Vikipedi

Kuvvetler ayrılığı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Yazım düzenleme: Genel Kurmay > Genelkurmay
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Kaynaklar ve referanslarda düzenleme
9. satır:
[[Dosya:Montesquieu 1.png|thumb|200px|[[Montesquieu]], ''Yasaların Ruhu'' adlı eserinde kuvvetler ayrılığını açıklamıştır.]]
 
'''Üç parçalı sistem''' terimi [[Fransa|Fransız]] [[Aydınlanma çağı]] siyaset bilimi düşünürü [[Charles de Secondat, baron de Montesquieu|Baron de Montesquieu]]'ya atfedilmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://plato.stanford.edu/entries/montesquieu/#4 | başlık = Baron de Montesquieu, Charles-Louis de Secondat (Stanford Encyclopedia of Philosophy) | yayıncı = Plato.stanford.edu | tarih = | erişimtarihi =29 Ekim 2008-10-29 | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.lawiki.org/lawwiki/Separation_of_powers | başlık = lawiki.org law&nbsp;— Separation of Powers: the reality | yayıncı = lawiki.org | tarih = | erişimtarihi =16 Eylül 2010-09-16 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120808195828/http://lawiki.org/lawwiki/Separation_of_powers | arşivtarihi = 8 Ağustos 2012}}</ref> [[Montesquieu]] politik gücün ayrılmasını; [[yasama]], [[yürütme]] ve [[yargı]] güçlerinin birbirinden ayrılması olarak tanımlamıştır. Bu modeli [[Roma Cumhuriyeti]] ve [[Birleşik Krallık]] anayasal sistemi üzerinden geliştirerek açıklamıştır. Montesquieu bu bakış açısını Roma Cumhuriyetindeki ayrılmış güçlerden hiçbirisinin bir diğerinin gücünü elde edemiyor oluşundan almıştır.<ref>{{Kaynak|titlebaşlık=The Roman Republic in Montesquieu and Rousseau - Abstract|lastsoyadı=Price|firstad=Sara|url=http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1766947|accessdateerişimtarihi=November 19, Kasım 2012|datetarih=February 22, Şubat 2011}}</ref><ref>{{Kaynak|url=http://www.rschindler.com/montesquieu.htm|titlebaşlık=Montesquieu’s Political Writings|lastsoyadı=Schindler|firstad=Ronald|accessdateerişimtarihi=November 19, Kasım 2012}}</ref><ref>{{Kaynak|titlebaşlık=Polybius and the Founding Fathers: the separation of powers|lastsoyadı=Lloyd|firstad=Marshall Davies|datetarih=September 22, Eylül 1998|url=http://mlloyd.org/mdl-indx/polybius/intro.htm|accessdateerişimtarihi=November17 17,Kasım 2012}}</ref> [[John Locke|Locke]], [[Montesquieu]]’dan önce, yönetimin [[mutlakiyet|mutlak gücü]]nün [[liberal|özgürlükçü]] ve eşitlikçi bir çerçevede ele alınarak mutlaka belirli bir düzeye indirilmesi gerektiğini ve bunun ancak kuvvetler ayrılığı ilkesiyle gerçekleştirilebileceğini savunmuştur. [[John Locke|Locke]]’un [[yasama]] ve [[yürütme]] güçlerinin birbirinden ayrılığı olarak açıkladığı kuvvetler ayrılığı ilkesi; [[Montesquieu]] tarafından [[yasama]], [[yürütme]] ve [[yargı]] güçlerinin ayrılığı olarak geliştirilmiştir.
 
