Kulak: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Anatomi bilgi kutusu
| İsim = Kulak
Satır 19 ⟶ 18:
}}
'''Kulak''' (''auris''), [[işitme]] işlevini gören ve [[denge]] organını içinde bulunduran anatomik yapıdır. Kulak, [[dış kulak]], [[orta kulak]] ve [[iç kulak]] olacak şekilde üç kısımda incelenir.<ref name="GRAYS40TH_36">{{cite book|last1=Standring|first1=Susan|editor1-last=Borley|editor1-first=Neil R.|title=Gray's Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice|date=2008|publisher=[[Churchill Livingstone]]/[[Elsevier]]|location=[[Edinburgh]]|isbn=978-0-443-06684-9|edition=40|pages=Chapter 36. "External and middle ear", 615–631|url=https://books.google.com/books/about/Gray_s_Anatomy.html?id=kvhkPQAACAAJ|archiveurl=https://archive.org/stream/GraysAnatomy40thEd_201403/Gray's%20Anatomy%20-%2040th%20Ed_djvu.txt|archive-date=10 March 2014}}</ref>
== Dış kulak ==▼
== Yapı ==
▲=== Dış kulak ===
[[Dosya:Earcov.JPG|thumb|sol|120px|Bir kadının kulağı]]
{{Ana|Dış kulak}}
İki kısımdan oluşur. Dışa doğru çıkıntı yapan kısmına [[kulak kepçesi]] adı verilir. Kulak kepçesi sesin yönünün belirlenmesinde işlev görür. Burayı orta kulağa bağlayan kanal ikinci kısmı yapar ve [[dış kulak yolu]] adını alır. Dıştan içe doğru uzanan bu kanal yaklaşık 2,5 cm kadardır ve S harfi şeklinde kıvrılmıştır. [[Kıkırdak doku|Kıkırdak]] kısım üzerinde ''tragi'' adı verilen kıllar vardır. Kanal içinde bezlerin salgısı ve bunların üzerine binen tozlar sonucu kulak kirleri oluşur. Bu kirler birleşip kuruduğu zaman kanalı tıkayabilir ve işitmeye engel olabilirler.▼
▲İki kısımdan oluşur. Dışa doğru çıkıntı yapan kısmına [[kulak kepçesi]] adı verilir. Kulak kepçesi sesin yönünün belirlenmesinde işlev görür. Burayı orta kulağa bağlayan kanal ikinci kısmı yapar ve [[dış kulak yolu]] adını alır. Dıştan içe doğru uzanan bu kanal yaklaşık 2,5 cm kadardır ve S harfi şeklinde kıvrılmıştır. [[Kıkırdak doku|Kıkırdak]] kısım üzerinde ''tragi'' adı verilen kıllar vardır. Kanal içinde bezlerin salgısı ve bunların üzerine binen tozlar sonucu kulak kirleri oluşur. Bu kirler birleşip kuruduğu zaman kanalı tıkayabilir ve işitmeye engel olabilirler.<ref name="GRAYS2005">{{cite book|last=Drake|first=Richard L.|title=Gray's anatomy for students|year=2005|publisher=Elsevier/Churchill Livingstone|location=Philadelphia|isbn=978-0-8089-2306-0|pages=855–856|author2=Vogl, Wayne|author3=Tibbitts, Adam W.M. Mitchell|author4=illustrations by Richard|author5=Richardson, Paul}}</ref>
Dış kulak yolunun sonunda yarı saydam olan sedef renginde [[kulak zarı]] bulunur. Kulak zarı; dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayırır. Her iki yüzü, atmosfer basıncı ile dengelenmiştir. Zarın iç yüzünü, östaki borusu aracılığı ile boğazdan gelen hava dengeler. Böylece kulak zarının içe çökmesi engellenmiş olur▼
▲Dış kulak yolunun sonunda yarı saydam olan sedef renginde [[kulak zarı]] bulunur. Kulak zarı; dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayırır. Her iki yüzü, atmosfer basıncı ile dengelenmiştir. Zarın iç yüzünü, östaki borusu aracılığı ile boğazdan gelen hava dengeler. Böylece kulak zarının içe çökmesi engellenmiş olur.<ref name="GRAYS2005" />
Birbiri ile eklemleşen üç kemik timpan zarına çarpan ses dalgalarının amplıtüdünü yükselterek, iç kulaktaki sıvıya iletirler. Kulak zarına tutunan ilk kemik çekiç kemiğidir. Ortadaki örs, sondaki ise üzengidir. Üzengi kemiği oval pencere adı verilen açıklık üzerine oturur.▼
▲Birbiri ile eklemleşen üç kemik timpan zarına çarpan ses dalgalarının amplıtüdünü yükselterek, iç kulaktaki sıvıya iletirler. Kulak zarına tutunan ilk kemik çekiç kemiğidir. Ortadaki örs, sondaki ise üzengidir. Üzengi kemiği oval pencere adı verilen açıklık üzerine oturur.<ref name="GRAYS2005" />
==Orta kulak== ▼
▲===Orta kulak===
[[Dosya:Kulak anatomisi.JPG|thumb|sağ|250px|Kulak anatomisi]]
{{Ana|Orta kulak}}
[[Temporal kemik]] içerisinde altı duvarlı bir kemik boşluğudur. Ön iç kısmındaki “[[östaki borusu]]” sayesinde yatakla birleşir. Bu durum kulaktaki iç ve dış basınçları dengeleme yönünden çok önemlidir. Östaki borusu normalde kapalı olup yutkunma ve esneme durumlarında açılır. Üst kısmından kulak arkasındaki mastoid kemiğin hava dolu hücrelerine açılır. Bu ilgi orta kulak iltihaplarının bu kemiğe geçmesi açısından önemlidir.
