|
}}
{{İran tarihi}}
'''Part İmparatorluğu''', '''Arşak İmparatorluğu'''<ref>''Parthia'' [[Latince]]deki ''Parthia'' kelimesinden, o da [[Eski Farsça]]daki ''Parthava-'' kelimesinden gelir. Başkenti Türkmenistan sınırlarında bulunan Nisa (Türkmence: Nusay) şehridir. ''Fars'' kelimesinin (İngilizcede ''Persia'') türediği ''Parsa'' kökünün bir farklı diyalekt çeşididir. ''Aşkanian'', Sasani kroniklerinden geliyor gibi gözükmektedir. Bu şekilde [[Firdevsi]]'nin epik şiiri ''[[Şehname]]'''sinde geçmektedir.</ref> ([[Orta Farsça]]da: '''اشکانیان Eşkâniân'''), olarak ta bilinen, eski İran’da önemli bir siyasi ve kültürel güç olup, [[Medler]]'den ve [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahamenişler]]'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. Hanedanın adı Parni kabilesinin lideri olarak, M.Ö. 3. yüzyılın247 ortalarındayılında, [[SelevkosHelenistik]] İmparatorluğukrallık [[Selevkoslar]]nun'ın yönetiminde bir satraplığısatraplık konumunda olan İran'ın kuzeydoğusundaki Parthia bölgesinibölgesinin fethedensatrabı Andragorsas'a karşı düzenlenen ayaklanmayı yöneten ve kendini kral ilan eden Parni kabilesi lideri I. Arşak'tan gelmektedir. [[Helenistik]]Arşak'ın krallıkadı onursal bir unvan olarak kendisinden sonra gelen bütün Part kralları tarafından kullanıldı. [[Selevkoslar]]'ın tarafından hakimiyethakimiyeti altında bulunan İranı, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başlayan Partlar I. Mithridates döneminde [[Mezopotamya]]'yı Selevkoslardan elinden alarak imparatorluğu büyük ölçüde genişletti. İmparatorlupğunM.Ö. 140'tan itibaren çok uluslu bir imparatorluk haline gelen Part İmparatorluğunun genişlemesiyle birlikte, başkent günümüzde Türkememistan sınırları içinde bulunan [[Nisa]]’dan, [[Dicle]] kıyısındaki günümüzde modern [[Bağdat]]’ın güneyinde yer alan [[Tizpon|Ktesifon]]'a taşınmıştır. Partların zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, günümüz ülkelerinden [[Irak]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan]], [[Gürcistan]] [[Türkmenistan]], [[Tacikistan]], [[Pakistan]] ve [[Afganistan]]' kapsıyordu. Part hükümdarları, Ahameniş İmparatorluğu'nun mirasçıları olduğu iddiasıyla "Şehinşah" (Kralların Kralı) olarak adlandırıldıadlandırılan Part hükümdarları, II. Mithridates döneminden itibaren hem Yunanların hem de Ahamenişlerin soyundan geldiklerini iddia etmeye başladı. II. Mithridates döneminin son yıllarında M.Ö 95 yılından itibaren "Partların kranlık çağı" adı verilen bir karışıklık dönemine giren imparatorluk, II. Orodes'in M.Ö 57'de kontrolü kesin olarak sağlamasından sonra tekrar
Partların ilk düşmanları batıda Selevkoslar ve doğuda [[İskitler]]di. Ancak, imparatorluk batıya doğru genişledikçe, [[Ermenistan Krallığı]] ve Roma ile çatışmaya başladı. Roma ve Parthia, Ermenistan'a sahip olmak için birbirleriyle yarıştı. [[Katafrakt|Ağır süvariyi]] icat eden Partlar bundan dolayı [[Roma İmparatorluğu]]'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. Partlar M.Ö. 53’te Carrhae Savaşı’nda Romalı proconsül Marcus Licinius Crassus’u yendi.öldürüp Çeşitli40 Romabin imparatorlarıRomalı veyaaskerin onlarınbir generalleri,kısmını birkaçimha yüzyıledip boyuncabir Roma-Partkısmını savaşlarıesir sırasındaaldı. MezopotamyaMarcus Antonius'yıun işgalM.Ö etti36'daki başarısız Part seferinden sonra M.S Romalılar114-115 buyıllarında çatışmalardüzenlediği sırasındasefer birçokile kezRoma Seleuciaİmparatoru Traianus Mezopotamya ve KtesifonErmenistan'ı şehirlerinikontrol elealtına geçirdiler,aldı ancakve hiçbir116 zamanyılında ellerindeSusa'yı tutamadılar.ele Akdenizgeçirerek Havzası'ndakiParthia RomaKralı İmparatorluğuolarak iletaç Çin'dekigiydi. HanBirkaç Hanedanlığıyüzyıl arasındakiboyunca İpekRoma-Part Yolusavaşları ticaretsırasında yolundaRomalılar bulunanMarcus imparatorluk,Aurelius ticaretve merkeziSeptimus halineSeverus geldi.[[Katafrakt|Ağırdöneminde süvariyi]]Mezopotamyayı icatişgal edenederek PartlarSeleucia bundanve dolayıKtesifon [[Romaşehirlerini İmparatorluğu]]'nunele doğudakigeçirdiler, enancak büyükhiçbir zaman düşmanıydıellerinde tutamadılar. PerslerdenPersis İstakhr’ineyaleyinin hakimisatrabı olan I. Ardeşir'in ayaklanıp son Part hükümdarı IV. Artabanus'u 224’te öldürmesiyle Part İmapratorluğu yıkıldı ve İran ile Yakın Doğu'nun çoğunu, 7. yüzyılda Müslümanların fethetmesine kadar yöneten Sasani İmparatorluğu'nu kuruldu. Son Part Kralı VI. Vologases son sikkesini 228 yılında bastırdı. Akdeniz Havzası'ndaki Roma İmparatorluğu ile Çin'deki Han Hanedanlığı arasındaki İpek Yolu ticaret yolunda bulunan imparatorluk, büyük bir ticaret merkeziydi.
== Galeri ==
|