[[Montesquieu]], İngiliz kralının [[Avam Kamarası|avam]] ve [[lordlar kamarası]] olarak ayrılmış ve bir diğerini denetler biçimdeki parlamentosunun yasama işleviyle dengelenmiş bir yürütme uygulaması yaptığını gözleminde bulundu. Ardından bunu bir adım ileriye götürerek [[yürütme]] ve [[yasama]] güçlerinin yanında [[yargı]] sisteminin de bağımsız oluşuyla tam bir denge kurulmuş olacağından bahsetti. [[Montesquieu]], iyi bir demokrasi için en iyi hükümet biçiminin yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirinden ayrıldıkları, her birinin bir diğerini denetleyebildiği ve herhangi birinin aşırı güçlü hale gelmesini engellebildiği hükümet biçimi olabileceği sonucuna ulaştı.<ref>[http://www.crf-usa.org/bill-of-rights-in-action/bria-20-2-c-hobbes-locke-montesquieu-and-rousseau-on-government.html Hobbes, Locke, Montesquieu, and Rousseau on Government]</ref>
106. satır:
:Ayrıca bakınız: [[Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimi]]
[[Dosya:Washington Constitutional Convention 1787.jpg|thumb|290px|[[George Washington]], [[1787]] Anayasa Komisyonunda [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] Anayasası'nı imzalıyor.]]
[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] Anayasası, Madde 1 Kısım I Kongre'ye şunu tanır: "Yasama güçleri burada teslim edildiği gibidir." der ve Madde 1 Bölüm 9'da Kongre'ye yasaklanmış edimler anlatılırken Madde 1 Bölüm 8'de bu madde ile izni verilmiş edimleri sayar. Yetki veren Madde II ifadesi [[yürütme]] gücü için herhangi bir sınır koymamakta ancak ''Yürütme gücü bir Amerika Birleşik Devletleri Başkanına yetkilendirilmelidir.''<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution.html | başlık = Constitution of the United States | yayıncı = Archives.gov | tarih = 2000-09-15 Eylül 2000| erişimtarihi =5 2013-05-05Mayıs 2013| arşivurl = http://web.archive.org/web/20160204090641/http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution.html | arşivtarihi = 4 Şubat 2016}}</ref> Madde III'e göre [[ABD Yüce Mahkemesi|Yüksek Mahkeme]], "Yargı Yetkisi"ni elinde bulundurur ve aynı madde; dönüm noktası özelliğini taşıyan ''[[Marbury v. Madison]]'' davası sonrasında Marshall mahkemesinde adli gözden geçirmeye (temyiz) işaret taşımakta olduğu biçiminde yorumlandı.<ref>Madison, James. (8 February 1788) [http://www.foundingfathers.info/federalistpapers/fed51.htm "The Structure of the Government Must Furnish the Proper Checks and Balances Between the Different Departments"] ''The Federalist Papers No. 51''</ref> '[[Hükümet]]' terimi genel ve yaygın olarak '[[yürütme]]' işlevini yerine getiren siyasal yapının ifadesi olarak kullanılmaktayken 'ABD Federal Hükümeti'; ayrı güçleri ''hükümetin kolları'' olarak işaret etmektedir. [[Parlamenter sistem]]lerde devletin organları olarak ayrılmış yasama, yürütme ve yargı güçlerinin [[başkanlık sistemi]]ni uygulamakta olan ABD'de hükümetin organları olarak ayrılmış biçimi olarak açıklamak mümkündür.
 
[[Federalizm|Federal]] sisteme göre teşkilatlanmış [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'deki yapı; [[Federal devlet|Federal]] (ulusal) devlet, [[eyalet]] (federe devletler) ve [[yerel yönetim]] kademelerine ayrılmıştır. Yasama, yürütme ve yargı görev ve yetkilerinin tanımlanmış olmasının '''güçlerin yatay ayrılığı'''nı; federal devlet, eyaletler ve yerel yönetim yapıları da '''güçlerin dikey ayrılığını''' ifade ettiği belirtilmektedir.<ref>[http://www.delmarlearning.com/companions/content/076684014X/student/Bailey_ch02.pdf Dividing government horizontally and vertically (in USA)]</ref> Başkan halkoyu ile seçilmektedir. Yürütme gücünü elinde bulunduran, devlet başkanı, bakanlar kurulu başkanı ve silahlı kuvvetlerin başı olan başkandan<ref>[http://www.whitehouse.gov/our-government/executive-branch White House, Executive Branch]</ref> tamamen bağımsız olarak seçilen temsilciler meclisi ve senato yapıları bulunmaktadır. Meclis üyeleri 2 yıl içinde yenilenmektedir. Senatonun ise iki yıl içinde 1/3'ü yenilenmektedir. [[Yargı]] teşkilatındaki yargıçlar, [[yasama]] ve [[yürütme]] tarafından belirlenmektedir. [[Federe devlet]]lerin (eyaletlerin) [[vali]] adı verilen yöneticileri [[üniter devlet]]lerin aksine atamayla değil seçimle göreve gelmektedir.
117. satır:
Yazılı halde derlenmiş bir belge olmayan İngiliz anayasasınının gelişimi, yasamada eski bir rolü bulunan monarkın kişiliğinde yasama, yürütme ve yargının oluşturulması tabanında olmuştur. İngiliz parlamento düzeni; taç, lordlar kamarası ve avam kamarası olmak üzere üç temel kurumdan oluşmaktadır. Yürütme ise; Özel Konsey, Bakanlar Kurulu ve hükümet olmak üzere yine üçlü bir yapılanmadan oluşmaktadır.<ref>[http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der72m4.pdf Sayıştay Dergisi, Düzenleyici Kurumlara İngiltere Örneği Üzerinden Bakmak, Araştırma Görevlisi Hülya Ekşi]</ref> Yargı bağımsız bir yapı ve adaletin kaynağı olarak tüm sulh hakimlerini ve tüm savcıları kendi adına göreve getirir.
 
