Deniz kürk ticareti: Revizyonlar arasındaki fark

'''Deniz kürk ticareti''', [[deniz samuru]] ve diğer [[deniz memelileri]]nin [[kürk]]lerinin [[Alaska yerlileri]] ile [[Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri]] tarafından avlanılması yoluyla sürdürülen gemi temelli [[kürk ticareti]] sistemidir. Deniz kürk ticareti (''maritime fur trade'') terimi karadaki kürk ticaretinden ayırt edebilmek için sonradan tarihcilerce türetilmiştir ve döneminde bu adla değil, '''Kuzey Batı Kıyısı ticareti''' (''North West Coast trade'') ya da '''Kuzey Batı ticareti''' (''North West Trade'') adlarıyla anılırdı<ref>{{Kitap kaynağı |lastsoyadı= Mackie |firstad= Richard Somerset |titlebaşlık= Trading Beyond the Mountains: The British Fur Trade on the Pacific 1793–1843 |yearyıl= 1997 |publisheryayıncı= University of British Columbia (UBC) Press |location= Vancouver |isbn= 0-7748-0613-3 |url= http://books.google.com/?id=VKXgJw6K088C |pagesayfa= 123}}</ref>. Bu ticarette elde edilen kürklerin çoğu [[Çin]]'e satılırken, ufak bir kısmı da [[Avrupa]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'ne ihraç edilmiştir. Çin'e verilen kürkler [[çay]], [[ipek]], [[porselen]] ve diğer gözde Çin mallarıyla [[değiş tokuş]] edilmiştir. Kürk ticaretinde [[arz ve talep]] dengesinde [[talep]] kısmını Çinliler, arz kısmını ise uzunca bir süre Rus [[promışlennik]]ler yerine getirmiştir. Deniz kürk ticaretine öncülük eden Ruslar, [[Kamçatka]]'nın doğusundan [[Aleut Adaları]] boyunca [[Alaska]]'nın güney kıyılarına kadar uzanmışlardır. 1780 lerde bu ticarete dahil olan [[Britanyalı]]lar ile [[Amerikalılar]] ise daha çok [[Britanya Kolumbiyası Kıyısı]]'na odaklanmışlardır. 19. yüzyıl başlarında birdenbire patlama yaşanan deniz kürk ticaretindeki düşüş ise 1810 larda yıllara yayılarak devam etmiştir. Kontrolsüz ve aşırı avlanmanın sonucu olarak deniz samuru kolonilerinin acımasızca yokedilmesi nüfuslarını tükenme noktasına getirmiş, ticaret bunun üzerine Pasifik Kuzeybatısı ile Çin'de samur dışı deniz memelilerinin kürküne yönelmiş ve 19. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür. Alaska kıyılarının kontrolü büyük ölçüde Rusların elindeydi. Alaska'nın güney kıyıları ise Britanyalılar ile Amerikalılar arasında rekabete sahne olmuştur. Güneyde faaliyete ilk başlayanlar Britanyalılardır ve 1790 lardan 1830 lara kadar dönemde Amerikan rekabetine karşı koyamamışlardır. 1820 lerde Britanyalı [[Hudson's Bay Company]] Amerikalılardan uzak durdular. 1840 larda ise Hudson's Bay Company ile [[Rus-Amerikan Kumpanyası]] ticareti yürütmülşlerdir.

Deniz kürk ticareti [[sömürgecilik|sömürgeciliğin]] büyük parçası değil, global [[kapitalizm]] temelli yeni [[uluslararası ticaret]] ağını [[Pasifik Okyanusu]]'nun kuzeyinde Amerika'da Kuzey Pasifik Kıyılarına getirmiştir. Üç ayaklı olan bu ticaretin bir ayağını Pasifik Kuzeybatı Kıyısı siğer ayağını ise Çin oluşturur. Üçüncü ayağı olan [[Hawaii]] ticaretin son dönemlerinde Batı dünyasınca keşfedilmiştir. Ticarette hayvanları avlayıp postunu yüzenler yöredekik yerli halklardır ve bunlar batıdan doğuya [[Aleutlar]], [[Supikler]], [[Tlingitler]], [[Haydalar]], [[Nutkalar]] ve [[Çinuklar]]dır. Bu ticarette Kuzeybatı Kıyısı yerlilerinde hızlı bir "zenginlik" görülürken, aynı zamanda artan kabile ve yerleşimci savaşları, köleleştirme ve tüccar ve gemicilerce getirilen yabancı hastalıkların salgınlara dönüşüp nüfuslarını düşürmesi gibi olumsuz yönleri de olmuştur. Yerli kültürlerinde çok hızlı bir değişim yaşanmış, ortak ticaret dili olan [[Chinook Jargon]] bu dönemde oluşmuştur. Hawaii yerlilerinde de benzer durum olmuş, hem zenginlik hem de yabancı hastalıklarla tanışmışlardır. Ticaretin Çinli ve Avrupalılara etkisi en az düzeyde kalmış, tarım toplumundan sanayii toplumuna geçişe katkı yapmıştır. Debiz kürkü ticaretinden elde edilen gelir özellikle [[tekstil]] imalatına yatırım olarak değerlendirildi. Atlantik kıyısındaki [[Yeni İngiltere]] tekstil sanayii ABD'deki köleliğin gelişimine etki etmiştir. Güneydeki pamuk tarlalarının alanı ve bu tarlalarda çalışacak zenci kölelerin sayısı artan talep doğrultusunda gelişmiştir<ref name=farrow>{{Kitap kaynağı |lastsoyadı= Farrow |firstad= Anne |last2soyadı2=Lang |first2ad2=Joel |last3soyadı3=Frank |first3ad3=Jennifer |titlebaşlık= Complicity: How the North Promoted, Prolonged, and Profited from Slavery |yearyıl= 2006 |publisheryayıncı= Random House |isbn= 978-0-345-46783-6 |url= http://books.google.com/?id=plYsNsZWZI0C |pagessayfalar= xiv, 25–26, 35–37}}</ref>.

Kürkü en fazla kâr getiren Kuzey deniz samuru (''Enhydra lutris kenyoni''), en az kâlı olanı ise Kaliforniya deniz samuru (''Enhydra lutris nereis'') alt türüdür. Kuzey alt türü ticaret süresince aşırı avlandığından yok olma eşiğine gelip azalınca, tüccarlar Güney (Kaliforniya) alt türüne yönelmişlerdir<ref name=nwcouncil>[http://www.nwcouncil.org/history/FurTrade.asp Fur trade], Northwest Power & Conservation Council</ref>. Çin liman kenti [[Guangzhou|Kanton]] (Guangzhou) Britanyalı ve Amerikan kürklerini almış ve Kanton Sistemi denen bir sistem dahilinde işlemiştir. Rus kürkleri ise daha çok 1727 [[Kyahta Antlaşması]]yla açılan [[Buryatya]]'daki [[Kyahta]] (Кяхта) ticaret kasabasından Çin'e ihraç edilmiştir<ref name=haycox>{{Kitap kaynağı |lastsoyadı= Haycox |firstad= Stephen W. |titlebaşlık= Alaska: An American Colony |yearyıl= 2002 |publisheryayıncı= University of Washington Press |isbn= 978-0-295-98249-6 |url= http://books.google.com/?id=8yu3pYpzLdUC |pagessayfalar= 53–58}}</ref>.