Kansu Gavri: Revizyonlar arasındaki fark

Kendinden önce Memluk Sultanı olan ''Al-Adil Sayf ad-Din Tüman bay I'' saklanıp kaybolmasi ile Çerkes Memlûklu emirler yeni bir sultan aramaya koyuldular ve ancak bir hafta kadar sonra El-Ashraf Kansu al-Gavri'nin üzerinde anlaştılar. El-Eşref Kansu al-Gavri bir Cerkes asıllı kölemen idi ve köle olarak Sultan El-Eşref Sayfaldin [[Kayıtbay]]'in hizmetindeydi. Kırk yaşına geldiği zaman bir Memlûk rütbesi olan "Onların Emiri" oldu ve serbestisini kazandı. Sonra yeteneğine bağlı olarak çok çabuk ilerledi [[Tarsus]], [[Halep]] ve [[Malatya]]'ya Memlûk valisi oldu; "Binlerin emiri" rütbesi verildi; Memlûk Sarayı'nda saray nazırı ve Baş Vezir oldu. Sultanlığa aday olarak kabul edilince, önce bu görevi almak istemedi. Fakat nufûzlu emirler israrısrar ettiler ve kendisine sadakatle hizmet edeceklerine dair yeminler ettiler. En sonunda Kansu Gavri 1501de1501'de Memluk SultanığınıSultanlığını kabul ettiğinde 60 yaşında bulunmaktaydı. Fakat hala aklen ve fiziksel olarak zindedeydi; kendi fikirleriyle ve hareketleriyle sert kararlar alabilmekteydi ve hiçbir Emirin, ne kadar güçlü olursa olsun, kuklası olmamıştır.

Kansu Gavri bundan sonra devletin maliye sorunlarına el attı. Hazine boştu. Kansu Gavri yeni çok ağır vergiler koydu. Bu birçok vergi yükümlüsünün 7-10 aylık gelirine eşitti ve dinsel kurumlar ve hayır kurumları bile bu ağır vergilerden muaf tutulmadı. Verginin tam toplanmasına ve hiç vergi kacırılmasınakaçırılmasına çok onemönem verildi. Müslüman, Hristiyan ve Yahudi ayrımı olmadan bütün dinsel kurumlar şikayete başladı. [[Kahire]]'de vergi tahsildarları taşa tutuldu; [[Şam]] Valisi bir vergi protestocusunun suikastına kurban gitti. Bu ağır vergiler iç ve dış ticarete büyük ayakbağları olmaya başladı. Yükseltilen vergilerden alınan miras vergisi dolayısıyla kimse ailesinden gelen mirası eline geçiremiyordu. Sultan'ın bir malî danışmanı kölelere vergi konulmasını savundu ve Sultan önce bu vergiyi uygun gördü. Fakat bu özellikle nufuzlunüfuzlu Memluklular arasında o kadar büyük aksi tesir yarattı ki sonunda Sultan bu vergiyi uygulamaktan vazgeçmek zorunda kaldı. Fakat Sultan'ın zalim tabiatına uygun olarak, Sultan bu danışmanı işinden atmakla yetinmedi; onun dilini kestirdi; kırbaçlatıp dayak attırdı; giysisiz olarak bir deveye bindirtip şehir sokaklarında gezdirtti ve sonunda kendine atılan taşlardan ölmemiş olan adamı idam ettirip öldürttü.

Vergilerden elde edilen hasılat önce kendini Sultanlığa getiren Memlûk emirlerine yeni, çoğu ülke dışından, bir sürü köle almasına harcandı. Sonra Sultan imar işlerine girişti. [[İskenderiye]], [[Raşid]] ve diğer kaleler onartıldı. [[Nil]] Nehiri kıyılarında su sistemlerini ve kanalları yenileştirildi. [[Kahire]]'ye kendi ismini taşıyan (''Vékalet Al-Gavri'') bir büyük cami, bir medrese, bir han, bir sebilden oluşan bir külliye yaptırdı. Kahire kalesinde yeni binalar yapıldı ve kalenin duvarlarının önü bağlık bahçelik yapılıp hatta Suriye'den getirilen çiceklerleçiçeklerle bezendi. Mısır dışında Mekke-Medine'de de büyük imar yapıldı: Hac için gelenlere su sağlamak için yeni su yolları yapılıp Kutsal şehirlerin su şebekeleri yenileştirildi ve Mekke'nin güzelleştirilmesi yeni binalar yaptırdı. Yeni vergilerin bir kısmı ise Saray'ın geliştirmesinde kullanıldı yeni mefruşat ve yeni kısımlar eklendi; ahırlara atlar ve arabalar alınıp takımları için büyük harcama yapıldı. Saray şairlerin, şarkıcıların, muzisiyenlerin ve meddahların devam ettiği bir büyük kültür merkezi haline getirildi. Saray yetimlere, dullara ve fakirlere sadaka dağıtma yeri haline geldi. Sultan'ın kendi ve etrafındakilerinin giyimi kuşamı ve kullandıkları mallar herkesin diline destan oldu.

