Afyonkarahisar (il): Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Nanahuatl (mesaj | katkılar)
k maddesi varmış, bağlantı düzeltildi
Temizleme
1. satır:
{{Koordinat|38|39|06|N|30|40|12|E|region:TR-03_type:adm1st|display=title}}
{{Düzenle|Şubat 2012}}{{Yerleşim bilgi kutusu|ad=Afyonkarahisar|görüntü=AfyonBurgberg.jpg|görüntü_boyutu=250px|görüntü_açıklaması=[[Afyonkarahisar Kalesi]]|takma_ad=|yerleşim_türü=[[Türkiye'nin illeri|İl]]|slogan=Akdeniz'in İncisi|bayrak=|bayrak_boyutu=|harita=Afyonkarahisar_in_Turkey.svg|harita_boyutu=250px|harita_açıklaması=Afyonkarahisar'ın [[Türkiye]]'deki konumu|altbölüm_türü=[[Ülkeler listesi|Ülke]]|altbölüm_adı={{bayrakülke|Türkiye}}|altbölüm_türü1=[[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölge]]|altbölüm_adı1=[[Ege Bölgesi]]|altbölüm_türü2=[[Türkiye'nin illeri|İl]]|altbölüm_adı2=Afyonkarahisar|parts=18 [[Afyonkarahisar'ın ilçeleri|ilçe]]|p1 = [[Afyonkarahisar]] |p3 = [[Başmakçı]] |p4 = [[Bayat, Afyonkarahisar|Bayat]] |p5 = [[Bolvadin]] |p6 = [[Çay, Afyonkarahisar|Çay]] |p7 = [[Çobanlar]] |p8 = [[Dazkırı]] |p9 = [[Dinar, Afyonkarahisar|Dinar]] |p10 = [[Emirdağ]] |p11 = [[Evciler]] |p12 = [[Hocalar]] |p13 = [[İhsaniye]] |p14 = [[İscehisar]] |p15 = [[Kızılören]] |p16 = [[Sandıklı]] |p17 = [[Sinanpaşa]] |p18 = [[Sultandağı]] |p19 = [[Şuhut]]|önder_türü=Belediye Başkanı|önder_adı=[[Mehmet Zeybek]]|önder_parti=[[AK Parti]]|önder_türü1=Vali|önder_adı1=[[Mustafa Tutulmaz]]|yüz_ölçümü_magnitude=|yüz_ölçümü_toplam_km2=14.237|yüz_ölçümü_land_km2=|yüz_ölçümü_su_km2=|nüfus_as_of=2018|nüfus_not=|nüfus_toplam=641.614|nüfus_metro=|nüfus_yoğunluğu_km2=|zaman_dilimi=[[Doğu Avrupa Zaman Dilimi|DAZD]]|utc_offset=+3|zaman_dilimi_DST=|utc_offset_DST=|latd=|latm=|lats=|latNS=|longd=|longm=|longs=|longEW=|rakım_m=|rakım_max_m=|rakım_min_m=|posta_kodu=03000|alan_kodu=272|plaka_kodu=03|website=[http://www.afyon.bel.tr Afyonkarahisar Belediyesi], [http://www.afyonkarahisar.gov.tr Afyonkarahisar Valiliği]|dipnotlar=|arma=Afyonkarahisarb_logo.png|arma_boyutu=100px}}{{Hakkında|Afyonkarahisar il sınırları içindeki tüm bölge|Başlığın diğer anlamları|Afyonkarahisar (anlam ayrımı)}}
{{Düzenle|Şubat 2012}}{{Hakkında|Afyonkarahisar il sınırları içindeki tüm bölge|Başlığın diğer anlamları|Afyonkarahisar (anlam ayrımı)}}
{{Türkiye il bilgi kutusu
| il_adı = Afyonkarahisar
| ilçeler = 18
|p1 = [[Afyonkarahisar]] |p3 = [[Başmakçı]] |p4 = [[Bayat, Afyonkarahisar|Bayat]] |p5 = [[Bolvadin]] |p6 = [[Çay, Afyonkarahisar|Çay]] |p7 = [[Çobanlar]] |p8 = [[Dazkırı]] |p9 = [[Dinar, Afyonkarahisar|Dinar]] |p10 = [[Emirdağ]] |p11 = [[Evciler]] |p12 = [[Hocalar]] |p13 = [[İhsaniye]] |p14 = [[İscehisar]] |p15 = [[Kızılören]] |p16 = [[Sandıklı]] |p17 = [[Sinanpaşa]] |p18 = [[Sultandağı]] |p19 = [[Şuhut]]
| beldeler = 89
| köyler = 388
| il merkezi = [[Afyonkarahisar]]
| yüzölçümü = 14237
| nüfus_yoğunluğu = 48
| plaka_kodu = 03
| rakım = 1.021
| alan_kodu = 272
| vali           = [[Mustafa Tutulmaz]] [http://www.ntv.com.tr/turkiye/valiler-kararnamesi-yayimlandi,A_7NGvRCE0GQiAFC-_0GoA ''Ntv.com.tr'', ''Valiler Kararnamesi Yayımlandı'', Erişim:''01 Haziran 2016'']</
| website = [http://www.afyonkarahisar.gov.tr afyonkarahisar.gov.tr] [http://www.afyon-bld.gov.tr afyon-bld.gov.tr]
}}
'''Afyonkarahisar''', [[Türkiye]]'nin [[Ege Bölgesi]]'nde İç Batı Anadolu Bölümü'nde yer alan bir ildir. 2018 yılı verilerine göre ilde; merkez ilçe ile beraber 18 ilçe, 58 belediye ve 442 köy vardır.
 
