Vikipedi

Dîvânu Lugâti't-Türk: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{El yazması bilgi kutusu
| ad = Dîvânü LugatiLugâti't-Türk<br />ديوان لغات الترك
| korunduğu_yer = [[Millet Yazma Eser Kütüphanesi]]
| resim = Kashgari map.jpg
9. satır:
| diller = [[Karahanlı Türkçesi]] , [[Arapça]]
| katip = Muhammed ed-Dımaşki
| yazar = [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]
| konular = Türkçenin söz varlığı
| nüshalar = Muhammed bin ebî Bekr ibn ebi'l-Feth
15. satır:
}}
{{Vikikaynak|Dîvânü Lugati't-Türk|Dîvânü Lugati't-Türk}}
'''Dîvânü LugatiLugâti't-Türk''' ([[Arapça]]: '''ديوان لغات الترك)''', ([[Türkçe]]: '''Türk Dilleri Sözlüğü'''), [[Orta Türkçe]] döneminde [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]] tarafından [[Bağdat]]'ta [[1072]]-[[1074]] yılları arasında yazılan [[Türk dilleri|Türkçe]]-[[Arapça]] bir sözlüktür. Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olup, batı [[Asya]] yazı Türkçesiyle ilgili var olan en kapsamlı ve önemli dil yapıtıdır.
 
Bir kültür hazinesi olan Divanü''Dîvânü Lûgati‟tLugâti't-Türk (DLT)'', bir yandan XI. asırda söz varlığının genişliğini ve çeşitliliğini gözler önüne sermekte, bir yandan da o dönemde insan ve toplum yaşamıyla, maddî ve manevî kültürümüzle ilgili, ilgi çekici kayıtlar ortaya koymaktadır. Bu bakımdan zamanımızdan yaklaşık bin yıl önce yazılan DLT, Türkçenin ilk sözlüğü olmaktan öte pek çok araştırmacının teslim ettiği üzere tarihi ve kültürel başvuru kaynaklarımızın da ilklerindendir. Toplumların yaşam biçimleri, dünyayı algılayışları o toplumun dilinde de kendini gösterir. DLT, yaklaşık bir asırdır Türklük biliminin başlıca araştırma konularından biri olmuştur. Bu eser, edebiyat bakımından önemli olduğu kadar kültür özelliklerini yansıtması bakımından da değerlidir.<ref>Adem,AYDEMİR,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/D%26%23304%3BVAN-Ue--L-Ue-GAT%26%23304%3B-h-T_T-Ue-RK-h-TE-%26%23304%3B%26%23350%3B-KAVRAMINA-DA%26%23304%3BR-VER%26%23304%3BLER.htm DİVANÜ LÜGATİ'T-TÜRK'TE İŞ KAVRAMINA DAİR VERİLER]",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri]</ref>
 
Kökleşik [[Araplar|Arap]] sözlük bilgisi ilkelerine göre hazırlanmış olan sözlük, [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]'un [[Türk halkları|Türk]] boylarıyla ilgili ayrıntılı bilgisinin yanı sıra, [[Araplar|Arap]] [[dil bilimi]] konusunda da esaslı bir eğitim görmüş olduğunu gösterir.
 
== Eserin Genel Özellikleri ==
25. satır:
* Türkçe'nin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabıdır.
* Araplar'a Türkçe öğretmek, Türkçe'nin yaygınlığını göstermek için yazılmıştır.
* KaşgarlıKâşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır.
* Müellifi, Türkler'in o devirde yaşadığı coğrafyayı dolaşarak derlemeler yapmıştır.
* Sözcükleri güzel örnekleyen atasözleri ve şiirler kullanmıştır. (Bu özelliği, onun, kendinden sonraki Türk edebiyatı için çok önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır.)
32. satır:
* [[Karahanlı Türkçesi]] ile yazılmıştır.
 
