|
=== Diğer omurgasızlar ===
Çeşitli [[şube]]lerde zehirli omurgasızlar mevcuttur. Bunların arasında tehlikeli [[kutu denizanası]] gibi [[Denizanası|denizanaları]],<ref>{{Web kaynağı | last1 = Frost | first1 = Emily | titlebaşlık = What's Behind That Jellyfish Sting? | url = https://www.smithsonianmag.com/science-nature/whats-behind-that-jellyfish-sting-2844876/ | publisheryayıncı = Smithsonian | accessdateerişimtarihi = 30 Eylül 2018 | datetarih = 30 Ağustos 2013 | arşivengelli = evet}}</ref> [[derisi dikenliler]] arasında [[denizkestanesi]]<ref>{{Dergi kaynağı |last=Gallagher |first=Scott A. |title=Echinoderm Envenomation |url=http://emedicine.medscape.com/article/770053-overview |work=eMedicine |accessdate=12 October 2010 |date=2017-08-02 }}</ref> ve koni kabuklu salyangoz<ref name="OliveraTeichert2007">{{Dergi kaynağı |author=Olivera, B. M.; Teichert, R. W. | title=Diversity of the neurotoxic Conus peptides: a model for concerted pharmacological discovery | journal=Molecular Interventions | year= 2007 | volume= 7 | issue= 5 | pages=251–260 | pmid=17932414 | doi=10.1124/mi.7.5.7}}</ref> ve [[yumuşakçalar]] arasında [[ahtapot]]ların da bulunduğu [[kafadan bacaklılar]] yer almaktadır.<ref>{{Web kaynağı | last1 = Barry | first1 = Carolyn | titlebaşlık = All Octopuses Are Venomous, Study Says | url = https://www.nationalgeographic.com/animals/2009/04/octopus-venom-hunting-cephalopod/ | publisheryayıncı = [[National Geographic]] | accessdateerişimtarihi = 30 September 2018 | datetarih = 17 Nisan 2009 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190203034231/https://www.nationalgeographic.com/animals/2009/04/octopus-venom-hunting-cephalopod/ | arşivtarihi = 3 Şubat 2019}}</ref>
=== Omurgalılar ===
==== Sürüngenler ====
450 yılan türü zehirlidir.<ref name="SmithWheeler2006"/> [[Yılan zehri]] göz altındaki bezler tarafından üretilir (mandibular bez) ve kurbana borumsu veya kanallı dişlerle iletilir. Yılan zehirleri çeşitli peptid toksinleri içerir. Bunlar arasında protein [[peptit]] bağlarını hidrolize eden [[proteaz]]lar, [[DNA]]'nın [[Fosfodiester bağı|fosfodiester]] bağlarını hidrolize eden [[nükleaz]]lar ve sinir sisteminde sinyallemeyi devre dışı bırakan nörotoksinler yer almaktadır.<ref name=Bauchot>{{Kitap kaynağı |last=Bauchot |first=Roland |title=Snakes: A Natural History |year=1994 |publisher=Sterling |isbn=978-1-4027-3181-5 |pages=194–209}}</ref> Yılan zehri ağrı, şişme, doku nekrozu, düşük tansiyon, kasılmalar, kanama (yılan türlerine göre değişen), solunum felci, böbrek yetmezliği, koma ve ölüm gibi semptomlara neden olur.<ref>{{Web kaynağı | titlebaşlık = Snake Bites | url = http://eclinicalworks.adam.com/content.aspx?productId=39&pid=1&gid=000031&print=1 | publisheryayıncı = A. D. A. M. Inc | accessdateerişimtarihi = 30 Eylül 2018 | datetarih = 16 Ekim 2017 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190203181802/http://eclinicalworks.adam.com/content.aspx?productId=39&pid=1&gid=000031&print=1 | arşivtarihi = 3 Şubat 2019}}</ref> Yılan zehiri, ataların [[Tükürük bezi|tükürük bezlerinde]] dışavurulan [[Duplikasyon|genlerin çoğaltılmasıyla]] ortaya çıkmış olabilir.<ref name="HargreavesSwainHegartyLogan2014">{{Dergi kaynağı | last=Hargreaves | first=Adam D. | last2=Swain | first2=Martin T. | last3=Hegarty | first3=Matthew J. | last4=Logan | first4=Darren W. | last5=Mulley | first5=John F. | title=Restriction and Recruitment—Gene Duplication and the Origin and Evolution of Snake Venom Toxins | journal=Genome Biology and Evolution | volume=6 | issue=8 | date=30 July 2014 | doi=10.1093/gbe/evu166 | pmid=25079342 | pmc=4231632 | pages=2088–2095}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı |author1=Daltry, Jennifer C. |author2=Wuester, Wolfgang |author3=Thorpe, Roger S. | year=1996 | title=Diet and snake venom evolution | journal=Nature | volume=379 | issue=6565 | pages=537–540 | doi=10.1038/379537a0 | pmid=8596631}}</ref>