Satır 24 ⟶ 9:
Afyon'da Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.<ref>Prof. Dr. Leyla Karahan'ın ''Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması'' ([[Türk Dil Kurumu]] yayınları: 630, Ankara 1996)</ref>
 
[[Dosya:AfyonBurgberg.jpg|thumb|150px|sağ|Kente hâkimhakim bir konumda bulunan tarihî [[Afyonkarahisar Kalesi]]]]
[[Dosya:Gelincik tepesi.jpg|thumb|sağ|Gelincik tepesi Sultandağı]]
 
Satır 35 ⟶ 20:
 
=== Coğrafi konum ===
{{Coğrafi konum
|Merkez = Afyonkarahisar
|Kuzey = [[Eskişehir]]
|Kuzeybatı = [[Kütahya]]
|Kuzeydoğu = [[Ankara]]
|Güney = [[Burdur]],[[Isparta]]
|Güneybatı = [[Denizli]]
|Güneydoğu = [[Isparta]]
|Batı = [[Uşak]]
|Doğu = [[Konya]]
}}
Afyonkarahisar, [[Türkiye]]'nin Batı anadoluda Tüm yolların birleştiği Kavşak noktasıdır. İlin bazı illere olan karayolu uzaklıkları şöyledir:
 
{| bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="1" cellspacing="0" border="1" style="font-size:95%;" border:gray solid 1px; border-collapse:collapse;
|- bgcolor="f7f8ff"
! rowspan="1" |İller
![[Ankara]]!! [[İstanbul]]!![[İzmir]]!![[Antalya]]!![[Bursa]]!![[Eskişehir]]!![[Denizli]]!![[Konya]]!![[Adana]]!![[Gaziantep]]!![[Samsun]]!![[Kocaeli]]!![[Isparta]]!![[Erzurum]]!![[Uşak]]!![[Kütahya]]!![[Manisa]]!![[Aydın]]!![[Muğla]]
|- bgcolor="f7f8ff"
! cospan="1" |Uzaklık (Km)
!257!!461!!328!!293!!274!!145!!226!!223!!573!!779!!676!!350!!170!!1133!!117!!101!!310!!352!!371
|}
Satır 61 ⟶ 35:
 
=== İlçelere Olan Mesafeler ===
 
* Başmakçı > 132&nbsp;km <ref name="kgmilmes">*{{kitap kaynağı |başlık= Türkiye Karayolları Atlası|son= |ad= |yazarbağı= |yıl= 2014 |yayıncı=Doğan Burda Dergi Yayıncılık |yer= |isbn= |sayfa=14 |sayfalar= |erişimtarihi=Eylül 22, 2014 |url=}}</ref>
* Bayat > 45&nbsp;km <ref name="kgmilmes" />
Satır 80 ⟶ 55:
 
=== Dağlar ===
 
* [[Sultan Dağları]], 2610 m.
* [[AkdağSultan (Denizli)|AkdağDağları]], 23432610 m.
* [[EmirAkdağ dağı(Denizli)|Emir DağlarıAkdağ]], 22812343 m.
* [[KumalarEmir dağı|Emir DağıDağları]], 22472281 m.
* [[AhırKumalar Dağı]], 19402247 m.
* [[KızılçalAhır Dağı]], 16011940 m.
* [[PaşaKızılçal Dağı]], 15951601 m.
* [[KasımPaşa Dağı]], 15871595 m.
* [[KirseliKasım Dağı]], 15751587 m.
* [[İlbulakKirseli Dağı]], 15701575 m.
* [[Asarİlbulak Dağı]], 14001570 m.
* [[EyerliAsar Dağı]] 13501400 m.
*[[Eyerli Dağı]] 1350 m.
 
