Nûreddin Mahmud Zengî: Revizyonlar arasındaki fark

| isim = NureddinNûreddin Mahmud ZengiZengî

| veraset = [[ZengilerZengîler#Haleb Atabeyleri|ZengilerZengîler Haleb Atabeyi]]

| önce_gelen = [[İmadeddinI. Zengiİmâdüddin Zengî]]

| sonra_gelen = [[Melikel-Melikü's-Sâlih Salihİmâdüddin İsmail Zengiİsmâil]]

| veraset1 = [[ZengilerZengîler#Şam Atabeyleri|ZengilerZengîler Şam Atabeyi]]

| sonra_gelen1 = [[Melikel-Melikü's-Sâlih Salihİmâdüddin İsmail Zengiİsmâil]]

| tam ismi = el-Melikü'l-Adil NureddinNûreddin Ebu'l-Kasım Mahmud bin İmadeddinI. Zengiİmâdüddin Zengî

| hanedan = [[ZengilerZengîler|ZengiZengî Hanedanı]]

| babası = [[İmadeddinI. Zengiİmâdüddin Zengî]]

| defin_yeri = [[NureddinNûreddin Medresesi]], Şam

[[Dosya:Zengid Dynasty 1127 - 1250 (AD).PNG|350px|sağ|thumb|ZengilerZengîler Devleti, NureddinNûreddin Mahmud ZengiZengî zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, onun ölümüyle dağılmıştır.]]

'''NureddinNûreddin Mahmud Zengi''' ya da '''Nureddin ZengiZengî''' ([[Arapça]]: {{dil-ar|نور الدين )محمود زنگي}}, ([[Şubat]] [[1118]], [[Musul]] - [[15 Mayıs]] [[1174]], [[Şam]]), [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklular]]'ın [[Haleb]] [[Atabeg|Atabeyi]].

[[ZengilerZengîler|ZengiZengî hanedanın]]ın bir üyesi olan NureddinNûreddin 1118 yılında dünyaya geldi. [[1146]] yılında babası [[İmadeddinI. İmâdüddin ZengiZengî]]'nin ölümü üzerine devlet eski [[Türkler|Türk]] geleneklerine göre varisler arasında bölündü, bu paylaşım sonunda Musul [[Seyfeddin Gazi]]'ye bırakılırken, NureddinNûreddin Mahmud'a da [[Haleb]] ve çevresi bırakıldı. [[1150]] yılında Türkiye Selçuklu Sultanı [[I. Rükneddin Mesud]]'un kızıyla evlendi. Oğuzların Avşar boyundandır.

İmadeddinI. İmâdüddin ZengiZengî [[1144]]'te [[Urfa]]'yı fethetti ve [[I. Haçlı seferi]] sonunda kurulan [[Urfa Kontluğu]]'na son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı kazanılmış ilk önemli başarıdır. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa [[II. Haçlı seferi|ikinci bir Haçlı seferine]] hazırlanmıştır. Ortaçağ İslam dünyasının en parlak simalarından olan NureddinNûreddin Mahmud ZengiZengî, babasından devraldığı [[Haçlılar]] ile mücadelesinde ağabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi'yle ve [[1148]]'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi [[Kudbeddin Mevdud]]'le birlikte hareket ederek, Haçlılara karşı [[İslam]] cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmıştır. ZengilerinZengîlerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.

NureddinNûreddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa'yı ani bir baskınla [[1146]]'da tekrar fethetti, böylece Urfa Kontluğu'nu tekrar diriltme çabası başarısız oldu. Ertesi yıl da Artak ve civarını ele geçirdi. Seyfeddin Gazi ile birlikte [[Şam]]'ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve II. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Harim kalesini ele geçirdi, Haçlıları Yağra'da bozguna uğrattı. [[1149]]’da [[Antakya Prensliği|Antakya Prensi]] Raymond'u öldürdü.<ref>Christopher Tyerman, ''God's War: A New History of the Crusades'', 195. {{en}}</ref> Daha sonra Famiya kalesini zaptetti. [[Böriler]]in elinden Şam'ı aldı. [[1153]]'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden NureddinNûreddin Mahmud'un prestiji [[Selçuklu hanedanı]]'nı gölgede bırakacak kadar arttı.