== KaşgarlıKâşgarlı Mahmud ==
=== Yaşamı ===
11. yüzyılda, [[Karahanlılar]] döneminde yetişen, soylu bir aileden gelen ve iyi bir eğitim alan KaşgarlıKâşgarlı Mahmud, bilinen ilk Türk dil bilginidir. "KaşgarîKâşgarî" mahlasıyla da tanınan ünlü Türk dil bilgini, Türk yurtlarını adım adım gezerek derlediği sözcük, bilgi ve şiir örnekleriyle o dönemin Türk diline ilişkin bilgiler vermiştir. Bir dönem [[Bağdat]]’ta bulunan KaşgarlıKâşgarlı Mahmud, Türk kültürünün Araplar'a tanıtılmasında büyük rol oynamıştır.
 
Türkçe'yi Araplar'a öğretmek amacıyla Divânü Lügati’t Türk ve [[Kitabu Cevahirü'n Nahv Fi Lugati't Türk]] adlı kitapları yazmıştır. Bu tür çalışmalarıyla Türkçe'nin gelişmesine ve Türk dil birliğinin sağlanmasına önemli katkıda bulunmuştur. KaşgarlıKâşgarlı Mahmud, ömrünün sonlarına doğru yeniden [[KaşgarKâşgar]]’a dönmüş ve burada vefat etmiştir.
 
== Eser ==
52. satır:
[[1982]] – [[1985]] yılları arasında [[Robert Dankoff]] ve [[James Kelly]] tarafından yayına hazırlanan ve çevirisi yapılan önsöz ve fihrist (''gösterge'') içerikli [[İngilizce]] çevirisi, [[Harvard Üniversitesi]] yayınevi tarafından yayınlanmıştır.
 
[[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]’un eserinin keşfedilmesi ve yayımlanması, Türkoloji tarihinde çığır açan olağanüstü bir olaydır<ref>Bu eserin keşfedilmesi, Türkiye’de ve Avrupa’da yayımlanması ve araştırılması üzerine daha ayrıntılı bilgi için bkz. M. Şakir Ülkütaşır: Büyük Türk dilcisi Kâşgarlı Mahmut, 2. baskı Ankara 1972.</ref>. KaşgarlıKâşgarlı Mahmud'un Divanü Lügati’t Türk döneminde yazdığı ve o döneme ışık tutan başka bir eseri de "''[[Kitabu Cevahirü'n Nahv Fi Lugati't Türk]]"'' ise kayıptır.
 
== İçerik ==
=== Önsöz ===
 
[[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]], Divânü Lügati't-Türk'e şöyle başlar;
 
Esirgeyen, koruyan Allah'ın adıyla
75. satır:
 
=== Harita ===
[[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]'un 11. yüzyılda [[Balasagun]]'u merkez alarak çizdiği dünya haritası o dönem Türkleri'nin yaşadıkları bölgeleri ve dağılımlarını göstermesi bakımından dikkate şayandır.
 
Harita, Türklerin bulunduğu bölgeleri göstermek amacıyla çizilmiştir. Daire şeklinde olan haritanın çevresinde doğu, batı, kuzey, güney yönleri belirtilmiş, bazı deniz ve ırmaklar gösterilmiştir. Batıda işaret edilen yerler [[İdil]] boylarına, yani Kıpçaklar'ın ve Frenkler'in oturdukları bölgelere kadar uzanır. Güneybatıda [[Habeşistan]]'a, güneyde Hint, Sint, doğuda [[Çin]] ve [[Japonya]]'ya işaret edilmiştir.
 
=== Şehirler ve Seyahat Güzergâhı ===
Ortada [[Balasagun]], solda sırası ile [[Sayram|İsbicâb]], [[Taraz]], [[Nzl]] (''Näzäl''), [[Yafınç]], [[İkiöküz]] ve [[Kumi Talas]], sağda ilk başta [[Barsgan]], sonra aynı sırada üç şehir daha işaretlenmiş fakat isimleri yazılmamıştır, ikinci sırada sırası ile [[Koçnğar başı]], [[Uçturfan İlçesi|Uç]], [[Onsu İlçesi|Barman]] ve [[Kuça|Koçu]], üçüncü sırada başta [[KaşgarKâşgar]], [[Yarkent]], [[Hotan (şehir)|Hotan]], [[Çerçen İlçesi|Çurçan]] ve [[Dunhuang|Şançu]].
 