=== Akarsu ve göller ===
==== Akarsular ====
 
* [[Akarçay]]
* Aksu Deresi (''[[Araplı deresi]]'')
* [[Seyitler Çayı]]
* [[Çayözü Deresi]]
* [[Kali Çayı]]
* [[Çay Deresi]]
 
==== Göller ====
 
* [[Akşehir Gölü]],
* [[EberAkşehir Gölü]],
*[[Eber Gölü]],
*[[Karamık Gölü]] (''Bataklığı''),
* [[Acıgöl (Göller Bölgesi)|Acı Göl]],
* [[Işıklı Gölü]],
* [[Emre Gölü]]
 
===== Barajlar ve Göletler =====
İlde; Selevir, Seyyidler, Örenler, Akdeğirmen barajları ile Dinar-Yeşilçat, Bayat, Merkez-Erkmen, Şuhut-Kayabelen, Sincanlı-Tınaztepe, Sincanlı-Serban, Dinar-Pınarlı, Sincanlı-Taşoluk, Sincanlı-Kırka, Sandıklı-Karacaören, İhsaniye-Üçlerkayası, Şuhut-Ağzıkara, İhsaniye-Ayazini, İscehisar-Seydiler, Bolvadin-Özburun, Şuhut-Ortapınar, Sinanpaşa-Kuruçay, Sinanpaşa-Nuh, Şuhut-Akyuva, Sandıklı-Kestel, Sincanlı-Gezler, Kurucuova, Bozhüyük, Kızılören, Bayramaliler, Döğer Emre, Yedikapı, Derbent, Çepni, Bostanlı Çiftlik, Kızıldağ, Çıkrık, Karaağaç, Şehit Uzm.Uzman Çvş.Çavuş Nurullah Oymak, Kırca, Yıprak, Haydarlı Şht.Şehit Yavuz Öztürk, Dutağaç, Kargın, Koçgazi, Örenkaya, Çayhisar 27 Ağustos, Nuh-Taşoluk Ortak, Yaka ve Göynük göletleri bulunmaktadır.<ref name= "afyonkarahisardsi">[http://www2.dsi.gov.tr/bolge/dsi18/Afyon.htm#25AgustosZafer DSİ 18. Bölge Müdürlüğü]</ref>.
 
=== Ovalar ===
Satır 129 ⟶ 108:
== Nüfus ==
 
===== Güncel Nüfus Değerleri tablosu (2018):<ref>TÜİK 01 Şubat 2019 verileri</ref> =====
'''Afyonkarahisar''' ili nüfusu: 725.568'dir. Bu nüfusun %76,2'si şehirlerde yaşamaktadır (2018 sonu). İlin yüzölçümü 14.016&nbsp;km<sup>2</sup>'dir. İlde km<sup>2</sup>'ye 52 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 238'dir.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 1,38 olmuştur.
 
Satır 140 ⟶ 119:
| colspan="11" |'''İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km <sup>2</sup>ye Düşen Kişi Sayısı'''
|-
|- bgcolor="#ccccff"
|İlçe
|Nüfus 2018
Satır 179 ⟶ 158:
|Bolvadin
|43.398
| -1,02
|3
|64
Satır 263 ⟶ 242:
|Hocalar
|9.597
| -1,96
|1
|3
Satır 524 ⟶ 503:
|'''14.016'''
|
|
|''' '''
|
|}
Satır 535 ⟶ 514:
Türkiye içinde ise Afyon deyince akıla bunlar gelir:
 
'''Millî mücadele: '''Cumhuriyetin kazanıldığı topraklar; Anadolu'nun kilidi Afyonkarahisar. Kurtuluş savaşında çok önemli savaşlara sahiplik yapmıştır (Kocatepe, Dumlupınar), Yunanlar burada hüsrana uğratılıp İzmir'e kadar püskürtülüp denize dökülmüştür. Günümüzde utku anıtı ve anıt park'taparkta bunu simgelemektedir.
 