Memlûklu Emirleri arasındaki ilişkiler daha önceki hükümdarlar zamanlarına nazaran daha uyuşumlu olarak geçmeye başladı. Buna rağmen iki defa özel törenle Memlûklu emirler Kansu Gavri'ye sadık kalacaklarını Kuran üzerine yemin ettiler ve Sultan Kansu Gavri de hiçbir Memlûklu emirine zarar vermiyeceğinevermeyeceğini [[Kur'an]] üzerine and içti. Süriye'de bedevilerin talan hücumları Suriye Valisi tarafından hemen önlendi. [[Mekke]] ve [[Yanbu]] arasında Hicaz'da çıkan anlaşmazlık ise Mekke Şerifi'nin yerinde müdahale etmemesi nedeniyle Kahire'nin destekleğiyledestekleriyle bertaraf edildi.

Kansu Gavri birçok kölemen satın alarak bunlardan ordu birlikleri kurdurmuştu. Böylelikle kendine sadık kalacak büyük bir askeri birlik bulunmasını sağlamıştı. Fakat ordusunun kişi sayısına göre büyümesine rağmen Memluklu ordusu bu reformla rakiplerine karşı eski güçünügücünü kazanamamıştı. Çünkü Kansu Gavri ordusunun teçhizatını ve bunyesinibünyesini değiştirmemişti.

Memluklu ordusunun en iyi birlikleri süvari kölemenler olup bunların hala en önemli silahları mızraktı Ordunun seçkin birliklerinin bu tip süvari birlikleri olduğu kabul edilmekteydi. Halbuki Memlukluların önemli rakipleri olarak bulunan Osmanli Devleti ordusu seyyar toplar ve piyade tufekleritüfekleri ile donatılmıştı ve Osmanlı ordusu ateşli silahlar kullanımı üzerinde çok eğitimli ve deneyimliydi. Kansu Gavri Avrupa ülkelerinden Venedikliler yoluyla çok az sayıda top satın almıştı. Birkaç tabur Nubyalı asıllı siyahî kölemenlerden oluşan Memluklu piyade birliklerini tüfeklerle donatmıştı. Fakat toplar seyyar değildi; tüfekli piyade taburlarının prestiji düşüktü. Hatta topçular ve tüfekli piyadeler, süvari Memluklu birlikleri mensuplarından daha düşük maaş almaktaydılar. Bu birliklerin savaş deneyimleri neredeyse hiçti ve eğitimlerine önem verilmemekteydi. Mısır'a gönderilen Osmanlı elçilerine yapılan askerî gösteriler hep mızraklı süvari gösterileri olup Osmanlı elçilerine açıkça Memluklu ordusunun eksikliği gösterilmekteydi.<ref>Clot, Andre (2009), ''L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves'' Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 {{fr}} (Say. 234-235 Bölüm="Un homme fort face aux plus graves dangers (Kuvvetli bir adam büyük tehlike karşısında)"</ref>

Portekizliler ([[Vasko da Gama]] idaresinde) 1497'de [[Hindistan]]'a varmışlardı. Sonradan gönderdikleri [[Afrika]]'nin güneyini dönüp gelen Portekiz filoları Hindistan'in batı sahillerinde, [[Hint Okyanusu]]'nda ve sonra [[Kızıl Deniz]]'de ticaret ve yolcu gemilerine hücumlara başladılar. Özellikle Memluklu Devleti Hindistan'dan ve şimdiki Endonezya'dan Mekke ve Medine'de hac ödevini yapmak için Hicaz limanlarına denizden gelen Muslüman hacıların hayat güvenliği ve konforu için mesuldu. [[Gucerat]] ve [[Yemen]] hükümdarları Memlukluların Portekizlilerin mütecaviz hareketlerini önlemesi için uygun tedbirler almasını talep ettiler. Kansu Gavri 50 gemiden oluşan bir Kızıl Denizi filosu kurdurdu. [[Cidde]] limanı için "Bereket Efendi" adlı Hicaz emiri yeni korunak ve kaleler yaptırdı. BoylelikleBöylelikle Kızıl Deniz'de hacı adayları ve hacılar için güvenlik sağlandı. Ama Hint Okyanusu'nda Portekizliler yine hücumlarına devam ettiler. Bir yıl Portekizliler [[Arabistan]] limanlarına hücum ederek 17 Memluk gemisini yağmaladılar ve gemileri yaktılar. Hatta Sultan Kansu Gavri'nin şahsen sahip olduğu bir gemiyi talan edip batırdılar. Kansu Gavri [[Papa]]ya bir Kudüs manastırı başrahibi aracılığı ile bir ikaz göndererek eğer Portekiz hükümdarını kontrol etmezse, Hristiyan kutsal ülkeler ziyaretçilerine ayni muameleyi yapmakla ve hatta Kudüs ve Filistin'deki Hristiyanların kutsal yerlerini yakıp yıkmakla tehdit etti. Fakat yine de Memluk donanmasına iş düştü. 1508'de Memluk donanması [[Chaul Muharebesi]]'nde Avrupa'da un salmış Portekiz Amirali [[Lourenço de Almeida]] komutasındaki filoyu yendi ve bu savaşta Portekiz generali öldü. Fakat 1509'da Memluk donanması Gucerat'ta [[Diu Muharebesi]]nde [[Francisco de Almeida]]'ya yenik düştü ve Portekizliler Diu'u ele geçirdiler. Birkaç yıl sonra Portekizli [[Alfonso de Albuquerque]] Kızıl Deniz ağzındaki [[Aden]]'i zapt etti. Yemen'e gönderilen Memluk askerî desteği de çok başarısız kaldı. Kansu Gavri donanmasını daha güçlendirmek ve yenilemeye çalıştı. Osmanlı Devleti bu yeni filoyu inşa etmek için Mısır tersanelerine gemi yapım ustaları ve kereste gönderdi. Fakat kurulan yeni Kızıl Deniz filosu ancak Osmanlıların 1518'de Mısır'ı ele geçirdikten sonra işe yaramaya başladı.