Kuvvetler ayrılığı İngiltere'de bir ilke olarak etkin bulunsa da anayasal sisteminin "zayıf bir kuvvetler ayrılığı"na (A. V. Dicey) sahip olduğu sıklıkla ifade edilmektedir. Örneğin, İngiltere'de yürütme; yasamanın bir altkümesi'dir. Hükümet, Avam Kamarası'nda çoğunluğa sahiptir ve yasa çıkarmakta bir güçlükle karşılaşmaz. Bu nedenle hükümet çok açık bir biçimde yasamadan üstün bir durumdadır(Lijphart,2005:22).<ref>[http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2010-4/2010-4-akgul.pdf Ankara Barosu, Dr. Mehmet Emin Akgül, Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz Demokratik Sistemlerindeki Anlamı]</ref> ve Yüksek Mahkemenin <!-- Supreme Court of the United Kingdom --> 2005 anayasal reformu ile kurulup 1 Ekim 2009'da faaliyete geçmesine kadar<ref name="Enactment">{{Haber kaynağı| titlebaşlık=Part 3, Constitutional Reform Act 2005| url=http://www.statutelaw.gov.uk/documents/2005/4/ukpga/c4/part3| periodicalsüreliyayın=Acts of the Parliament of the United Kingdom| volumecilt=4| pagesayfa=3| datetarih=24 MarchMart 2005 |accessdateerişimtarihi=2 SeptemberEylül 2009| postscript=<!--None-->}}</ref><ref name="Commencement">{{Kaynak |titlebaşlık=The Constitutional Reform Act 2005 (Commencement No. 11) Order 2009|made=2009-06-29 |force=2009-10-01 }}</ref> yargının daha küçük miktarda bir ek uzantısı olarak bulunmuştur.
 
Başbakanın tavsiye üzerine Britanya monarkları tarafından atanmakta olan ve yasama, yürütme ve 2005 öncesine kadar yargı teşkilatında görevli bulunan Lord Chancellor 2005'e kadar; 'Avam Kamarası Sözcüsü', Bakanlar Kurulunda bir 'hükümet bakanı' ve mahkemelerin idari yapısının, yargı sisteminin ve yargıçların atanmasının yapıldığı 'Adalet Bakanlığı departmanının başı' olarak bulunduğundan yasama, yürütme ve yargı güçlerinin içinde bulunmuştur. 2005'teki anayasal reformla güçler ayrımına doğru gidilerek yasama işlevi Avam Kamarasına ve yargı işlevi Adalet Başkanlığına<!-- (Lord Chief Justice) --> geçmiştir. Adalet Bakanı Departmanı<!-- (Lord Chancellor's Department ) --> Adalet Bakanlığı ile değiştirilmiş ve Lord Chancellor ise şimdi sürmekte olan Adalet Devlet Sekreteri<!-- (Secretary of State for Justice) --> pozisyonuna dönüştürülmüştür.
136. satır:
* [[Anayasa Mahkemesi|Yüksek Mahkeme]] - '''[[Hindistan'da yargı|Yargı]]'''
 
[[Hindistan]], güçlerin açık biçimde ayrıştığı parlamenter hükümet sistemini izlemektedir. Yargı kuvveti diğer iki koldan tamamen ayrılmıştır. Yürütme güçleri, Bakanlar Kurulu Sekreteri ve diğer sekreteryalarla asiste edilmiş 'Başkan' ve 'Başbakan' olarak yetkilendirilmiştir. Her üç kuvvet de ''frenler ve dengeler''in bir diğeriyle denge içinde sürdürülmesidir.<ref name="MP Jain">{{Kitap kaynağı | lastsoyadı = Jain | firstad = M.P. | başlık = Indian Constitutional Law | publisheryayıncı=LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur | pagesayfa=921 | yearyıl = 2010 | isbn = 978-81-8038-621-3 }}</ref>
 