'''Termal: '''Türkiye'nin termal başkentidir; en fazla termal yatak kapasitesine sahip ildir. Türkiye'de kişi başına düşen beş yıldızlı otel sayısında en fazla tesise sahip ildir.Yurt dışından ve çevre illerden turlarla bu termallerden böbrek taşı,cilt hastalıkları,romatizma,safra kesesi, solunum yolları gibi hastalıklardan yararlanmak için gelen kişi sayısı çok fazladır.İzmir yolu üzerinde 20`nin üzerinde 5 yıldızlı oteller ile termal turizm gelişmiştir.En önemli merkezleri: [[Gazlıgöl]], Ömer, Gecek, Hüdai, Heybeli, Anemon, [[İkbal]], [[Korel]], [[Oruçoğlu,]]Güral
 
'''Mermer:''' İscehisar ilçesinden dünyanın en kaliteli beyaz mermeri çıkmaktadır. Antik çağlarda birçok yerde kullanılmıştır; örneğin Efes antik tiyatro. Günümüzde birçok yerli ve yabancı ünlünün evini süslemektedir. Amerikadaki Beyaz Saraya'da döşenmiştir. Türkiye`nin bütün illerine ve bazı ülkelere ihraç edilir.
 
'''Haşhaş:'''İsminden belli olduğu gibi haşhaş'ınhaşhaşın ana vatanıdır. Türkiye'nin tek alkaloid (morfin) fabrikası Bolvadin ilçesindedir.
 
'''Kaymak:''' En iyi Kaymak, Manda sütünden elde edilir ve fiyat olarak pahalıdır.Ancak günümüzde pek bulunmamaktadır ve inek sütünden imal edilmektedir.
Satır 549 ⟶ 528:
'''Sucuk döneri:''' Afyonkarahisar mutfağına özgü lezzetli sucuktan yapılan döner türüdür.
 
'''Lokum:''' Afyon'un lokumu her damak zevkine hitap eden tiplerde üretilir. Özellikle Kaymaklı lokumu son derece popülerdir ve sultan lokumu`'da denilmektedir.
 
'''Afyon ev ekmeği:''' Patates ezmesi ilave edilen meşhur ev ekmeği, 1 haftalık dayanma süresi ile çok sevilen ve besleme değeri normal ekmeklerden daha yüksek olan bir ekmek türüdür.
Satır 561 ⟶ 540:
'''Yün:''' Dünyanın yün borsası Bolvadin ilçesindedir.
 
'''Sandıklı ve Şuhut Patatesi:''' Sandıklı ve Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen bir tür tatlı patetesi (agrie) ile, Türkiye`'nin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir patates türüdür.
 
'''Napolyon kirazı:''' Sultandağı ilçesi ve Erkmen beldesinde yetiştirilmektedir. İhracata gitmektedir. Türkiye`'nin besin değeri en yüksek kirazıdır, tescillidir.Her yıl kiraz festivalleri yapılır.
 
'''Kızılay Maden Suyu:''' İhsaniye ilçesi Gazlıgöl beldesinde çıkmaktadır.1924'ten beri üretime devam etmektedir.Dünyanın en iyi maden suyudur; defalarca uluslararası ödüller kazanmıştır (1934 Paris fuarı), tesis dünyanın en modern dolum tesisidir, dakikada 100.000 şişe dolum yapılmaktadır. Sade ve meyveli olarak dünyanın dört bir yanına ihraç edilmektedir. Osmanlı döneminde padişahlar Afyonkarahisar'dan İstanbul'a getirtirlermiş.1926 yılında Atatürk gelirini Kızılay`'a devrettirmiştir.
 
'''Arpa''': Türkiye'nin en kaliteli arpası burada üretilmektedir. Bu yüzdendir ki Efes Pilsen yıllar önce buraya bira fabrikasını kurmuştur.
Satır 573 ⟶ 552:
'''Bayat Kök boya kilimi:''' Dünyaca ünlüdür ve Bayat ilçesinde dokunmaktadır.
 
'''Ulaşım:''' Türkiye'nin İstanbul'dan sonraki en işlek kavşağıdır. Yaz günlerinde günde 100-150.000 araç geçmektedir.Bayram gidiş ve dönüşlerinde otoyollarda kilometrelerce trafik sıkışıklığı meydana gelmektedir. Türkiye`'nin 4 istikametine demiryolu olan tek ilidir. Türkiye demiryollarının 7 bölgesinden biridir.
 
