Bektaşîlik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Tarih bilgileri eklendi ve önceki sürüm güncellendi. |
Gerekçe: + nedensiz içerik silinmesi |
||
1. satır:
{{Alevilik}}
[[Dosya:Tempulli i bektashinjve ne vlore.jpg|thumb|245px|[[Arnavutluk]]-[[Avlonya]] Kuzum Baba Tepesi'ndeki Bektâşî [[tekke]]si.]]
'''Bektâşîlik''', adını [[13. yüzyıl]] [[Anadolu]]'sunun [[İslâm]]laştırılması sürecinde etkin faaliyet gösteren ve
<ref>{{kitap kaynağı | editör1-soyadı = Rado | editör1-ad = Şevket | başlık = Hayat Türkiye Ansiklopedisi: Nevşehir: Bektaşi Tarîkatı'nın tarihî merkezi | biçim = kitap | erişimtarihi =19 Ekim 2013| tip = ansiklopedi | basım = | cilt = 1 | tarih = ~1965 | yayıncı = Hayat Dergisi | dil = Türkçe | sayfalar = 212-213}}</ref>
Satır 11 ⟶ 7:
[[Dosya:Qendra Botërore Bektashiane.jpg|thumb|245px|Günümüzde [[Arnavutluk]]- [[Tiran, Arnavutluk|Tiran]]'da bulunan Bektaşilik [[Tarikat]]ı merkezi.]]
{{ana|Baba Haydar|Ebu'l Vefâ|Hacı Bektaş Veli|Hoca Ahmed Yesevî|Yesevîlik}}
[[Türkiye]]’de [[Alevilik]] denildiğinde ilk akla gelen isim Bektâşîliktir. Bektâşîlik, aslında [[Hacı Bektaş-ı Veli]] tarafından kurulduğuna inanılan bir [[İslâm]]î [[tarikat]]tır. Bu [[tarikat]] mensupları ''(el alarak ya da diğer bir deyişle nasip alarak bu örgütlenmeye katılan kişiler)'' ise ''Bektâşî'' olarak adlandırılırlar. Ancak [[Ali]] ve [[Ehl-i Beyt]] sevgisi, [[tevella]] ''(Ehl-i Beyt’i sevenleri sevme)'' ve [[teberra]] ''(Ehl-i Beyt’i sevmeyenleri sevmeme)'' gibi [[Alevî]]liğin temel esaslarına bağlı oluşları dolayısıyla Bektaşiliğe [[Alevilik]] de denilebilir. [[Anadolu]], [[Azerbaycan]], [[Balkanlar]] ve [[İran]]'daki tüm [[
=== Müntesipleri ===
[[Türkiye]]’de her ''Bektâşî'' [[Alevî]] olduğu hâlde her [[Alevî]], [[Hacı Bektaş-ı Velî]]’yi ''Horasan Ereni"'' sayıp hürmet etmesine rağmen ''Bektâşî'' değildir. Bu yüzden Köy Bektaşisi, Kent Bektaşisi ayrımı yapılmaktadır. Köy Bektaşilerine Alevî denildiği hâlde Şehir Bektaşilerine ''Bektâşî'' denilir.<ref>Ethem Ruhi Fığlalı, [[Türkiye]]’de [[Alevîlik]]-Bektaşilik, Ankara 1989, s. 9.</ref> Bektaşilikle ilgili çalışması bulunan Abdülkadir Sezgin’e göre [[
=== Günümüzdeki temel öğretisi ===
Satır 122 ⟶ 114:
[[Orhan Gazi]]’nin cülûsuna kadar geçen süre zarfında kendilerini mutasavvıf olarak tanıtmış olan bazı babaların nüfuzları, bunların Osmanlı Devleti tarafından rehberlikleri kabul edilecek derecede artmıştı. [[Osman Gazi]]’ye elifli taç giydirdiği rivayet edilen [[Hacı Bektaş Veli|Hacı Bektaş]] ile [[Orhan Gazi]]’nin kardeşi Âlâ’ed-Dîn Paşa’nın [[Şeyh Edebali]] hankahına mensup birer derviş olmaları bu etkinin ne kadar kuvvetli olduğunun bir delilidir.
