Nasreddin Hoca: Revizyonlar arasındaki fark

Nasreddin Hoca ve fıkralarının Uygurlar vasıtasıyla tanındığı<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Togan|ad=İsenbike|başlık=Nasreddin Hoca zorbayı zorda bırakır|dergi=NTV Tarih|yıl=2011|ay=Ağustos|sayı=31|sayfalar=106|yazarbağı=İsenbike Togan|yayıncı=Doğuş Yayın Grubu|issn=1308-7878}}</ref> Çin'de Nasreddin Hoca'ya dair en eski çalışmalardan biri olan ''Littérature Chinoise'' dergisindeki makalede Nasreddin Hoca Doğu Türkistanlı bir Çinli olarak tanıtılmış ve dokuz fıkrasına yer verilmiştir.{{Kdş|Sakaoğlu|Alptekin|2014|p=112}} Çin gibi bir Uzak Doğu ulusu olan [[Japonlar]]da Nasreddin Hoca kültürü bulunmamakla birlikte Nasreddin Hoca üzerine akademik çalışmalara rastlanmaktadır. Buna dair ilk örnek Japon Türkolog Masao Mori'nin 1965 yılında üç bölümden oluşan ''Nasreddin Hoca Monogatari: Toruko No Çie Banaski'' adı altında yayınladığı kitaptır. Mori, kitabının ilk bölümünde Nasreddin Hoca'nın hayatına, ikinci bölümde ise 465 fıkraya yer vermiştir.{{Kdş|Sakaoğlu|Alptekin|2014|p=111}} Halkbilimci Mitsuko Kojima da 1996'da ''Nasreddin Hoca: No Varai Banaşi'' adlı bir eser hazırlamıştır.{{Kdş|Sakaoğlu|Alptekin|2014|p=111}} Kojima ayrıca Japon güldürü tiplemesi İkkyu ile Nasreddin Hoca karşılaştırmasına yer verdiği bir de yüksek lisans tezi hazırlamıştır.<ref>Kojima, Mitsuko (1991). "Nasrettin Hoca ile Japonya'daki İkkyu'nun Halk Bilimi Bakımından Karşılaştırılması". (yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi</ref>

 

 

Sovyetler Birliği döneminde [[Türk devletleri listesi#Sovyetler Birliği dönemi cumhuriyetleri|Türk cumhuriyetleri]]nde konu üzerine yapılan çeşitli araştırmalar Rusçaya çevrilmiş, Rusça filmler çekilmiş ve [[Ruslar]] arasında Nasreddin Hoca fıkraları tanınır hale gelmiştir.{{Kdş|Sakaoğlu|Alptekin|2014|p=114}} N. Osmanova'nın 1970'te Farsçadan Rusçaya çevirdiği 535 fıkra ihtiva eden ''Molla Nasreddin'' 100.000 adet basılmış; Nasreddin Hoca'nın hayatının roman tarzında anlatıldığı ve Orta Asyalı bir kişilik olarak ele alındığı [[Leonid Solovyov]]'un ''[[Povest o Hoce Nasreddine]]'' adlı iki ciltlik eseri ise çeşitli dillere çevrilerek yayınlanmış ve bir buçuk milyon tiraj ile şimdiye kadar bir Nasreddin Hoca kitabının ulaştığı en yüksek satış sayısına ulaşmıştır.{{Kdş|Sakaoğlu|Alptekin|2014|p=114}}