Orta kulakta bulunan önemli kısımlardan biri de kemikçikler zinciridir. Çekiç, örs ve üzengi kemikçikleri zar ile iç kulağın bağlantısını sağlar. Bu üç kemikçik vücudun en küçük kemikçikleri olup zara gelen titreşimi takriben 12,19 kat arttırırlar ve iç kulağın “perilenf” sıvısına iletirler. Çekiç kemiği zara yapışıktır. Örs, ortada ve üzengi ise iç duvarda yapışıktır. Üzengi kemiğinin yapıştığı nokta [[oval pencere]] adını alır ve iç kulağa titreşimlerin iletimi buradan olur.<ref>{{cite book|last1=Mitchell|first1=Richard L. Drake, Wayne Vogl, Adam W.M.|title=Gray's anatomy for students|date=2005|publisher=Elsevier|location=Philadelphia|isbn=978-0-8089-2306-0|page=858}}</ref>
=== İç kulak ===
{{Ana|İç kulak}}
Çok karışık yapılardan oluşan ve önemli fonksiyonlar üstlenen kısımdır. Hepsi de temporal kemik içerisinde yer alan, birbirinden ayrı üç kemik boşluktan meydana gelir. Bu kemik boşluklara kemik labirent (''labyrinthus osseus'') adı verilir. Kemik labirent üç bölümden oluşur.Oval pencerenin açıldığı kısma vestibulum (dalız) denilir. Diğer ikisi ise ''cochlea'' (salyangoz kabuğu) ve semisirküler kanallar (''canalis semisircularis osseus'', kemik yarım daire kanalları)'dır.<ref name="GRAYS40TH_37">{{cite book|last1=Standring|first1=Susan|editor1-last=Borley|editor1-first=Neil R.|title=Gray's Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice|date=2008|publisher=[[Churchill Livingstone]]/[[Elsevier]]|location=[[Edinburgh]]|isbn=978-0-443-06684-9|edition=40|pages=Chapter 37. "Inner ear", 633–650}}</ref>
Dalız merkezde olmak üzere; önünde ''salyangoz'', arkasında yarım daire kanalları yerleşir. Her üç bölme de, ''perilenfa'' adı verilen sıvı ile doludur. Kemik labirentin içinde, labirentin kıvrımlarına uyan ve içi ''endolenfa'' ile dolu olan zar labirent (''labyrinthus membranaceus'') bulunur. Zar labirentin, kemik labirent kısımlarına uyan bölmeleri şunlardır: Vestibulum içindeki kısmı, ''utriculus'' ve ''sacculus'''tur. Cochlea içinde kalan kısmı ''ductus cochlearis'' ve semisirküler kanallar içinde yer alan kısmı da ''ductus semisircularis'' adını alırlar.<ref name="GRAYS40TH_372">{{cite book|last1=Standring|first1=Susan|editor1-last=Borley|editor1-first=Neil R.|title=Gray's Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice|date=2008|publisher=[[Churchill Livingstone]]/[[Elsevier]]|location=[[Edinburgh]]|isbn=978-0-443-06684-9|edition=40|pages=Chapter 37. "Inner ear", 633–650}}</ref>
== İşlev ==
== İşitme organı (corti organı) ve mekanizması ==▼
Mekanik ses uyarılarını elektrik impulslarına dönüştüren reseptörlere işitme veya [[Corti organı|''corti'' organı]] denir. Bu reseptörler zar cochlea'nın (''ductus cochlearis'') içinde yerleşmiş olarak işitme siniri (''n. cochlearis'') ile irtibat halindedirler. Dış kulak yolu içinde ilerleyen ses dalgaları, kulak zarını titreştirerek buraya temas eden kulak kemikçiklerini harekete geçirir.▼
=== Denge mekanizması ===▼
Burada amplitüdü yükselen ses dalgaları, [[kemik labirent]] içindeki perilenfa'ya taşınır. Buradan da endolenfa membranına ulaşırlar. Endolenfa'da ki dalgalanma ince saç kılı şeklindeki reseptörleri (corti organı) uyarır. Bu işlem, sinir impulslarının başlamasını ve işitme siniri ile beyne taşınmasını sağlar.▼
İç kulakta yer alan diğer duyu reseptörleri denge ve başın uzaydaki pozisyonu ile ilgilidir. Bu reseptörlerin bazısı semisirküler kanalların tabanında yerleşmiştir. Bunlar tamamen denge ile ilgilidir. Bir diğer kısmı ise vestibulumda yer alan ''sacculus'' ve ''utriculus'' isimli iki küçük zar kese içindedir. Semisirküler kanallar ''sacculus'' ve ''utriculus'' ile bağlantı halindedir.<ref name="HALL20054" />▼
▲== Denge mekanizması ==
▲İç kulakta yer alan diğer duyu reseptörleri denge ve başın uzaydaki pozisyonu ile ilgilidir. Bu reseptörlerin bazısı semisirküler kanalların tabanında yerleşmiştir. Bunlar tamamen denge ile ilgilidir. Bir diğer kısmı ise vestibulumda yer alan ''sacculus'' ve ''utriculus'' isimli iki küçük zar kese içindedir. Semisirküler kanallar ''sacculus'' ve ''utriculus'' ile bağlantı halindedir.