('''بِلَدُ أويغور''', ''Bilādū Uyghur'') Uygur ilinde yedi tane şehir işaretlemiş, fakat bunlardan yalnız [[Beşbalık]], [[Can-balık]], [[Karahoca|Qočo]] ve [[Barköl Kazak Özerk İlçesi|Sulmi]] gibi şehirlerin isimlerini haritaya yazmıştır. Suyun çıktığı bozkırlar ve kumlar ise Lop Nur Gölü olabilir.
97. satır:
 
==== Diğerleri ====
[[Maralbeşi İlçesi|Barçuk]], [[Buhara]], [[Bulgar (şehir)|Bulgar]] (''Bolğar''), Itlık<ref>Tıraz’a yakın bir şehir adı. [http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kategori=dltbul&hng=ltn&kelime=Itlık TDK ''Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı'']</ref>, [[İnçkend]], [[Katun sını]], [[Kazvin (şehir)|Kazvin]], [[Kençek Señir]]<ref>Kençek Senğir: Talas yakınında bir şehrin adıdır. Burası Kıpçak sınırıdır.</ref>, [[Keşmir]], [[Kum (şehir)|Kum]], Mankent<ref>KaşgarKâşgar yakınında bir şehrin adı; bugün haraptır.[http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=Mankent&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas TDK ''Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı'']</ref>, [[Merv]], [[Nişabur]], [[Özçent]] (''Özçend'', ''Özkent''), [[Özkend]] (''Fergana''), [[Sayram]] (''İsbicâb''), [[Semerkand]] (''Semizkend''), [[Suvar (şehir)|Suvar]], [[Taşkent|Şaş]] (''Taşkent'', ''Terken''), [[Şıknı]], [[Tünkent]], [[Türk (şehir)|Türk]], [[Yafgu]] ve [[Kocand|Xoçand]] gibi daha birçok Türk kentleri yer almıştır.<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2</ref>
 
=== Ülkeler ve Halklar ===
Asya'nın batısı, kuzeyi ve güneyi çizilmeden bırakılmış, bir plan olarak bile pek çok hatalarla dolu olmasına karşılık, doğu bölgelerine ilişkin verdiği bilgiler gerçeğe uymaktadır. Haritasında [[Çin Seddi]]'ni göstermiş, bu seddin ayrıca yüksek dağların ve denizin [[Yecüc ve Mecüc|Ye'cüc ve Me'cüc]] ([[Arapça]]: '''يأجوج و مأجوج''' ; ''Ya'jūja Wa Ma'jūja'')lerin<ref>Qālū Yā Dhā Al-Qarnayni 'Inna Ya'jūja Wa Ma'jūja Mufsidūna Fī Al-'Arđi Fahal Naj`alu Laka Kharjāan `Alá 'An Taj`ala Baynanā Wa Baynahum Saddāan - Dediler ki: “''Ey Zu'l-Karneyn, gerçekten Ye'cüc ve Me'cüc, yeryüzünde bozgunculuk çıkarıyorlar, bizimle onlar arasında bir sed inşa etmen için sana vergi verelim mi''” - Kuran-ı Kerim [http://transliteration.org/quran/WebSite_CD/MixTurkish/018.asp Al-Kahf] suresi 18:94</ref> dillerinin öğrenilmesini engellediğini bildirmiştir. [[Japonya]]'ya gelince; onu haritasının doğusunda bir ada olarak göstermiş ve denizin onların dillerini öğrenilmesine olanak vermediğine işaret etmiştir.
 