'''Karahisar Kalesi:''' Afyonkarahisar'a adını vermiştir.
Satır 579 ⟶ 558:
=== Kaplıcalar ===
Afyonkarahisar ilinde,
 
* [http://www.heybelitermal.com Bolvadin Heybeli Kaplıcası] (''Heybeli '' veya ''Kızılkilise Kaplıcası''),
* [[Gazlıgöl Kaplıcası]],
* [[Sandıklı Hüdai Termal Turizm Merkezi]] (''Sandıklı Hüdai Kaplıcaları''),
* [[Ömer Gecek Kaplıcası]] bulunur.
 
== Turizm ==
=== Frig Vadisi Turizmi ===
=== [[Termal turizm]] ===
Afyonkarahisar, Türkiye'de kaplıca ve ılıca yönünden sayılı iller arasındadır. Bu sebeple son yıllarda fertler ve şirketler ve kooperatifler termal turizme yönelik yatırımlara yönelmişlerdir. Yapılan ve yapılacak olan bu yatırımların sonunda Afyonkarahisar turizmde hak ettiği yerini alacaktır. Kaplıcaları, zengin Tabiat yapısı, tarihî eserleri, alternatif turizm çeşitliliği, kültür ve inanç turizmi festival ve şenlikler gibi çeşitli turizm değerlerine sahip olan Afyonkarahisar, Anadolu'nun batı yakasında bir kavşak noktası olup, doğuyu batıya, kuzeyi güneye bağlayan tabiî bir kapı konumundadır. Bu yüzden turizm potansiyeli yönüyle Türkiye'nin sayılı illeri arasındadır.
 
== Spor<ref>TFF, TBF, TVF, THF</ref> ==
 
{{Ana|Afyonkarahisar'da spor}}
Satır 598 ⟶ 578:
 
İlin en büyük spor tesisleri: 15.450 ki [[Zafer Stadyumu]] ve 3.000 kişilik Prof.Dr. Veysel Eroğlu S.Salonu'dur.
 
== İlin milletvekilleri ==
{{Ana madde|Afyonkarahisar milletvekilleri}}
* [[Veysel Eroğlu]] [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK Parti]]
* [[Ali Özkaya]] [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK Parti]]
* [[ İbrahim Yurdunuseven]] [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK Parti]]
* [[Burcu Köksal]] [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]]
* [[Mehmet Taytak]] [[MHP]]
 
== İlin valileri ==
{{Afyonkarahisar valileri}}
 
== Resim galerisi ==
Satır 627 ⟶ 596:
{{Portal|Türkiye}}
{{Commons kategori|Afyonkarahisar Province}}
* [http://www.afyonkarahisar.gov.tr Afyonkarahisar Valiliği]
* [http://www.afyonkultur.gov.tr Afyonkarahisar il kültür ve turizm müdürlüğü]
* [http://www.aku.edu.tr/AKU/DosyaYonetimi/SOSYALBILENS/dergi/VII2/UzeyirYasak.pdf Afyonkarahisar ilinin tarihsel nüfus gelişimi]
* [http://www.koylerimiz.net/koyler.asp?kid=162 Afyonkarahisar Köyleri]
* [http://www.yerelnet.org.tr/iller yerelnet iller]
 
* [http://www.afyonkarahisar.gov.tr Afyonkarahisar Valiliği]
* [http://www.afyonkultur.gov.tr Afyonkarahisar il kültür ve turizm müdürlüğü]
* [http://www.aku.edu.tr/AKU/DosyaYonetimi/SOSYALBILENS/dergi/VII2/UzeyirYasak.pdf Afyonkarahisar ilinin tarihsel nüfus gelişimi]
* [http://www.koylerimiz.net/koyler.asp?kid=162 Afyonkarahisar Köyleri]
* [http://www.yerelnet.org.tr/iller yerelnet iller]
{{Coğrafi konum
| il_adı Merkez = Afyonkarahisar
|Kuzey = [[Eskişehir]]
|Kuzeybatı = [[Kütahya]]
|Kuzeydoğu = [[Ankara]]
|Güney = [[Burdur]],[[Isparta]]
|Güneybatı = [[Denizli]]
|Güneydoğu = [[Isparta]]
|Batı = [[Uşak]]
|Doğu = [[Konya]]
}}
{{Afyonkarahisar ilçeler}}
{{Türkiye'nin illeri}}