Part İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Kekibec (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Kekibec (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
107. satır:
'''Part İmparatorluğu''', '''Arşak İmparatorluğu'''<ref>''Parthia'' [[Latince]]deki ''Parthia'' kelimesinden, o da [[Eski Farsça]]daki ''Parthava-'' kelimesinden gelir. Başkenti Türkmenistan sınırlarında bulunan Nisa (Türkmence: Nusay) şehridir. ''Fars'' kelimesinin (İngilizcede ''Persia'') türediği ''Parsa'' kökünün bir farklı diyalekt çeşididir. ''Aşkanian'', Sasani kroniklerinden geliyor gibi gözükmektedir. Bu şekilde [[Firdevsi]]'nin epik şiiri ''[[Şehname]]'''sinde geçmektedir.</ref> ([[Orta Farsça]]da: '''اشکانیان Eşkâniân'''), olarak ta bilinen, eski İran’da önemli bir siyasi ve kültürel güç olup, [[Medler]]'den ve [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahamenişler]]'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. Hanedanın adı, M.Ö. 247 yılında, [[Helenistik]] krallık [[Selevkoslar]]'ın yönetiminde bir satraplık konumunda olan İran'ın kuzeydoğusundaki Parthia bölgesinin satrabı Andragorsas'a karşı düzenlenen ayaklanmayı yöneten ve kendini kral ilan eden Parni kabilesi lideri I. Arşak'tan gelmektedir. Arşak'ın adı onursal bir unvan olarak kendisinden sonra gelen bütün Part kralları tarafından kullanıldı. [[Selevkoslar]]'ın hakimiyeti altında bulunan İranı, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başlayan Partlar I. Mithridates döneminde [[Mezopotamya]]'yı Selevkoslardan elinden alarak imparatorluğu büyük ölçüde genişletti. M.Ö. 140'tan itibaren çok uluslu bir imparatorluk haline gelen Part İmparatorluğunun genişlemesiyle birlikte, başkent günümüzde Türkmenistan sınırları içinde bulunan [[Nisa]]’dan, [[Dicle]] kıyısındaki günümüzde modern [[Bağdat]]’ın güneyinde yer alan [[Tizpon|Ktesifon]]'a taşınmıştır. Partların zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, günümüz ülkelerinden [[Irak]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan]], [[Gürcistan]] [[Türkmenistan]], [[Tacikistan]], [[Pakistan]] ve [[Afganistan]]' kapsıyordu. Ahameniş İmparatorluğu'nun mirasçıları olduğu iddiasıyla "Şehinşah" (Kralların Kralı) olarak adlandırılan Part hükümdarları, II. Mithridates döneminden itibaren hem Yunanların hem de Ahamenişlerin soyundan geldiklerini iddia etmeye başladı. II. Mithridates döneminin son yıllarında M.Ö 95 yılından itibaren "Partların kranlık çağı" adı verilen bir karışıklık dönemine giren imparatorluk, II. Orodes'in M.Ö 57'de kontrolü kesin olarak sağlamasından sonra tekrar büyük bir güç haline geldi.
 
Partların ilk düşmanları batıda Selevkoslar ve doğuda [[İskitler]]di. Ancak, imparatorluk batıya doğru genişledikçe, [[Ermenistan Krallığı]] ve Roma ile çatışmaya başladı. Roma ve Parthia, Ermenistan'a sahip olmak için birbirleriyle yarıştı. [[Katafrakt|Ağır süvariyi]] icat eden Partlar bundan dolayı [[Roma İmparatorluğu]]'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. Partlar M.Ö. 53’te Carrhae Savaşı’nda Romalı proconsül [[Marcus Licinius Crassus’uCrassus]]’u öldürüp 40 bin Romalı askerin bir kısmını imha edip bir kısmını esir aldı. [[Marcus Antonius]]'un M.Ö 36'daki başarısız Part seferinden sonra M.S 114-115 yıllarında düzenlediği sefer ile Roma İmparatoru Traianus Mezopotamya ve Ermenistan'ı kontrol altına aldı ve 116 yılında Susa'yı ele geçirerek Parthia Kralı olarak taç giydi. Birkaç yüzyıl boyunca Roma-Part savaşları sırasında Romalılar [[Marcus Aurelius]] ve Septimus[[Septimius Severus]] döneminde Mezopotamyayı işgal ederek Seleucia ve Ktesifon şehirlerini ele geçirdiler, ancak hiçbir zaman ellerinde tutamadılar. Persis eyaleyinin satrabı olan I. Ardeşir'in ayaklanıp IV. Artabanus'u 224’te öldürmesiyle Part İmapratorluğu yıkıldı ve İran ile Yakın Doğu'nun çoğunu, 7. yüzyılda Müslümanların fethetmesine kadar yöneten Sasani İmparatorluğu'nu kuruldu. Son Part Kralı VI. Vologases son sikkesini 228 yılında bastırdı. Akdeniz Havzası'ndaki Roma İmparatorluğu ile Çin'deki Han Hanedanlığı arasındaki İpek Yolu ticaret yolunda bulunan imparatorluk, büyük bir ticaret merkeziydi.
 
== Galeri ==