[[1152]] yılında Urfa kontu [[II. Joscelin]]’i esir adı ve Halep'te hapsetti. 1154 yılında Şam’a taarruz ederek [[Mucireddin Abak]]'in elinden Şam’ı aldı. 1156 yılında [[Kudüs Krallığı|Kudüs Kralı]] [[III. Baudouin]] ile bir barış yaptı. Fakat Baudouin'in Türk ve Arap çadırlarına saldırması sonucu bu barış bozuldu. Şam yakınlarında cereyan eden muharebeleri NureddinNûreddin kazandı ve Hristiyan esirleri [[Banyas]]'ta öldürülenlere karşılık kılıçtan geçirildi.<ref>Karl Vilhelm Zetterstéen, ''NureddinNûreddin ZengiZengî'', '''MEB İslam Ansiklopedisi''', İstanbul 1964, c. IX, s. 360.</ref>

NureddinNûreddin Mahmud daha sonra [[1157]]'de Kudüs Kralı III. Baudouin'i yenilgiye uğrattı. [[1158]]'de Haçlılara yenildiyse de onları [[1164]]'te Harim’de ağır bir bozguna uğrattı.

Mahmud ZengiZengî, Mısır'daki [[Fatımiler|Fatımi Halifesi]] 'nin kaypak tutumunun farkına varmış ve [[Esedüddin Şirkuh]] ve Şirkuh'un yeğeni [[Selahaddin Eyyubi]]’yi [[Mısır]]’a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin önüne geçmiş ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği'nin [[1171]]'de yıkılmasını sağlayarak Selçukluların hayalinin yani İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, NureddinNûreddin ZengiZengî'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve O'nun emirleri dışına çıkmamıştır.

NureddinNûreddin Mahmud [[1173]]’te [[Maraş]] ve [[Göksun]]’u [[Anadolu Selçukluları]]'ndan aldı, ancak [[II. Kılıç Arslan]] ile anlaşarak şehirleri geri teslim etti. NureddinNûreddin [[1174]]’te [[Şam]]'da boğaz iltihabından vefat etti.<ref>''Nur al-Din Mahmud b. Zanki'', N. Elisseeff, '''The Encyclopaedia of Islam''', Vol. VIII, ed. C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P.Heinrichs and G. Lecomte, (Brill, 1995), 132. {{en}}</ref>

Yerine oğlu [[Melikel-Melikü's-Sâlih Salihİmâdüddin İsmail Zengiİsmâil]] geçti. Bu dönemde [[Selahaddin Eyyubi]] ülke topraklarını yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden [[ZengilerZengîler]] başarılı olamadı. İsmail, hastalanınca ülkesinin Musul hakimi İzzeddin Mesud'a verilmesini vasiyet etti. [[1181]]’de ölünce Halep kolu sona erdi.

ZengilerinZengîlerin Oğuzların [[Avşar boyu]]ndan geldiği biliniyor. ZengiZengî devleti dağılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları [[Karamanoğulları Beyliği]]ni kurmuşlardır.

NureddinNûreddin Mahmud ZengiZengî, adil bir hükümdar idi. Bu sebeple O'na kendi halkı tarafından ''el-Emir'ul-Adil'' (Adil Hükümdar) lakabı uygun görülmüştür. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan NureddinNûreddin devlet yönetiminde diplomatik bir üslup kullanmıştır. Uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde Müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından [[Selahaddin Eyyubi]] tarafından gerçekleştirilecek olan [[Kudüs]]'ün Fethi'nin zeminini hazırlamıştır.

NureddinNûreddin ileri görüşlü bir liderdi, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. Onun üç hayali vardı. İlki Müslümanları birleştirerek İslam birliğini kurmaktı -ki bunu hayattayken gerçekleştirmiştir-. İkinci hayali yani Kudüs'ün yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerçekleştirmiştir. Son hayali ise [[Konstantiniyye]]'nin fethi idi, bu fetih de Osmanlı Sultanı [[II. Mehmed]]'e nasip oldu.