1516'da ise I. Selim yeni bir sefere hazırlandı. Kansu Gavri bunun Suriye üzerine olacağını bilmekteydi. Onun için Suriye'i korumak maksadıyla hazırlıklar yaptırdı. I. Selim'in Suriye'ye yöneldiğini duyunca Baş Veziri olan [[Tomanbay|Eşref Tumanbay]]'ı Kahire'de bırakarak 18 MayisMayıs 1516'da Kahire'den bir Memluklu ordusu ile Suriye'nin kuzeyine yürüduyürüdü. Bu yürüyüş müzik, eğlenti ve şarkı ile geçti. 15 tane ''Binlerin Emiri'' rütbeli ve birçok daha düşük rütbeli Memluklu ve 5.000 kişilik Sultan'ın özel kölemen ordusu bu yürüyüşe katıldı. Suriye'den ve Bedevi Araplardan da birlikler bu orduya yolda katıldılar. Abbasi Halifesi III. Mütavekkil ve diğer yüksek Mısır uleması da Sultan'in maiyetindeydi. Kansu Gavri 9 Haziran'da büyük bir törenle [[Şam]]'a girdi; yoluna halılar serilmişti ve etrafa Avrupalı tüccarlar paralar saçmaktaydı. Burada 1 hafta kaldıktan sonra yine büyük törenle [[Humus, Suriye|Humus]] ve [[Hama]]'ya girip [[Halep]] üzerine yürüyüşe geçti.

Halep'te I. Selim'den yeni elçiler gelmişti ve bunlar Sultan Kansu Gavri'ye ve Halife Al-Mütevekil'e çok güzel hediyeler getirmişti. I. Selim bu sefere Memluklulerin Şah İsmail'e yaptıkları yardım nedeniyle başladığını söylemekteydi. Memluklu Saray Nazırı Mugla Bey şeker ve tatlılarla hediye olarak Osmanlı ordugahına elçi gitti. Fakat I. Selim onu iyi karşılamadı. Mugla Bey'i tıraş ettirerek bir köhne beygirle geri döndürdü. Bu sırada Kansu Gavri Memluklu emirlerinin sadakatsiz olmaları sorunları ile ugraşmakuğraşmak zorunda kaldı. Halep valisi [[Hayır Bey]]'in ve en tanınmış Memluklu emirlerinde olan [[Canberdi Gazali]]'nin Osmanlılarla ilişkileri olduğu söylentileri yayılmıştı. Kansu Gavri bütün emirlerden, Memluklu ileri gelenlerden, kadılardan sadık olacaklarına dair yeniden Kuran üzerine and içmelerini istedi ve bu bir törenle yapıldı.

I. Selim komutasında Osmanlılarla muharebe Halep'in bir günlük yol kuzeyinde bulunan Merci Dabık ovasında yapıldı. OsmanliOsmanlı ve Memluk orduları sayıca ve teçhizat bakımından birbirine benzemekteydi; ama Osmanli ordusunun elinde çok iyi kullandıkları ateşli silahlar, özellikle sahra topları, bulunmaktaydı. [[Mercidabık Muharebesi]]'ni Kansu Gavri komutasındaki Memluklu ordusu kaybetti. Bu muharebede Kansu Gavri hayatını kaybetti. Osmanlı kaynaklarına göre bu ölüm bir Osmanlı askeri eliyle oldu. Fakat değişik Arap kaynaklarına göre Sultan Kansu Gavri ordusu yenik düştükten sonra harp meydanında hayata bulunmaktaydı; ama düşman eline düşmemesi için kendi Memlûkları onu öldürüp cesedini saklamışlardır.