İlk Japon haritası bir Japon tarafından 14. yüzyılda çizilmiş, bir Dünya haritasında yer alması ise 15. yüzyılda olmuştur. Bütün bu bilgilerin ışığı altında, bir plan biçiminde olsa da, yanlışlarla dolu da olsa ilk Japon haritası 11.yüzyılda [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]] tarafından çizilmiştir.<ref>R. V. Tooley, Ma/is and Map Makers, London 1952, id ed., sayfa 107.</ref>
 
Divanü Lügati't-Türk'ten [[Orta Asya]] ve [[Uzak Doğu]]’nun o zamanki coğrafi deyimlerini öğreniyoruz;
"''Tawgaç: Maçin'in adıdır. Burası Çin'den dört ay uzaktadır. Çin, aslında üç bölüktür: Birincisi, Yukarı Çin'dir ki, doğudadır; buna "Tawgaç"<ref>"'''تڤغاج''' Tawgaç" “Maçin’in adıdır”.[http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=Tawga%C3%A7&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı]</ref> derler. İkincisi, Orta Çin'dir; burası, "Xıtay"<ref>"'''ختاى''' Xıtay" “yukarı Çin”.[http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=X%C4%B1tay&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı]</ref> adını alır. Üçüncüsü, Aşağı Çin'dir, "Barxan"<ref>"'''برخان''' Barxan" “Aşağı Çinin adıdır”.[http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kategori=dltbul&hng=ltn&kelime=Barxan TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı]</ref> adı verilir; bu, KaşgarKâşgar'dadır. Lâkin şimdi "Maçin", "Tawgaç" diye tanınmıştır. "[[Hitay|Xıtay]]" ülkesine de "Çin" denilmiştir.''"<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 343, 483</ref>
 
Bütün uzmanların fikrine göre; [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]’un Divan’ında tarihitarihî coğrafya bakımından önemli bilgiler vardır. “''Yazarın verdiği bilgiler genellikle güvenmeğe değer, Orta Asya’da yeni arkeoloji buluntuları da bunları sık sık teyit etmektedir''”<ref>İ. YU. Kraçkovskiy, ''İazbrannıe Soçişneniya'', Moskva-Leningrad 1957, Cilt IV, sayfa 268</ref>
 
=== Türk Boyları ===
115. satır:
"''[[Yağma]], [[Toxsı]] (Tukhs)<ref name="kror">http://www.kroraina.com/hudud/index.html [[Hudud ul-'alam min al-mashriq ila al-maghrib|Hudud al-'Alam]], The Regions of the World</ref>, [[Kıpçak]], [[Yabaku]], [[Tatar]], [[Kayı boyu|Kay]] [[Çomul]] ve [[Oğuzlar]], birbirlerine uygun olarak, ('''ذ''' Dāl; dh) harfini her zaman ('''ى'''‎‎ Yā; y) ye çevirirler ve hiçbir zaman ('''ذ'''‎) li söylemezler. "[[Kayın]]ağacı<ref>"'''كُرْت''' kürt: Kayın ağacı. Bundan yay, kamçı, değnek gibi şeyler yapılır.</ref>"na bunlardan başkası "kadhınğ", bunlar "kayınğ" derler.''"<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 32.</ref> ve "'''اراموت''' Aramut" "''Uygur illerine yakın oturan bir Türk bölüğü.''" ve "''Bir yer adı.''"<ref>[http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=Aramut&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas TDK ''Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı'']</ref> ve "''Rum ülkesine en yakın olan boy Beçenek'tir; sonra Kıpçak, Oğuz, Yemek<ref>''Yemek'', Kıfçakların bir oymağıdır.</ref>, Başgırt, Basmıl, Kay (Kayı), Yabaku, Tatar, Kırkız (Kırgız) gelir. Kırgızlar Çin ülkesine yakındırlar.''".<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 28.</ref> Ayrıca "''Çomul boyunun kendilerinden bulunduğu çöl halkı ayrı bir dile sahiptir, Türkçeyi iyi bilirler. Kay, Yabaku, Tatar, Basmıl boyları da böyledir. Her boyun ayrı bir '''ağzı''' vardır; bununla beraber Türkçeyi de iyi konuşurlar. Kırgız, Kıpçak, Oğuz, Toxsı<ref>doğru yazılış şekli için Lütfen buraya bakınız [http://tdkterim.gov.tr/dlt/sozluk/?kelime=tox&kategori=dltbul&hng=ltn&ayn=bas TDK ''Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı'']</ref><ref>'''خ''' = '''x''' Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa xxxııı.</ref> (Tukhs)<ref name="kror" />, [[Yağma]], [[Çiğil]], [[Oğrak]], [[Çaruk]] boylarının öz Türkçe olarak yalnız bir dilleri vardır. Yemeklerle Başgırtların dilleri bunlara yakındır. .... Dillerin en yeğnisi Oğuzların, en doğrusu da Toxsı ile Yağmaların dilidir.''"<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 30.</ref> şeklinde Türk boylarının yerlerini ve ağızlarını tanımlamıştır.
 