Nasreddin Hoca'yı konu edinen ilk sinema filmi [[Stoyan Bahvarov]]'un Nasreddin Hoca'yı canlandırdığı 1939 Bulgaristan yapımı ''[[Nastradin Hoca i Hitar Petar]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nastradin Hodzha i Hitar Petar|url=https://www.kinopoisk.ru/film/209962/|yayıncı=kinopoisk.ru|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/mzZ4G|arşivtarihi=6 Eylül 2016|dil=Rusça}}</ref> adlı siyah-beyaz filmdir. Bulgar güldürü kahramanı [[Hitar Petar]] ile birlikte konu edinilen Nasreddin Hoca'ya dair müstakil olarak hazırlanan ilk film ise 1940 yılında çekimine başlanıp 1943'te gösterime giren ve [[Hâzım Körmükçü (1898 doğumlu oyuncu)|Hâzım Körmükçü]]'nün başrolünde olduğu Türkiye yapımı ''[[Nasreddin Hoca Düğünde]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasrettin Hoca Düğünde|url=http://www.tsa.org.tr/film/filmgoster/7346/nasrettin-hoca-dugunde|yayıncı=tsa.org.tr|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/LkbUx|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca Düğün'de|url=http://www.sinematurk.com/film/5143-nasreddin-hoca-dugunde/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/4YvQZ|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref> adlı filmdir. 1951 yılında hazırlanan ''[[Evvel Zaman İçinde]]'' adlı animasyon film<ref>{{web kaynağı|başlık=Evvel Zaman İçinde|url=http://www.sinematurk.com/film/3245/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/xqMp2|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref>, [[Talat Artemel]]'in Nasreddin Hoca'yı canlandırdığı 1954 yapımı ''[[Nasreddin Hoca (film, 1954)|Nasreddin Hoca]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.tsa.org.tr/film/filmgoster/5630/nasreddin-hoca|yayıncı=tsa.org.tr|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/tJqwn|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.sinematurk.com/film/5140-nasreddin-hoca/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/XYBQu|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref>, [[İsmail Hakkı Dümbüllü]]'nün Nasreddin Hoca'yı canlandırdığı 1954 yapımı ''[[Nasreddin Hoca ve Timurlenk]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca ve Timurlenk|url=http://www.tsa.org.tr/film/filmgoster/5631/nasreddin-hoca-ve-timurlenk|yayıncı=tsa.org.tr|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/xVP2f|arşivtarihi=6 Eylül 2016|tarih=8 Ocak 2016}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca Ve Timurlenk|url=http://www.sinematurk.com/film/5144-nasreddin-hoca-ve-timurlenk/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/MDOwu|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref>, 1965 yapımı ''[[Nasreddin Hoca (film, 1965)|Nasreddin Hoca]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.tsa.org.tr/film/filmgoster/6627/nasreddin-hoca|yayıncı=tsa.org.tr|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/2Ceel|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.sinematurk.com/film/5141-nasreddin-hoca/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/mHK2M|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref> ile 1971 yapımı [[Nasreddin Hoca (film, 1971)|Nasreddin Hoca]]<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.tsa.org.tr/film/filmgoster/1953/nasreddin-hoca|yayıncı=tsa.org.tr|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/2UXiH|arşivtarihi=6 Eylül 2016|tarih=17 Kasım 2015}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.sinematurk.com/film/5142-nasreddin-hoca/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/hurZj|arşivtarihi=6 Eylül 2016}}</ref>, Mehmet Özden'in başrolünde olduğu 1998 yapımı ''Nasrettin Hoca ve Deli Oğlan''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasrettin Hoca ve Deli Oğlan|url=http://www.sinematurk.com/film/63704-nasrettin-hoca-ve-deli-oglan/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170703212002/http://www.sinematurk.com/film/63704-nasrettin-hoca-ve-deli-oglan/}}</ref> ve Aziz Özuysal'ın başrolünde olduğu 1999 yapımı ''Nasrettin Hoca: Ya Tutarsa?''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasrettin Hoca Ya Tutarsa|url=http://www.sinematurk.com/film/63705-nasrettin-hoca-ya-tutarsa/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170703213218/http://www.sinematurk.com/film/63705-nasrettin-hoca-ya-tutarsa/}}</ref> Türkiye'de gösterime giren diğer Nasreddin Hoca filmleridir. Bunların yanı sıra [[Münir Özkul]]'un Nasreddin Hoca'yı canlandırdığı 1993 yılına ait [[TGRT]] yapımı ''[[Nasreddin Hoca (dizi, 1993)|Nasreddin Hoca]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.sinematurk.com/film/8255-nasreddin-hoca/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=6 Eylül 2016|arşivtarihi=6 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/RZBnA}}</ref> ile [[Sönmez Atasoy]]'un başrolünde olduğu 1996 [[Türkiye Radyo Televizyon Kurumu|TRT]] yapımı ''[[Nasreddin Hoca (dizi, 1996)|Nasreddin Hoca]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca 1.Bölüm|url=http://www.trtarsiv.com/izle/130522/nasreddin-hoca-1-bolum|yayıncı=trtarsiv.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://archive.is/KkFQu}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Nasreddin Hoca|url=http://www.sinematurk.com/film/68029-nasreddin-hoca/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170703220301/http://www.sinematurk.com/film/68029-nasreddin-hoca/}}</ref> adlı diziler çekilmiştir. Ayrıca 2005'te gösterime giren ''[[Keloğlan Kara Prens'e Karşı]]'' adlı filmde Nasreddin Hoca [[Osman Yağmurdereli]] tarafından yan rol olarak canlandırılmış<ref>{{web kaynağı|başlık=Keloğlan Kara Prens'e Karşı|url=http://www.sinematurk.com/film/63705-nasrettin-hoca-ya-tutarsa/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170703222859/http://www.sinematurk.com/film/9146-keloglan-kara-prense-karsi/}}</ref>, 1986 TRT yapımı ''[[Bizi Güldürenler]]'' adlı televizyon dizisinin bir bölümü [[Aydemir Akbaş]] tarafından canlandırılan Nasreddin Hoca'ya ayrılmış<ref>{{web kaynağı|başlık=Bizi Güldürenler|url=http://www.sinematurk.com/film/7646-bizi-guldurenler/|yayıncı=sinematurk.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170703225333/http://www.sinematurk.com/film/7646-bizi-guldurenler/}}</ref> olup yine televizyonda yayınlanması için çeşitli Nasreddin Hoca hikâyesi canlandırılarak çocuklara yönelik çizgi filmler de yapılmıştır.<ref>{{web kaynağı|başlık="Nasreddin Hoca" için arama sonuçları|url=http://www.trtarsiv.com/ara?bul=Nasreddin%20Hoca|yayıncı=trtarsiv.com|erişimtarihi=4 Temmuz 2017|arşivtarihi=4 Temmuz 2017|arşivurl=https://archive.is/3QvZj}}</ref>

[[Dosya:Nasreddin in Bukhara (1943).webm|250px|küçükresim|[[Lev Sverdlin]]'in Nasreddin Hoca'yı canlandırdığı 1943 Sovyetler Birliği yapımı ''[[Nasreddin v Buhare]]''.]]