[[Velâyet-nâme-i Hacı Bektaş-ı Veli|Vilâyetnâme-i Hacı Bektaş-ı Veli’yyûl Horasanî]]’ye göre Batı Anadolu’nun fütuhatı [[Hacı Bektaş Veli|Hacı Bektaş]]’ın hâlifeleri sayesinde gerçekleştirimiş olup, [[Osman Gazi]]’de [[Hacı Bektaş Veli|Hünkâr]]’dan nâsip alanlar arasındandır.<ref>[[Velâyet-nâme-i Hacı Bektaş-ı Veli|Vilâyetnâme-i Hacı Bektaş-ı Veli’yyûl Horasanî]].</ref><ref>Mevlânâ Câmî, ''Nefahât-ûl’Üns''.</ref><ref>Siret Celâl’ed-Dîn-i Menkûbernî.</ref><ref>Necip Asım, ''Türk Tarihi''.</ref>
Bu şiddetli tesirler neticesinde Osmanlı ülkelerinde Bektaşilik, [[Melâmîlik]], [[Hurûfîlik]] gibi [[Şîʿa-i Batıni]] şubeleri kolayca yayılmaktaydı. [[Orhan Gazi]] tarafından bir velî olarak benimsenen “Key’alû Baba” Bursa’nın fethinde bulundu. Hâlbuki, Osmanlı Devleti kurulduğu ilk günden itibaren [[Sünnî]] bir devlet yapısına sahipti.<ref>[[Tahir Harimî Balcıoğlu|Balcıoğlu, Tahir Harimî]], ''Mezhep Cereyanları – Anadolu [[Şiî]]liğinin çok mühim iki cephesi: [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]] üzerinde Bektaşi nüfuzu'', Sayfa 187, Ahmed Said tab’ı, Hilmi Ziya neşriyâtı, 1940.</ref> Buna rağmen Hoylu / Tokatlı [[Barak Baba|Burak Baba]]’nın Osmanlılar’daki benzeri olan bu [[Şiî]] dervişin ''“Keremyan Emîri”'' ile Turgut Alp’ın şeyhi olduğu bilinmektedir. [[Orhan Gazi]]’nin İnegöl ilçesini Key’alû Baba’ya “dirlik” olarak tahsis ettiği ve vefâtından sonra da mezarının üzerine büyük bir türbe inşa ettirdiğini “Şekayık” kaydetmektedir.<ref>[[İbn-i Hallikân Kenârî]], ''Şekayık'', Cilt 1, Sayfa 74.</ref>
[[Orhan Gazi]]'nin, dervişlerin konaklamaları, namaz, semah gibi ibadetlerini yerine getirmeleri için inşa ettirdiği imaret ve tabhaneli zaviyeler'in yanı sıra onun [[Babai]] dervişi Geyikli Baba ile ilişkileri bu izlenimi desteklemektedir. Hacı Bektaş-ı Veli, Osman Bey veya onun neslinden herhangi biriyle karşılaşacak kadar uzun yaşamamış olsa da Orhan Gazi'nin anne tarafından dedesi Osman Gazi'nin kayın pederi olan [[Şeyh Edebali]]'nin Hacı Bektaş ile birlikte [[Amasya]]'da yaşamış bir Vefai dervişi olan [[Baba İlyas]]'ın müridi olduğunu ve Edebali'nin de diğer müritler gibi Baba İlyas'ın yokluğunda Hacı Bektaş'a uyduğu bilinmektedir. Şeyh Edebali'nin kızını bilindiği üzere Osman Gazi ile evlendirmesi, Osman ocağı ile Hacı Bektaş arasındaki ilişki daha anlaşılır bir hale gelmektedir. Buna Edebali'nin yolculuk yapanlara hizmet veren bir misafirhaneye sahip Ahi şeyhi olduğu da eklenince, Osman Gazi'nin damadı olarak desteğini sağladığı Şeyh Edebali'nin Hacı Bektaş ile ilişkisi daha da önem kazanmaktadır. Bektaşilik, Hacı Bektaş ile çağdaş olup [[Kırşehir]]'de yaşayan Anadolu Ahiliğinin kurucusu sayılan [[Ahi Evren]]'in yakın ilişkileri sayesinde Anadolu Ahileri için çekim merkezi haline gelmişti. Ahilik icazeti verme yetkisine sahip derecede bir Ahi olan I. Murat, Hacı Bektaş tekke külliyesinin ilk anıtsal binası olan Meydan Evi'ni yaptırdıktan sonra yerleştirilen kitabede Melik kimliğinin yanı sıra Ahi kimliğini de kullanmıştır. [[Abdal Musa]], [[Yunus Emre]], [[Kaygusuz Abdal]] gibi, öğretilerini benimsemiş ozan ve düşünürler sayesinde Hacı Bektaş, uç beyleri ve onlara bağlı reaya arasında giderek artan bir saygınlığa sahipti.
| |||