Bu keselerden biri başın uzaydaki pozisyonu ile ilgili bilgi alır. Diğeri denge duyusu olup, kılların (silialar) hareketi ile ortaya çıkar. Baş hareket ettiği zaman, siliaların pozisyona kilitlenmesi ile sinir impulsu başlar. Buradan ve kanallardan başlayan denge siniri (''n. vestibularis''), işitme sinirine (''n. cochlearis'') katılarak n. vestibulocochlearis'i oluşturur.<ref>{{cite book|last=Hall|first=Arthur C. Guyton, John E.|title=Textbook of medical physiology|year=2005|publisher=W.B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-0240-0|pages=692–694|edition=11th}}</ref>
=== İşitme duyusu ===
Kulak kepçesi tarafından yakalanan [[akustik]] dalga dış kulaktaki kulak zarı tarafından orta kulaktaki örs, çekiç ve üzengi kemikleri aracılığı ile iç kulaktaki salyangoz organına aktarılır. Salyangoz akustik dalgayı beynin yorumlayabileceği elektriksel işarete dönüştürmekle görevlidir. Bu aktarma ve elektriksel işarete çevirme işlemleri, insan duyma sisteminin karakteristik özelliklerinin ana belirleyicisidir. Duyma sisteminde iki adet algılayıcının olmasının en büyük avantajı çift yollu ([[stereo]]) duymaya izin vermesidir.<ref name="HALL2005">{{cite book|last=Hall|first=Arthur C. Guyton, John E.|title=Textbook of medical physiology|year=2005|publisher=W.B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-0240-0|pages=651–657|edition=11th}}</ref>
▲Mekanik ses uyarılarını elektrik impulslarına dönüştüren reseptörlere işitme veya [[Corti organı|''corti'' organı]] denir. Bu reseptörler zar cochlea'nın (''ductus cochlearis'') içinde yerleşmiş olarak işitme siniri (''n. cochlearis'') ile irtibat halindedirler. Dış kulak yolu içinde ilerleyen ses dalgaları, kulak zarını titreştirerek buraya temas eden kulak kemikçiklerini harekete geçirir.<ref name="HALL20052" />
▲Burada amplitüdü yükselen ses dalgaları, [[kemik labirent]] içindeki perilenfa'ya taşınır. Buradan da endolenfa membranına ulaşırlar. Endolenfa'da ki dalgalanma ince saç kılı şeklindeki reseptörleri (corti organı) uyarır. Bu işlem, sinir impulslarının başlamasını ve işitme siniri ile beyne taşınmasını sağlar.<ref name="HALL20053" />
== Kulak gelişim deformiteleri ==
Kulak, insanın dış görünümünü doğrudan etkileyen, estetik değeri ve aynı zamanda fonksiyonel önemi olan bir organdır. Kulakta, doğuştan hiç gelişmeme de dahil olmak üzere çok değişik şekilsel bozukluklar karşımıza çıkabilir. En sık olarak rastlanan şekil bozukluğu kepçe kulak deformitesidir. Kepçe kulak deformitesi, kulakların, olması gereken normal anatomik duruşundan öne doğru açık durması şeklinde görülür. Çocuğun anne karnındaki duruşu ve uyku sırasındaki yatış pozisyonu ile hiçbir ilgisi yoktur.
Satır 59 ⟶ 64:
Kulağın içindeki bazı organların gelişmemiş olması sonucu oluşan işitme engelleri de gelişim deformiteleri arasındadır.
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori-ufak|ear}}
{{İnsan vücudu}}
| |||