[[Soğdlar|Soğdak]], [[Kençek]], [[Argu]], [[Xotan]], [[Tibetler|Tübüt]] ve [[Tenğüt]] halkları hakkında [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]], Dîvânü Lugati't-Türk’de şu bilgileri de verir:
 
"''En açık ve doğru dil - ancak bir dil bilip - Farslarla karışmayan ve yabancı ülkelere gidip gelmeyen kimselerin dilidir. İki dil bilen şehirlilerle düşüp kalkan kimselerin dilleri bozuktur. İki dil bilenler "'''سغداق''' Soğdak" <ref>Soğdak ('''سغداق'''): “Balasağuna gelip yerleşmiş olan bir ulustur”.</ref>, "'''كنجاك''' [[Kençek]]" <ref>Kençek ('''كنجاك'''): "türklerden bir bölük".</ref>, "'''ارغو''' Argu"<ref>Argu ('''ارغو'''): Bir Türk boyu.</ref> boylarıdır. Gezginci olarak yabancılarla karışanlar "'''شْتَن''' Xotan" ve "'''تبت''' Tübüt" halkı ile "'''طَنغُت''' Tenğüt"lerin bir kısmıdır''."<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 29.</ref>
 
[[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]], 1041 yılında Müslüman Türklerle [[Paganlık|Pagan]] [[Yabaku]] ve [[Başmil|Basmıl]] Türkleri arasında cereyan eden büyük savaşa iştirak eden Türk gazilerini görmüş ve onlarla konuşmuş olması<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 227</ref> eserini yazdığı tarihten aşağı yukarı otuz yıl önce [[Türkistan]]’da, Kâşgar’da ve çevresinde bulunmuş olması gerektir. KaşgarlıKâşgarlı Mahmud, koyu bir Müslümandır. [[Paganlık|Pagan]] Türklerle savaşan, Budistlerin tapınaklarını yıkıp putlara en ağır hakaret eden gazilerin destanlarından parçalar nakletmektedir.<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 463</ref>
 
:''Keldi maŋa Tat''
126. satır:
:''Seni tiler us böri''
 
“''Bana bir tat geldi; ona: yat, kuşlara et ol, kuşlar, kurtlar seni bekler''”, dedim.<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 36</ref> Bu gibi şiirler naklederken KaşgarlıKâşgarlı, mutaassıp bir Müslüman heyecanıyla izah ediyor. Fakat Müslüman Türkler'in eski [[Şamanizm]] kalıntılarından olan kelimeleri ve terimleri izah ederken tam bir Şamanist Türk gibi konuşuyor.
 
