İran: Revizyonlar arasındaki fark

Part ve daha sonra Sâsânî devrinde [[İpek Yolu]] üzerindeki ticaret [[Çin]], [[Mısır]], [[Mezopotamya]], İran, [[Hindistan]] ve [[Roma]] medeniyetlerinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır ve modern Dünya'nın temellerinin atılmasına yardımcı olmuştur. Partlılardan geriye kalan kalıntılar bazı açılardan klasik Yunan etkileri taşır ve çoğunlukta kendi oryantal anlayışlarını sergiler; "Part sanat ve yaşamını ifade eden kültürel farklılığın" açık bir ifadesi olarak.<ref>''Persians: Masters of Empire'', 1995, ISBN 0-8094-9104-4, p. 134, Time-life Books</ref> Partlılar, Avrupa [[Romanesk mimari]]sini andıran ve muhtemelen bu mimariyi etkilemiş olduğu [[Tizpon]]'da örnekleri görülen Part stili mimari tasarımların yaratıcılarıydılar.<ref>''Persians: Masters of Empire'', 1995, ISBN 0-8094-9104-4, p. 138, Time-life Books</ref><ref>''"Even the architecture of the Christian church, with its hallowed chancel seems inspired by the designs of [[Mithra|Mithraic]]ic temples"''. [[Abbas Milani]]. ''Lost Wisdom''. 2004. Mage Publishers, p. 13. ISBN 0-934211-90-6</ref> Sâsânîlerin yönetiminde İran [[Çin]] ile ilişkilerini geliştirdi, Sâsânî [[sanat]]ı, [[müzik|müziği]] ve [[mimarlık|mimarisi]] büyük atılım gerçekleştirdi ve [[Nizip Okulu]] ve [[Gundeşapur Akademisi]] gibi dünya çapında tanınan bilim ve araştırma merkezleri oluşturuldu.

İran Anayasası’nın 15. maddesine göre İran’ın resmî dili bir [[Batı İran dilleri|Güneybatı İran dili]] olan [[Farsça|Farsçadır]]dır, ancak Farsçaya ek olarak yerel ve aşiret dillerinin basında ve kitle iletişim araçlarında ve çocukların edebiyatlarını öğrenmeleri için okullarda öğretilmesine izin verilmiştir. Buna rağmen Farsça İran’da ''[[lingua franca]]'' görevi görmektedir ve yayınların ve basılan eserlerin çoğu bu dildedir.

Farsça, [[Hint-Avrupa dil ailesi|Hint-Avrupa dilleri]]nin [[Hint-İran dilleri]] dalına ait bir dildir. [[Eski Farsça]]’ya ait en eski kayıtlar [[Ahameniş İmparatorluğu]]na kadar gitmektedir<ref name="dündil" /> ve Eski Farsça örnekleri günümüzde İran, [[Irak]], [[Türkiye]] ve [[Mısır]]’da bulunmaktadır. Modern İran'da Farsça toplumun %53'ünün ana dilidir. Farsçaya ek olarak İran'da konuşulan, [[Kürtçe]] (%10), [[Mazenderanca]] ve [[Gilanca]] (%7), [[Luri]] (%6) ve [[Beluçça]] (%2) gibi pek çok [[İrani diller|İrani dil]] bulunmaktadır.<ref name="CIA World FactbookFactbook2">{{citeWeb webkaynağı|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=Cia.gov|date=|accessdate=2017-01-17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120203093100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|archivedate=2012-02-03|df=}}</ref>

İran ülkesini 1500 yıl boyunca [[Farslaşmış toplum|farslaşmış]] ve [[Türk-İran geleneği|Türk-İran geleneğine]]ne mensup hanedanlar, aşiretler ve ordular yönetmiştir. Türk dilleri de bu nedenden ötürü modern İran'da da çok yaygındır. Bu dillerin başında [[Azerbaycan (İran)|Güney Azerbaycan]] ile [[Fars Eyaleti]]'nde yaygınca konuşulan [[Azerice]] ve [[Kaşkayca]] gelmektedir. Toplumun yaklaşık %18'i [[Türk dilleri|Türki bir dil]] konuşmaktadır.

Bu dillere ek olaraktan [[Talışça]], [[Gürcüce]], [[Ermenice]], [[İbranice]], [[Tatça]] ve [[Çerkes dilleri]] konuşurları toplumun yaklaşık %1'ine tekabül etmektedir.<ref name="CIA World Factbook2">{{citeWeb webkaynağı|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=Cia.gov|date=|accessdate=2017-01-17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120203093100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|archivedate=2012-02-03|df=}}</ref>

[[Dosya:Esfahan-shah-sq.jpg|thumb|center|2000px|Güneybatı Asya'nın en geniş meydanı olan [[Nakş-ı Cihan Meydanı]]'nın panoramik görünümü]]<br />