===== Hong Kong =====
145. satır:
* [[Yargı]]- (Son İnceleme Mahkemesi ve diğer mahkemeler ve kürsüler)- '''[[Hong Kong'da yargı|Yargı]]'''
 
[[Hong Kong]] Yürütme Şefi, 1.200 üyeli bir seçim komitesi tarafından hem bölgenin hem de hükümetin başı olmak üzere seçilir ve resmi olmayan üyeler ile hükümet sekreteryasından oluşan Hong Kong Yürütme Konseyine başkanlık eder. Mahkemeler yargısal anayasal yasamadan ve idari edimlerden inceleme yetkisini uygular ve işlemlerinde kuvvetler ayrımını gözetir. Hong Kong Son Adli Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) Başkanı bu durumu (kuvvetler ayrılığını) 2010 adli yılı açılışında yaptığı konuşmasında ifade etti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.info.gov.hk/gia/general/201001/11/P201001110174.htm | başlık = Chief Justice's Speech at Ceremonial Opening of the Legal Year 2010 | yayıncı = Hong Kong Judiciary | tarih = | erişimtarihi =7 Mart 2011-03-07 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150731035751/http://www.info.gov.hk:80/gia/general/201001/11/P201001110174.htm | arşivtarihi = 31 Temmuz 2015}}</ref> Çin Halk Cumhuriyeti liderleri ve üç kuvvetin bağımsızlığını değil ''yürütme-başkanlığındaki sistem'' adıyla işbirliği içinde bulunmalarını desteklediklerini savunan politikacıların kuvvetlerin politik bağımsızlığına karşı oldukları öne sürülmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://globalasia.org/pdf/issue3/v2n2sing.pdf | başlık = Mature Enough for Democracy, And Sensible Too | yayıncı = Global Asia | tarih = | erişimtarihi =6 Mart 2011-03-06 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131015041740/http://globalasia.org/pdf/issue3/v2n2sing.pdf | arşivtarihi = 15 Ekim 2013}}</ref>
 
===== Türkiye =====
305. satır:
 
[[Çin Cumhuriyeti]] Başkan ve Başkan Yardımcısı aynı zamanda ilga olunmuş [[Çin Cumhuriyeti Ulusal Meclisi|Ulusal Meclis]] anayasal olarak yukarıda sayılmış beş kuvvet kolundan değildir. [[2005]]te iptal olunmasından önce, '''Ulusal Meclis''' ve başkan ve başkan yardımcısını seçmekle görevlendirilmiş '''Seçim Kurulu''' <!-- electoral college --> anayasal kurumlardan birisiydi. [[2005]] anayasa değişiklikleriyle '''Ulusal Meclis'''in yasa düzenleme yetkileri Yuan yasaması'na ve meclisin seçme yetkileri seçmenlere aktarıldı.
Yasama ve yürütme güçlerinin arasındaki ilişkiler oldukça az miktarda tanımlanmıştır. Bunun yol açtığı, ülkenin politik ortamını neredeyse tümüyle felce götüren sorunlara bir örnek; devlet başkanının ne yasaları veto etme yetkisinin ne de (iktidar) partisinin azınlığa düşmesi halinde yasama organını dağıtma yetkisinin bulunmayışıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.fpri.org/enotes/asia.20020418.rigger.taiwanpoliticalparalysis.html | başlık = E-Notes: Why Taiwan's Political Paralysis Persists&nbsp;— FPRI | yayıncı = Fpri.org | tarih = | erişimtarihi = 2008-10-29 Ekim 2008| arşivurl = http://web.archive.org/web/20130923022056/http://www.fpri.org/enotes/asia.20020418.rigger.taiwanpoliticalparalysis.html | arşivtarihi = 23 Eylül 2013}}</ref>
Yürütme ve denetim yuanları; liderleri başkan tarafından atandığı ve yasama yuanı tarafından onaylandıkalrından marjinal güçler oldukları yönünde değerlendirilmektedir. Yasama yuanı kendi başkanlığını seçen tek organ olarak bulunmaktadır. Başkan yardımcısının uygulamada bir sorumluluğu yoktur.
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuvvetler_ayrılığı" sayfasından alınmıştır