NureddinNûreddin öğrenime çok önem verdi. [[Şam]], [[Halep]], [[Hama]], [[Humus, Suriye|Humus]] ve [[Baalbek]] şehirlerinde öğrenim kurumları kurdu. İlk Darul Hadis'i O kurdurdu, kurdurduğu rasathanede güneş saati yaptırdı. Komutanlarına özel önem vermiş ve başta Selahaddin olmak üzere onları gerek kumandanlık ve gerekse siyaset konusunda yetiştirdi. Öldüğünde kendisi tarafından yaptırılan Şam'daki Nuriye Medresesi'ne defnedildi. Şam'da yaptırdığı büyük hastane, devrin en meşhur mütehassıs doktorlarının hizmet verdiği bir sağlık müessesesiydi. [[Hadis üniversite]]si mahiyetindeki ilk [[dar-ül-hadis]]i o kurdu ve pek çok kitap vakfetti. [[Rasathane]] kurdurarak, [[Güneş saati]] yaptırdı. Dindar olup, ilim adamlarının hamisiydi. karargahında dahi [[Kur’an-ı Kerim]] okutup, hürmetle dinlerdi. ülkesini adaletle idare ettiği için “Melik-ül-adil” lakabıyla tanındı. Haftada iki gün halkın huzuruna çıkarak şikayetleri dinlerdi. haksızlıkların önüne geçmek ve devletin menfaatlerini korumak için, hassas bir haber alma teşkilatı kurdu. haberleşmede güvercinlerden de faydalandı. Kendisinin ve aile çevresinin ihtiyaçlarını, ihsanlarını, şahsi malından karşılardı. ganimetten, alimlerin helal dediklerinden başkasını almaz, altın, gümüş kullanmaz ve ipek giymezdi.

=== NureddinNûreddin Mahmud Hakkındaki Sözler ===

<center>{{Alıntı|NureddinNûreddin Mahmud ZengiZengî... Kafirlerin elinde olan elliden fazla şehri geri aldı. Onun hayatı pek çok sultanın ve idarecinin hayatından daha temiz ve iyiydi. O'nun döneminde yollar güvenli ve emniyetli idi. Onun övülecek tarafları pek çoktur. O, kendini Bağdat’taki Halifeliğe bağlı ve onun emrinde görürdü... Karakteri yumuşak huylu, şatafatsız ve alçak gönüllü idi. alimleri ve dindaşlarını severdi.|[[İbn Cevzî]]}}

{{Alıntı|Ben önceki Sultanların hayatını inceledim. [[Raşidun Halifeliği|Raşid halifeler]] ve [[Ömer bin Abdülaziz]] hariç, Nureddin’denNûreddin’den daha temiz hayat yaşayan, ondan daha ahlaklı hayat süren adaletli bir Sultana rastlamadım.|[[İbnü’l-Esir Cezer]]}}

{{Alıntı|NureddinNûreddin pahalı giysileri sırtından atıp kaba kumaşlara büründü.|[[Halepli vakanüvis Kemaleddin]]}}

{{Alıntı|Her ne olursa olsun sonuç ortadadır: [[Araplar|Arap]] dünyasını [[Frenkler]]i ezebilecek bir güç haline NureddinNûreddin getirecek ve zafer meyverlerini sağ kolu olan [[Selahaddin]] toplayacaktır.|[[Amin Maalouf]]}}</center>

{{sıra kutusu| önce = [[İmameddinI. Zengiİmâdüddin Zengî]] | başlık= [[ZengilerZengîler#Haleb Atabeyleri|ZengilerZengîler Haleb Atabeyi]] | yıllar= 1146-1174 | sonra= [[Melik Salihel-Melikü's-Sâlih İsmailİmâdüddin Zengiİsmâil]]}}

{{sıra kutusu| önce = | başlık= [[ZengilerZengîler#Şam Atabeyleri|ZengilerZengîler Şam Atabeyi]] | yıllar= 1154-1174 | sonra= [[Melik Salihel-Melikü's-Sâlih İsmailİmâdüddin Zengiİsmâil]]}}