Kan şekeri seviyesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Kan glukozu başlağından içeriğin aktarılması, kaynakça eklenmesi |
||
1. satır:
[[Dosya:Suckale08_fig3_glucose_insulin_day.png|küçükresim|300x300pik|Günde üç öğün yemek tüketen insanlarda kan şeri (kırmızı) ve kan şekerini düşüren hormon insülin'nin (mavi) seviyelerinin dalgalanması.Düz çizgiler nişasta bakımından zengin noktalı çizgiler ise şeker içeriği yüksek besinleri göstermektedir.
'''Kan şekeri seviyesi''', '''kan şekeri konsantrasyonu''' veya '''kan [[glukoz]] seviyesi''', insanların ve diğer hayvanların kanında bulunan glukoz miktarıdır. Glukoz basit bir [[şeker]]<nowiki/>dir ve her zaman 70 kilogram ağırlığında bir insanın kanında yaklaşık 4 gram glukoz bulunur. <ref name="Glukoz-Glikojen depolama review">{{cite journal|vauthors=Wasserman DH|title=Four grams of glucose|journal=American Journal of Physiology. Endocrinology and Metabolism|volume=296|issue=1|pages=E11–21|date=January 2009|pmid=18840763|pmc=2636990|doi=10.1152/ajpendo.90563.2008}}</ref> Vücut, metabolik [[homeostaz]]<nowiki/>ın bir parçası olarak, başta [[karaciğer]] ve [[pankreas]] ve bunların yanında ekstrahepatik dokular ve birkaç hormonun rol oynadığı, çok duyarlı [[homeostatik]] bir mekanizma ile kan glukoz seviyelerini sıkı bir şekilde düzenler. Glukoz, iskelet kası ve karaciğer hücrelerinde [[glikojen]] formunda depolanır
İnsanlarda, glukoz birincil enerji kaynağıdır ve bir çok dokuda ama özellikle özellikle aç kalmış, sedanter bireylerde kan glikozunun yaklaşık % 60'ını tüketen insan beyninin normal fonksiyonunu sürdürmesi için önemlidir. Glukoz, bağırsaklardan veya karaciğerden vücuttatki diğer dokulara kan dolaşımıyla taşınabilir. Glukozun hücre içerisine alımı ise esasen [[pankreas]] tarafından üretilen bir hormon olan insülin ile düzenlenir.▼
▲İnsanlarda, glukoz birincil enerji kaynağıdır ve bir çok dokuda ama özellikle özellikle aç kalmış, sedanter bireylerde kan glikozunun yaklaşık % 60'ını tüketen insan beyninin normal fonksiyonunu sürdürmesi için önemlidir. Glukoz, bağırsaklardan veya karaciğerden vücuttatki diğer dokulara kan dolaşımıyla taşınabilir. Glukozun hücre içerisine alımı ise esasen
Glukoz seviyeleri, genellikle sabahları günün ilk öğünden önce en düşüktür ve öğünlerden sonra bir veya iki saat boyunca birkaç milimol yükselir. Normal aralıklar dışındaki kan şekeri seviyeleri, tıbbi bir durumun göstergesi olabilir. Sürekli yüksek bir seviyeye [[hiperglisemi]] denir; Düşük seviyeler [[hipoglisemi]] olarak adlandırılır. [[Diyabetes mellitus]], çeşitli nedenlerden herhangi birinden kalıcı hiperglisemi ile karakterizedir ve kan şekeri regülasyonunun başarısızlığı ile ilgili en önemli hastalıktır. Kan şekeri düzeylerini test etmek ve ölçmek için farklı yöntemler vardır.
