Vakum tüpü: Revizyonlar arasındaki fark

'''Elektron tübütüpü'''. Elektronik devrelerde kullanılan bir grup devre elemanı.

İlk tüp 1904 yılında [[John Ambrose Fleming]] (1849-1945) adlı bir İngiliz mühendis tarafından bulundu. Bu ''kenetron'' adında iki [[terminal]]li bir elemandı ve devrelerde [[redresör|doğrultmaç]] (redresör) olarak kullanılıyordu. İki yıl sonra [[Lee de Forest]] (1873-1961) adlı bir Amerikalı mühendis terminal sayısını üçe çıkararak ''audion'' tübütüpü geliştirdi. Bu tüp [[yükselteç]] (amplifikatör) olarak kullanılıyor, yani zayıf sinyalleri güçlendiriyordu. Dört terminalli tüp ise Birinci Dünya savaşı yıllarında Alman fizikçi [[Walter H.Schottky]] ( 1886-1976) tarafından geliştirildi. Bunu 1926 yılında Hollandalı mühendis [[Bernard D.H.Tellegen]] (1900-1990) tarafından geliştirilen beş terminalli tüp izledi. Bu tüplerin ana kullanım yerleri yükselteçlerdi. Sonraki yıllarda farklı amaçlar için daha çok sayıda terminali olan tüpler de geliştirildi.

== TübünTüpün yapısı ve terminal sayısı ==

[[Dosya:Tetrot.jpg|frame|Tipik bir tübüntüpün (tetrot) şamatik gösterimi]]

Tüpler çeşitli boyutlarda metal, cam veya seramik kapsüllü elemanlardır. Tüplerin içindeki hava genellikle boşaltılmıştır. Bu sebepten tüplere boşluk (''vacuum'') tübütüpü de denilir. Tüplerin yaygın olarak kullanıldığı dönemde, radyo alıcılarındaki cam tüplerin görünüşleri kullanıcılar tarafından lambaya benzetilmişti. Bu sebepten halk arasında tüpler, lamba olarak da bilinir.

Tüplerin çok sayıda terminali (bağlantı noktası) vardır. Çoğu kez bu noktalardan iki tanesi [[ısıtıcı]] (filaman) adını alır. Bu terminaller tübüntüpün çalışması için zorunludur, flamanın ürettiği ısı olmadan anod ve katod arasında elektron akışı sağlanamaz. (Bazı modern tüplerde ısıtıcının bir ucu katot ile ortaktır ve izolasyon basit bir [[kondansatör]] devresiyle sağlanmaktadır.)

Günümüzde kenetron ya da audion gibi adlar yerine terminal sayısından üretilmiş adlar kullanılmaktadır. Ancak tübetüpe isim veren terminaller ısıtıcı dışında kalan terminallerdir.Buna göre (ısıtıcı hariç) iki terminalli tüp [[diyot]], üç terminalli tüp [[triyot]], dört terminalli tüp [[tetrot]] ve beş terminalli tüp te [[pentot]]tur. Yandaki resim bir tetrodun şamatik gösterimine aittir.

[[Elektron]] tübüntüpün çalışma ilkesi İngiliz fizikçi [[Owen Willian Richardson]] (1879-1959) ve Rus Amerikan kimyager [[Saul Dushman]] (1883-1954) tarafından geliştirilen termoiyonik yasaya dayanır. Bu yasaya göre bir metalin yüzeyindeki elektronlar sıcaklığa bağlı olarak metalden kopma eğilimindedir.Richardson Dushman denklemi;

Yüksek [[frekans]]ta kullanıldığı takdirde, triyotta anot ve grid arasında geri beslemeden kaynaklanan kapasitif etki oluşmağa başlar.Tritot yükseltecin yükseltme katsayısı arttıkça kapasitif etki de artar. Yüksek frekanslarda tübüntüpün kullanımını kısıtlayan bu olaya elektronikte Amerikalı mühendis [[John Milton Miller]] adına izafeten [[Miller etkisi]] denilir. Tetrot bu etkiyi azaltmak amacıyla geliştirilmiştir. Tetrotta anot ile grit arasına sürekli olarak pozitif gerilimde tutulan ikinci bir ızgara daha yerleştirilmiştir. Bu ikinci ızgaraya [[ekran]] (''screen'') adı verilir. Yüksek güçlü tipik bir tetrodun alttan görünüşü (terminalleri) yanda gösterilmiştir.

Yarı iletken teknolojisinin geliştirilmesiyle, tüketici tarafından kullanılan elektronik devrelerde (radyo ve TV alıcıları gibi) tüpler yerlerini [[transistör]] ve benzerlerine bırakmışlardır. Buna karşılık tübüntüpün hala kullanıldığı yerler vardır. Bunlar yüksek duyarlılık veya güç gerektiren devrelerdir.

[[Kategori:Elektronik devre elemanları|TübüTüp]]