Bazen, Şamanist kalıntısı olan inanışları ifade eden kelimeleri ve terimleri anlatırken “''Türkler böyle inanırlar''”, “''bu inanış çok yaygındır''” demekle yetinir. Kaşgarlı’nınKâşgarlı’nın “''[[umay]]''” üzerine verdiği bilgiler dikkate değer. Bilindiği gibi '''Umay''' eski Türkler'in dişi tanrılarından biridir (çocukları koruyan ruh). Mahmud Kaşgarlı’nınKâşgarlı’nın bu ruh hakkında verdiği bilgi pek fazla İslamlaştırılmıştır. Bununla beraber “''umayka tabınsa ogul olur''”, “''kadınlar bunu uğur sayarlar''” diyerek eski inanışa da işaret etmiştir.<ref>Prof. Dr. Abdülkadir, İnan “''Umay ilahesi hakkında''” Türkiyat II, 1926; Makaleler ve İncelemeler 1968 sayfa 397-399</ref>
 
Çıvı cinlerden bir bölük. İslam'dan önce Göktanrı dinini ([[Tengricilik]]) benimseyen Türkler şuna inanırdı ki: iki bölük birbiriyle çarpıştığı zaman bu iki bölüğün vilayetlerinde oturan cinler dahi kendi vilayetlerinin halkını kollamak için çarpışırlar. Cinlerden hangi taraf yenerse onlardan yana çıktığı vilayet halkı da yener. Geceleyin bu cinlerden hangisi kaçarsa onların bulunduğu vilayetin hakanı da kaçar. Türk askerleri geceleyin cinlerin attıkları oktan korunmak için çadırlarında saklanırlar. Bu, Türkler arasında yaygındır, görenektir.<ref>Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 225</ref>
140. satır:
''Tengri kulı, bitidim''
 
Bu ibare, günümüz Türkçesi ile "(Ben) Tanrı kulu, yazdım." anlamına gelmektedir. Yazıttaki bu ibare, [[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]'un anlatmış olduğu ''Kulbak'' adlı eski Türk erenini akla getirmektedir.
 
=== Divanü Lügati't Türk'te Şamanizme Ait Kelimeler ===
151. satır:
* Mahmud bin el-Hüseyn el-Kaşğari. ''Kitabu Divanı Lugati’t-Türk''. Dar ül-Hilafet-i Aliye, Matbaa-yi Amire, 1335, İstanbul, Rıfat Kilisli neşri, 3. cilt, 1917.
* Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi. Çeviren: Besim Atalay. Ankara: Cilt I, II, III, IV - 1939 - 1941.
[[KaşgarlıKâşgarlı Mahmud]]’un Divan’ının [[Besim Atalay]] tarafından yapılan ve [[Türk Dil Kurumu]] tarafından yayımlanan çevirisi türkologların eline düşünceleri bakımından derin, malzemesi bakımından ise önemli bir eser vererek türkolojinin gelişmesine büyük katkılar sağlamıştır.
* ''[[Divanü Lugat-it-Türk. (Tıpkıbasımı). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.|Divanü Lugat-it-Türk]]''[[Divanü Lugat-it-Türk. (Tıpkıbasımı). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.|. (Tıpkıbasımı). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.]]
* Mahmud bin el-Hüseyn el-Kaşğari. ''Kitabu Divanı Lugati’t-Türk'', Farsça’ya çeviren ve önsöz yazan: Prof. Dr. Hüseyin Düzgün ([[Hossein Mohammadzadeh Sedigh]]), Tebriz (İran), Ahtar Yayınevi, 2004.<ref>http://www.duzgun.ir/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%87%D8%A7/357-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%DA%A9-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%B1%DB%8C</ref>
 
== Dış bağlantılar ==
* [http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/korkmaz_08.pdf KaşgarlıKâşgarlı Mahmut ve Divan-ı Lugati't- Türk hakkında- Zeynep Korkmaz]
* [http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/5.php Türkçenin Gelişimi İçinde DLT. ]
* [http://www.achiq.org/pitikler/dlt---.pdf Divanü Lugat-it-Türk Dizini] (PDF)
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Dîvânu_Lugâti%27t-Türk" sayfasından alınmıştır