Satır 22 ⟶ 24:
Her ne kadar öğünler arasındaki aralıkta ve yüksek karbonhidrat içeriğine sahip yemeklerin zaman zaman tüketilmesi sonrasında geniş çaplı değişiklikler göstermesine karşın, insan kan şekeri seviyeleri normal aralıklar arasında kalmaya eğilimlidir. Ancak, yemekten kısa bir süre sonra, kan şekeri seviyesi diyabetik olmayanlarda geçici olarak 7.8 mmol/L (140 mg/dL) veya biraz daha fazla yükselebilir. Diyabetli bireylerin 'sıkı diyabet kontrolünü' muhafaza etmeleri için, Amerikan Diyabet Birliği, yemek sonrası glikoz seviyesini 10 mmol/L'den (180 mg/dL) az ve açlık plazma glukozunu ise 3,9 ila 7,2 mmol/L (70–130 mg/dL) arasinda olmasini tavsiye eder.<ref>{{Dergi kaynağı|author=American Diabetes Association|title=Standards of medical care in diabetes--2006|journal=Diabetes Care|volume=29 Suppl 1|issue=Supplement 1|pages=S4-42|date=January 2006|pmid=16373931|url=http://care.diabetesjournals.org/content/29/suppl_1/s4.full|quote=Standards of Medical Care – Table 6 and Table 7, Correlation between A1C level and Mean Plasma Glucose Levels on Multiple Testing over 2–3 months}}</ref>
Kandaki ve vücut sıvılarındaki gerçek glukoz miktarı çok azdır. 5 litrelik kan hacmine sahip, 75 kg'lık sağlıklı bir yetişkin erkekte, 5.5 mmol/L (100 mg/dL) lik kan şekeri seviyesi 5 g'dır ve yaklaşık bir çay kaşığı şekere eşdeğerdir.<ref>USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 22 (2009)</ref> Bu miktarın bu kadar küçük olmasının nedeninin bir parçası, glukozun hücrelere girmesini sağlamak için, enzimler tarafından glukoza fosfat veya başka gruplar ekleyerek glukozu modifiye etmesidir.
=== Öteki hayvanlar ===
Genel olarak, yaygın yerli geviş getiren hayvanlarda kan şekeri aralıkları birçok monogastrik memelilerden daha düşüktür<ref>{{Kitap kaynağı|vauthors=Eiler H|year=2004|chapter=Endocrine glands|pages=621–69|veditors=Reese WO|title=Dukes' Physiology of Domestic Animals|edition=12th|location=Ithaca, NY|publisher=Comstock|isbn=0801442389}}</ref>. Bununla birlikte, bu genelleme vahşi geviş getirenlere ve devegillere uzanmamaktadır. mg/dL birimiyle serum glukozunun referans aralıkları, inekler için 42 ila 75 arasında, koyunlar için 44 ila 81 arasında ve keçi için 48 ila 76 arasında, kediler için ise 61 ila 124 arasında; Köpekler için 62 ila 108, atlar için 62 ila 114, domuzlar için 66 ila 116, tavşanlar için 75 ila 155 ve lamalar için 90 ila 140 arasında bildirilmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|veditors=Kahn CM|year=2005|title=Merck Veterinary Manual|edition=9th|publisher=Merck & Co.|location=Whitehouse Station|isbn=0911910506}}</ref> Yakalanan dağ keçileri (Oreamnos americanus) için 26 ila 181 mg/dL serum glukozu için yüzde 90'lık bir referans aralığı bildirilmiştir;<ref>{{Dergi kaynağı|author1=Rice, C. G.|author2=Hall, B.|title=Hematologic and biochemical reference intervals for mountain goats (''Oreamnos americanus''): effects of capture conditions|doi=10.3955/0029-344X-81.3.206|year=2007|journal=Northwest Science|volume=81|issue=3|pages=206}}</ref> Balina balinaları için, serum glukozunun yüzde 25-75 aralığının 94 ila 115 mg / dL olduğu tahmin edilmektedir.<ref>{{cite journal|vauthors=Cornell LH, Duffield DS, Joseph BE, Stark B|title=Hematology and serum chemistry values in the beluga (Delphinapterus leucas)|journal=Journal of Wildlife Diseases|volume=24|issue=2|pages=220–4|date=April 1988|pmid=3373628|doi=10.7589/0090-3558-24.2.220}}</ref> Beyaz gergedanlar için, bir çalışma yüzde 95 aralığının 28 ila 140 mg/dL olduğunu göstermiştir.<ref>{{cite journal|url=http://www.rhinoresourcecenter.com/pdf_files/123/1239956678.pdf|title=Baseline Laboratory Data for the White Rhinoceros (''Ceratotherium simum simum'')|author=Seal, U. S.|author2=Barton, R.|author3=Mather, L.|author4=Gray, C. W.