Denis Diderot: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Ulam özelleştirme |
düzenleme, ek bilgi ve kaynak |
||
24. satır:
[[Dosya:Statue Diderot à Langres.jpg|thumb|[[Langres]] şehrindeki Denis Diderot anıtı]]
'''Denis Diderot''' (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), [[Fransa|Fransız]] [[yazar]] ve [[filozof]].
[[Aydınlanma Çağı]]'nın en önemli kişiliklerinden biri. Yazdıkları ve felsefesi [[Fransız Devrimi]]'ni hazırlamıştır. Yeni felsefi ve bilimsel düşünceleri ve bilgileri Avrupa ölçeğinde yayma amacıyla tasarlanan ünlü Ansiklopedi'nin ([[Encyclopédie]]) baş [[Ansiklopedistler|editörüydü]]. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D'Alambert yayımlamıştı. İkinci ciltten başlayarak 7. cildin sonuna dek D'alambert ve Diderot birlikte editörlük yapmışlar, bu noktada d’Alambert’in editörlükten çekilmesinden sonra 35. cildin sonuna dek editörlüğü tek başına Denis Diderot yürütmüştür.
[[Fransa]]'nın [[Champagne]] ilinin [[Langres]] kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Kendini manastıra kapayan kız kardeşi akli dengesini yitirip 28 yaşında öldü. Her ne kadar babası onay vermese de, Diderot'nun ilk evliliği fakir bir insan olan Antoinette Champion ile oldu. Diderot'nun bir diğer evliliği ise, 1755'te Sophie Volland ile gerçekleşti. Volland diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülüyordu, ancak Diderot fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volland'tan çok etkilenmişti.<ref>Lloyd Spencer & Andrzej Krauze, Aydınlanma, Ntv Yayınları. ISBN 9786055443498</ref>▼
== Yaşamı ==
[[Fransa]]'nın [[Champagne]] ilinin [[Langres]] kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Yedi çocuklu ailenin yaşayan en çocuklarının en büyüğü Diderot idi.<ref name=andre>{{kitap kaynağı |soyadı1=Cresson |ad1=Andre |başlık=Diderot (Yaşamı, Felsefresi, Eserleri, Seçmeler) |tarih=Mart 1984 |yayıncı=De Yayınevi |yer=İstanbul |url=https://docplayer.biz.tr/105943485-Yasami-felsefesi-eserleri-secmeler-diderot-andre-cresson.html |erişimtarihi=4 Ağustos 2019}}</ref> Ailesi onun papaz olmasına karar verdiği için kardeşi Didier ile birlikte kasabadaki Cizvitler Koleji'nde öğrenim gördü. 22 Ağustos 1726'da papazlık ünvanını olarak mezun oldu. Papazlık yapmak yerine öğrenimine devam etmeye karar verdi. Paris'te Louis le Grand Koleji'nde okudu. 2 Eylül 1732'de Grekçe, Latince ve felsefe okutma yetkisi alarak bu okuldan mezun oldu.<ref name=andre/>
Öğrenimini tamamladıktan sonra iki yıl bir dava vekilinin yanında yazıcı olarak çalıştı. Sevmediği bu işte çalışırken kendisini [[Thomas Hobbes|Hobbes]]'un, [[John Locke|Locke]]'un ve [[Isaac Newton|Newton]]'un eserlerine verdi; ardından işi bırakıp bohem bir yaşam sürdü ve maddi sıkıntı içinde yaşadı. 1741 yılında yoksul bir çamaşırcı kız olan Antoinette Champion ile tanışması yaşamına bir düzen getirdi.<ref name=andre/> Babası onaylamasa da 1743'te Antoinette ile evlendi. Kitap çevirisi yaparak geçimini sağlamaya başladı. 1744'te kızı Angélique doğdu.
1728 tarihli Chambers Ansiklopedisi'nin İngilizce'den Fransızca'ya çevrilmesi, yeniden düzenlenip geliştirilmesi işini 1746'da kabul etti. Proje gittikçe büyüdü; Diderot ansiklopedinin yayıncısı oldu. Bu, yıllar boyu onun ana işi ve gelir kaynağı oldu.
[[Jean-Jacques Rousseau]] ile 1742'de tanışmış olan Diderot; 1746 ile 1749 yılları arasında onunla yakın dost oldu, sık sık bir küçük meyhanede baş başa tartışıyorlardı. Diderot, bu dönemde çevirilerinin yanısıra özgün eserler meydana getirdi. İlk özgün kitabı olan ''Felsefe Konuşmaları''' 1746'da yayımlandı. Ertesi yıl yayımlanan ''Filozofça Düşünceler'' adlı eseri Fransa Parlamentosu tarafından toplatıldı, mahkeme kararıyla yakıldı. 1749'da ''Görenler İçin Körler Hakkında Mektup'' adlı eserlerini yayınladı. Bir yandan da edebiyat alanında denemeler yaptı ''Boşboğaz Mücevherler'' (Les Bijoux indiscrets) romanı ile ''Beyas Kuş'' (L'Oiseau blanc: conte bleu) masalını yazdı. Bir çocuk masalı olan Beyaz Kuş'u yazdığını duyan polis evini bastı ve 1749'da tututuklandı, 28 gün Vincennes Şatosu'na kapatıldı. Serbest kaldıktan sonra enerjisini daha çok Ansiklopedi çalışmalarına verdi.
▲
[[Edebiyat]] alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. [[Romantizm]] akımının öncüsü ve hümanist olan Diderot; zengin [[kilise]]ler kontrolünde bir [[endüstri]] olarak gördüğü [[Hristiyanlık]] dinini reddetmiş ve birçok dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile karşılandı. Cizvitlerin eleştirileriyle karşı karşıya geldi.
| |||