 

Türkiye ve Sovyet Birliği'nin ardından en çok Nasreddin Hoca filmi çekilen ülke olan Çin'de ise 1979 yapımı ''[[Afanti (film, 1979)|Afanti]]'' animasyon filmi<ref>{{web kaynağı|başlık=Afanti|url=http://english.entgroup.cn/562806/|yayıncı=entgroup.cn|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/R2DoP|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=阿凡提|url=http://maoyan.com/films/257907|yayıncı=maoyan.com|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/xCB2W|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=Çince}}</ref>, aynı adlı kitaptan uyarlanan 1979 yapımı ''[[Afanti de gu şi]]'' animasyon filmi<ref>{{web kaynağı|başlık=Afanti de gu shi|url=http://english.entgroup.cn/562799/|yayıncı=entgroup.cn|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/EQigm|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=阿凡提的故事|url=http://maoyan.com/films/290168|yayıncı=maoyan.com|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/YXAxT|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=Çince}}</ref>, 1980 yapımı ''[[Afanti (film, 1980)|Afanti]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=Afanti|url=http://maoyan.com/films/718414|yayıncı=maoyan.com|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/29Z3L|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=Çince}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Abdulahat|ad=Adile|başlık=Uygur sineması ve Tanrıdağ Film Stüdyosu|dergi=İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi|tarih=Kış-Bahar 2007|sayı=24|sayfalar=13-38|yayıncı=Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi|issn=1302-146X}}</ref>, 1988 yapımı ''Zhen Jia Afanti'' animasyon filmi<ref>{{web kaynağı|başlık=Zhen Jia Afanti|url=http://english.entgroup.cn/561978/|yayıncı=entgroup.cn|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/v11PJ|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=İngilizce}}</ref>, 1991 yapımı ''[[Afanti er şi]]''<ref>{{web kaynağı|başlık=阿凡提二世|url=http://maoyan.com/films/12902|yayıncı=maoyan.com|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/bWu1i|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=Çince}}</ref> ve 2012 yapımı ''Şaonian Afanti'' animasyon filmi<ref>{{web kaynağı|başlık=少年阿凡提|url=http://maoyan.com/films/388430|yayıncı=maoyan.com|erişimtarihi=7 Eylül 2016|arşivurl=https://archive.is/bytxE|arşivtarihi=7 Eylül 2016|dil=Çince}}</ref> konuya dair filmlerdir.

Bir başka eğitimci Hakan Dedebağı da yüksek lisans tezinde Nasreddin Hoca fıkralarındaki eğitime dair unsurları ele almıştır. Dedebağı'na göre fıkralarda insanlar ferdi özellikleriyle ele alınarak tema soru-cevap, örnek olay ve buluş yoluyla öğrenme gibi eğitim yöntemleriyle aktarılmaktadır.<ref name=nhfeyd>Dedebağı, Hakan (2007). "Nasreddin Hoca Fıkralarının Eğitim Yönünden Değerlendirilmesi". (yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi</ref> Toplum işleyişindeki düzensizliklerin dile getirildiği fıkralarda insanların hiciv yoluyla tenkit edilerek olumsuz davranışlarının olumlu davranışlara çevrilmesi ve dolayısıyla toplumsal hayatın düzene koyulması yönünden eğitici unsurlar barındığı tespitini yapan Dedebağı fıkraların genel anlamda proaktif bilinci uyarmaya yönelik içerikler barındırdığını öne sürmüştür.<ref name=nhfeyd/>

 

 

=== Fıkralardaki mitolojik unsurlar ===

*''Nasreddin Hoca Hikâyeleri'': İzmir'de 1848 yılında [[Ermenice]] bir baskı yapıldığı bilinmektedir.{{Kdş|Boratav|2014|p=115}} Buna ek olarak O. Dedeyan adında bir Ermeninin de 1859'da İstanbul'da Ermeniceye Nasreddin Hoca çevirileri yapıldığı kayıtlarda yer almaktadır.{{Kdş|Boratav|2014|p=115}}

*''Mutâyebât-ı Molla Nasreddin'': 1880 yılında [[Mumbai]]'de basılan 79 sayfalık derlemede [[Farsça]] olarak 200 kadar fıkra yer almaktadır.{{Kdş|Boratav|2014|p=114}} Kitap Arapça bir Cuhâ derlemesinin çevirisinden oluşmaktadır.{{Kdş|Boratav|2014|p=114}}

 

== Notlar ==