Venom, Meksika boncuklu kertenkele,<ref name="Cantrell2003">{{Dergi kaynağı | last=Cantrell | first=F. L. | title=Envenomation by the Mexican beaded lizard: a case report | journal=Journal of Toxicology. Clinical Toxicology | volume=41 | issue=3 | year=2003 | pmid=12807305 | pages=241–244}}</ref> [[gila canavarı]],<ref name=Mullin2015/> ve [[Komodo ejderi]]<ref name=fries>{{Dergi kaynağı |author1=Fry, B. G. |author2=Wroe, S. |author3=Teeuwisse, W. et al |title=A central role for venom in predation by ''Varanus komodoensis'' (Komodo Dragon) and the extinct giant ''Varanus'' (''Megalania'') ''priscus'' |journal=PNAS |volume=106 |issue=22 |pages=8969–8974 |date=June 2009 |pmid=19451641 |pmc=2690028 |doi=10.1073/pnas.0810883106 }}</ref> de dahil olmak üzere bazı etobur kertenkeleler gibi bir kaç sürüngende bulunur.
Zehirli hayvanlar, 1990 yılından beri 76 bin ölüme; 2013 yılında 57 bin insan ölümüne neden olmuştur.<ref name=GDB2013>{{Dergi kaynağı |last1=GBD 2013 Mortality and Causes of Death |first1=Collaborators|title=Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013 |journal=Lancet |date=17 December 2014 |pmid=25530442 |doi=10.1016/S0140-6736(14)61682-2 |pmc=4340604 |volume=385 |issue=9963 |pages=117–171}}</ref>
173 binden fazla türde bulunan zehir -5 binden fazla bilimsel makalede incelenmiş- çok çeşitli hastalıkları tedavi etme potansiyeline sahiptir.<ref name=Mullin2015>{{Web kaynağı | last1 = Mullin | first1 = Emily | titlebaşlık = Animal Venom Database Could Be Boon To Drug Development | url = https://www.forbes.com/sites/emilymullin/2015/11/29/animal-venom-database-could-be-boon-to-drug-development/#4fa4e53c7992 | publisheryayıncı = Forbes | accessdateerişimtarihi = 30 Eylül 2018 | datetarih = 29 Kasım 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190205011310/https://www.forbes.com/sites/emilymullin/2015/11/29/animal-venom-database-could-be-boon-to-drug-development/ | arşivtarihi = 5 Şubat 2019}}</ref> Yılan zehirleri, [[tromboz]], [[artrit]] ve bazı [[kanser]]ler dahil olmak üzere bu durumları tedavi etmek için kullanılabilecek proteinler içerir.<ref name="PalGomesDasguptaGomes2002">{{Dergi kaynağı | last=Pal | first=S. K. | last2=Gomes | first2=A. | last3=Dasgupta | first3=S. C. | last4=Gomes | first4=A. | title=Snake venom as therapeutic agents: from toxin to drug development. | journal=Indian Journal of Experimental Biology | volume=40 | issue=12 | year=2002 | pmid=12974396 | pages=1353–1358}}</ref><ref name="Holland2013">{{Web kaynağı | last1 = Holland | first1 = Jennifer S. | titlebaşlık = The Bite That Heals | url = https://www.nationalgeographic.com/magazine/2013/02/venom/ | publisheryayıncı = [[National Geographic]] | accessdateerişimtarihi = 30 Eylül 2018 | datetarih = Şubat 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20181118155041/https://www.nationalgeographic.com/magazine/2013/02/venom/ | arşivtarihi = 18 Kasım 2018}}</ref> [[Gila canavarı]] zehiri, [[Tip 2 diabetes mellitus|tip 2 diyabetin]] tedavisinde kullanılan [[exenatide]] içerir.<ref name=Mullin2015/>
== Kaynakça ==
|
