien der 5. Deutschen Turkologenkonferenz, Universität Mainz, 4.-7. Oktober 2002|url=https://books.google.de/books?id=C7n7dOkmOJUC&pg=PA174&dq=proto-oghuz&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiD4NexksrlAhUD2aQKHV0fD_MQ6AEIKTAA#v=onepage&q=proto-oghuz&f=false|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|date=2007|isbn=9783447054768|language=de|first=Hendrik|last=Boeschoten|first2=Heidi|last2=Stein}}</ref> Bu ön dilin Türkiye Türkçesini oluşturacak batı kolu, 11. ve 15. yüzyıllar arasında [[Anadolu Selçuklu Devleti]] ile [[Anadolu beylikleri|Anadolu Beylikleri]] etrafında gelişerek [[Eski Anadolu Türkçesi|Eski Anadolu Türkçesine]] evrilmiştir. Bu dil dönemi ise yerini, 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar devam edecek [[Osmanlıca|Klasik Osmanlıcaya]] bırakır. [[Osmanlıca|Yeni Osmanlıca]], 19. ve 20. yüzyıllar arasında gelişir. Cumhuriyet Dönemi'nde yapılan reformlar sonucunda ise 20. yüzyıl itibari ile dilde çeşitli değişiklikler yaşanmştır.
=== Ön Türkçe ===
{{Ana madde|Ön Türkçe}}
{| class="wikitable"
!Ön Türkçe
!Türkçe
!Çuvaş
!Karahanlıca
|-
|''*ben''
|''ben'', ''ban-''
|''e-pĕ'', ''man-''
|''men'', ''man-''
|-
|''*sen''
|''sen'', ''san-''
|''e-sĕ'', ''sĕn-''
|''sen'', ''san-''
|-
|''*an-'', ''*o-l''
|''on-'', ''o''
|''un-'', ''văl''
|''an-'', ''ol''
|-
|''*biŕ''
|''biz''
|''pir-''
|''biz''
|-
|''*siŕ''
|''siz''
|''sir-''
|''siz''
|-
|''*o-lar''
|''onlar''
|''vĕsen-''
|''olar''
|}
Ön veya Ana Türk dili, [[Türk dilleri|Türkî diller]] ailesinin [[Şaz Türkçesi|Şaz]] (Doğu) ve [[Ogur öbeği|Oğur]] (Batı) branşlarına ayrılmadan önceki dönemlerine ait varsayımsal bir [[Ana dil|proto-dildir]].<ref name=":02">{{Cite book|title=The Turkic Languages|url=https://books.google.de/books?id=Z7i5CAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=history+of+turkic&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiJ9OeKl8rlAhULZlAKHTaWCCMQ6AEINDAB#v=onepage&q=history%20of%20turkic&f=false|publisher=Routledge|date=2015-04-29|isbn=9781136825279|language=en|first=Lars|last=Johanson|first2=Éva Ágnes Csató|last2=Johanson|year=|location=|pages=69}}</ref> Türki dillerde yazılmış tarihi kaynakların büyük bir kısmı, bu ailenin Doğu koluna ait [[Uygur grubu|Karluk]], [[Kıpçak grubu|Kıpçak]] ve [[Oğuz dil grubu|Oğuz]] dilleri ile yazılmıştır. Bilinen en eski Türk dili olan [[Eski Türkçe]] de bu gruba aittir. Ancak bu gruba ait olmayan [[Hazarca]], [[İdil Bulgarcası|Bulgarca]] ve [[Çuvaşça]] gibi Ogur grubu dilleri de vardır. Bu iki grubun ortak bir atadan türediği göz önünde bulundurularak, Ogur dilleri ile Türkiye Türkçesi ve Eski Türkçe dahil tüm Türki dillerin kökeni Ön Türkçeye dayandırılabilir.<ref name=":02" /> Bu dil dönemine ait yazılı kaynakların olmamasından ötürü Ana Türkçe [[Hipotez|varsayımsal]] bir '[[Dilsel yeniden oluşturma|yeniden oluşturulmuş]]' dildir ve diğer proto diller gibi belirli bir dönemdeki konuşma dili ile birebir aynı değildir.<ref name="Johanson67">[http://books.google.co.uk/books?id=U1009DRu_vMC&pg=PA67&lpg=PA67&dq=%22proto+turkic%22&source=bl&ots=ClxTW3-h1f&sig=JyjavAcdUSZRyxuBQyWnY5PE4b0&hl=en&sa=X&ei=Gk8IUdLiHsnA0QWEtIGwCQ&ved=0CFQQ6AEwBQ#v=onepage&q=%22proto%20turkic%22&f=false The Turkic Languages] [[Lars Johanson]]. s 67. 1998. ISBN 0-415-08200-5</ref>
Türki dillerde görülen *ŕ ve *z ile *ĺ ve *š ayrımları bu dönemde gerçekleşmiştir.<ref name=":02" /> Ogur grubu dilleri *ĺ ve *ŕ seslerini benimserken Türkiye Türkçesi gibi geriye kalan tüm Türki dillerin atası olacak Şaz Türkçesi *z ve *š seslerini benimsemiştir. Aynı anlama gelen "ogur" ve "oğuz" kelimeleri bu ayrıma örnek teşkil etmektedir. Doğu grubu kelimenin sonunda z sesini kullanırken, Batı grubu r sesini kullanmaktadır.<ref name=":02" />
===Türki dillerin kökenleri üzerine iddialar===
Satır 147 ⟶ 185:
|}
===
Türkçe, onu kullanan göçer evli ve yerleşik kavimlerin [[Orta Asya]], [[Doğu Avrupa]], [[Sibirya]] ve [[Orta Doğu]]'ya doğru göçleriyle yayılmıştır.
Satır 161 ⟶ 199:
[[Yazıcıoğlu Muhammed]], [[Eşrefoğlu Rumi]] gibi öğrencilerinin ''[[Envaru’l-Aşıkin]]'', ''[[Muhammediye]]'', ''[[Müzekkinü’n-Nüfus]]'' gibi eserleri Anadolu'da yıllarca kolaylıkla okunmuş, halkın elinden düşmemiştir. Ayrıca [[Akşemsettin]], (1389/1390 - 1460), 15. yüzyılın en büyük sufilerinden biridir ve Türkçe ile, (örnek olarak Hayatın Maddesi ve Tıp adında) çeşitli eserler ortaya koymuştur.
=== Osmanlıca ===
{{Başlık genişlet}}
=== Dil Devrimi ===
| |||