|pages=11–17|journal=The Journal of Zoo Animal Medicine|volume=7|issue=1|year=1976|jstor=20094341}}</ref> Grönland fokları için, 4.9 ila 12.1 mmol/L'lik bir serum glukoz aralığı [ör. 88 ila 218 mg/dL] rapor edilmiştir; balonlu foklar için, 7.5 ila 15.7 mmol/L arasında bir aralıkta [ör. yaklaşık 135 ila 283 mg/dL] bildirilmiştir.<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Boily F, Beaudoin S, Measures LN|title=Hematology and serum chemistry of harp (Phoca groenlandica) and hooded seals (Cystophora cristata) during the breeding season, in the Gulf of St. Lawrence, Canada|journal=Journal of Wildlife Diseases|volume=42|issue=1|pages=115–32|date=January 2006|pmid=16699154|doi=10.7589/0090-3558-42.1.115}}</ref>
== Regülasyon ==
Satır 36 ⟶ 38:
Bu hormonlar, endokrin doku toplulukları olan pankreatik adacıklardan salgılanır. Dört tip pankreatik adacık, alfa (A) hücreleri, beta (B) hücreleri, Delta (D) hücreleri ve F hücreleri vardır. Glukagon, alfa hücrelerden salgılanırken, insülin, beta hücreleri tarafından salgılanır. Bu iki hormon birlikte, bir reaksiyonun son ürününün başka bir reaksiyonun başlangıcını uyardığı bir süreçte negatif geri besleme yoluyla kan glukoz seviyelerini düzenlerler. Yüksek kan glukoz seviyelerinde, insülin kandaki glukoz konsantrasyonunu düşürür. Düşük kan-glikoz seviyesinde (insülin sekresyonunun bir sonucu oluşan) glukagonun salgılanmasını tetikler ve döngüyü tekrarlar.<ref>{{Kitap kaynağı|last1=Tortora|first1=Gerard|name-list-format=vanc|title=Principles Anatomy and Physiology|date=December 2016|publisher=John Wiley & Sons, Inc.|location=New York|isbn=9781119343738|pages=Chapter 18|edition=15}}</ref>
İnsülin hiperglisemiye yanıt olarak pankreastan direkt kan içine salgılanır. [[aminoasit]], serbest yağ asitleri, [[glukagon hormonu]] insülin salgılanmasını olumlu yönde etkiler epinefrin([[adrenalin]]) ve norepinefrininsülin salgılanmasını olumsuz etkiler. Ön hipofizden salgılanan STH ve ACTH homonları kan glikozunu yükseltme eğilimindedirler.
Kan glukozunun stabil kalması için insülin, glukagon, epinefrin ve kortizol modifikasyonları yapılır. Bu hormonların her birinin kan şekerini düzenleyen farklı bir sorumluluğu vardır; Kan şekeri çok yüksek olduğunda, insülin, [[kas]]<nowiki/>lara fazla glukozu depolamak üzere almasını söyler. Glukagon kan glukoz seviyesinin çok fazla düşmesine yanıt verir; Daha fazla glukoz üretmek için dokuyu bilgilendirir. Epinefrin, bir "kaç ya da kavga et" yanıtı durumundaki faaliyet için kasları ve solunum sistemini hazırlar. Son olarak, kortizol vücudu ağır stres zamanlarında yakıtla besler.<ref>{{Kitap kaynağı|last1=Lehninger|first1=Albert|last2=Nelson|first2=David|last3=Cox|first3=Michael|name-list-format=vanc|title=Lehninger Principles of Biochemistry|date=2017|publisher=W.H.Freeman|location=New York|isbn=9781319117689|page=930|edition=7th}}</ref>
Satır 42 ⟶ 46:
=== Yüksek kan şekeri ===
Kan şekeri düzeyleri çok yüksek kalırsa vücut kısa vadede iştahı bastırır. Uzun süreli hiperglisemi, kalp hastalığı, [[Kanser|kanser<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2013/02/130201100149.htm|title=Excess sugar linked to cancer|work=Science Daily|language=en}}</ref>]][[Kan şekeri seviyesi#cite%20note-16|<span class="mw-reflink-text">[16]</span>]][./Blood_sugar_level#cite_note-20 <span class="mw-reflink-text"><nowiki>[20]</nowiki></span>], göz, böbrek ve sinir hasarı gibi birçok uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olur.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetic-ketoacidosis/symptoms-causes/syc-20371551|title=Diabetic ketoacidosis - Symptoms and causes|work=Mayo Clinic|access-date=2018-01-30|language=en}}</ref>
300 mg/dL'nin üzerindeki kan şekeri seviyeleri ölümcül reaksiyonlara neden olabilir. [[Keton]]<nowiki/>lar çok yüksek (çok düşük karbonhidratlı bir diyet yedikten sonra oluşandan daha yüksek) olduğunda, ketoasidozu başlatacaktır. Mayo kliniği 300 mg/dL'nin üzerindeki kan şekerinin acil serviste tedavisini önerir.
Satır 68 ⟶ 72:
Glukozu ölçmek için iki ana yöntem kullanılmaktadır. İlki, bazı yerlerde hala kullanılmakta olan, glukozun spesifik olmayan indirgeme özelliğini kullanarak, onunla reaksiyona girdiğinde indirgenerek rengini reğiştiren bir madde kullanan kimyasal bir yöntemdir. [[Kan]]<nowiki/>da bulunan öteki bileşenlerin de ayrıca indirgeme özelliğine (örneğin üremik hastalarda anormal derecede yüksek olabilen üre) sahip olması yüzünden, bu teknik bazı durumlarda hatalı sonuçlar verebilir (bazı durumlarda 5–15 mg/dL arasında hata rapor edilmiştir). Daha yeni teknik, bu tür bir hataya daha az duyarlı olan glukoza özgü enzimlerin kullanılmasıdır. En yaygın kullanılan iki enzim, glukoz oksidaz ve heksokinazdır.<ref name="W.H. Freeman">{{Kitap kaynağı|last1=Cox|first1=Michael M.|last2=Lehninger|first2=Albert L.|last3=Nelson|first3=David L.|name-list-format=vanc|title=Lehninger Principles of Biochemistry|date=2017|publisher=W.H. Freeman|location=New York|isbn=9781319117689|pages=248–49}}</ref> Ortalama kan şekeri konsantrasyonları da ölçülebilir. Bu yöntem, yaklaşık olarak 120 gün boyunca ortalama kan şekeri düzeylerini temsil eden glikozillenmiş hemoglobin (Hemoglobin A1c) seviyesidir.
Her iki enzimden birinin kullanılması durumda da, kimyasal sistem genellikle bir glokometre cihazına yerleştirilen bir test şeridinde bulunur ve daha sonra bir kan örneği bu çubuğa uygulanır. Test şeritlerinin şekilleri ve bunların tam kimyasal bileşimleri test sistemleri arasında değişiklikler gösterir ve birbirlerinin yerine kullanılamazlar. Önceden, bazı test şeritleri (bir süre geçtikten ve kan örneğini sildikten sonra) kutunun etiketinde basılmış bir renk şemasına karşı görsel olarak karşılaştırılarak okunurdu. Bu tip şeritler hala idrar glukozunu ölçmek için kullanılır, ancak kan glikoz seviyeleri için bunların artık modası geçmiştir. Bu test sistemlerinin hata oranları, her halükarda, daha yüksektir. Test striplerini kullanırken meydana gelen hatalar, çoğunlukla çubuğun yaşına veya yüksek sıcaklıklara veya neme maruz kalıp kalmamsına bağlıdır.<ref>{{cite journal|vauthors=Ginsberg BH|title=Factors affecting blood glucose monitoring: sources of errors in measurement|journal=Journal of Diabetes Science and Technology|volume=3|issue=4|pages=903–13|date=July 2009|pmid=20144340|pmc=2769960|doi=10.1177/193229680900300438}}</ref> Daha kesin kan şekeri ölçümleri heksainaz, glikoz oksidaz veya glukoz dehidrojenaz enzimleri kullanılarak bir tıbbi laboratuarda gerçekleştirilir.
Bununla birlikte, idrardaki glukoz ölçümleri çok daha az faydalıdır. Düzgün çalışan böbreklerde, glukozun böbrek eşiği (160–180 mg/dL) aşılıncaya kadar glukoz idrarda görünmez. Bu durum, aslında herhangi bir normal glukoz seviyesinin üzerindedir ve mevcut bir şiddetli hiperglisemik durumun kanıtıdır. Bununla birlikte, idrar mesanede saklandığı için, mesane içinde yer alan herhangi bir glukoz, mesanenin boşaltıldığı son zamandan beri herhangi bir zamanda üretilebilir. Metabolik koşullar hızla değiştiği için, çeşitli faktörlerin bir sonucu olarak, bu gecikmeli bir haberdir ve gelişmekte olan bir durum hakkında uyarı vermez. Kan glukozu takibi, hem klinik olarak hem de hastalar tarafından evde kendilerini izleme için en çok tercih edilen yöntemdir. Sağlıklı bir insandaki idrar glukoz seviyeleri ilk olarak 1965<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Renschler HE, Weicker H, von Baeyer H|title=[The upper limit of glucose concentration in the urine of healthy subjects]|journal=Deutsche Medizinische Wochenschrift|volume=90|issue=53|pages=2349–53|date=December 1965|pmid=5851934}}</ref> yılında Hans Renschler tarafından standartlaştırılmış ve yayınlanmıştır.
| |||