Vikipedi

Hiung-nu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
düzeltme AWB ile
1. satır:
{{Birleş|Büyük Hun İmparatorluğu}}
 
[[FileDosya:XiongnuMap.png|330px|thumb|Hiung-nu bölgeleri, MÖ. 250 yılı.]]
 
{{Türk tarihi}}
54. satır:
Çin kaynakları [[Tiele]] ve Aşina kabilelerini Hsiungnu ile bağdaşlaştırmış, ancak diğer Türki kavimlerden bahsetmemiştir. ''[[Zhou'nun kitabı]]'' ve ''Kuzey Hanedanlıklarının Tarihi'' isimli Çin kaynakları Aşina kabilesinin Hsiungnuların bir parçası olduğunu belirtmiştir,<ref name="Zhou50">[[Linghu Defen]] et al., ''[[Book of Zhou]]'', [[:zh:s:周書/卷50|Vol. 50.]] {{Zh icon}}</ref><ref name="Northern99">[[Li Yanshou]] ({{lang|zh-hans|李延寿}}), ''[[History of the Northern Dynasties]]'', [[:zh:s:北史/卷099|Vol. 99.]] {{Zh icon}}</ref> fakat bu bağlantının tarihsel doğruluğu tartışmalı bir konudur.<ref name="Christian2">Christian, p. 249</ref>
 
''[[Sui'nin kitabı]]'' ve ''Tongdian'' kaynaklarına göre ise Hsiungnular [[Pingliang]] kökenli "karışık göçebelerdir" ({{zh|first=t|t={{linktext|雜|胡}}|p=zá hú}}).<ref name="Sui84">[[Wei Zheng]] et al., ''[[Book of Sui]]'', [[:zh:s:隋書/卷84|Vol. 84.]] {{Zh icon}}</ref><ref name="Tong197">{{citeKitap bookkaynağı |last1=Du |first1=You |authorlink=Du You |script-title=zh:《通典》 |trans-title=[[Tongdian]] |location=Beijing |publisher=[[Zhonghua Book Company]] |volume=197 |script-chapter=zh:辺防13 北狄4 突厥上 |year=1988 |isbn=978-7-101-00258-4 |page=5401 |language=zh-hans}}</ref> Aşina ve Tiele halkları ayrı etnik gruplara ait iken Hsiung-nu halkı ile karışmış olabileceklerine de inanılmaktadır.<ref name="ethnic">{{Web kaynağı|url=http://rudocs.exdat.com/docs/index-128726.html|title=Об эт нической принадлежности Хунну|website=rudocs.exdat.com}}</ref> Buna ilaven Çin kaynakları kuzey sınırlarındaki pek çok farklı göçebe halkı Hsiungnu adı altında sınıflandırmıştır. Bu Greko-Roman kaynaklarında da çok sık karşılaşılan bir durumdur. Örneğin [[Bizans İmparatoru]] [[VII. Konstantin]], ''[[De Administrando Imperio]]'' kitabında<ref>{{CiteKitap bookkaynağı|edition=New, revised|publisher=Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies|isbn=978-0-88402-021-9|last=Jenkins|first=Romilly James Heald|title=De Administrando Imperio by Constantine VII Porphyrogenitus|location=Washington, D.C.|series=Corpus fontium historiae Byzantinae|year=1967|page=65|url=https://books.google.com/?id=3al15wpFWiMC&printsec=frontcover&dq=inauthor:%22Constantine+VII+Porphyrogenitus+(Emperor+of+the+East)%22#v=onepage&q&f=false|accessdate=28 August 2013}} According to Constantine Porphyrogenitus, writing in his ''[[De Administrando Imperio]]'' (ca. 950 AD) ''"Patzinakia, the [[Pechenegs|Pecheneg realm]], stretches west as far as the [[Siret River]] (or even the [[Carpathian Mountains|Eastern Carpathian Mountains]]), and is four days distant from Tourkia (i.e. Hungary)."''</ref><ref name="PrinzingSalamon1999">{{citeKitap bookkaynağı|author1=Günter Prinzing|author2=Maciej Salamon|title=Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453: Beiträge zu einer table-ronde des XIX. International Congress of Byzantine Studies, Copenhagen 1996|url=https://books.google.com/books?id=uZDgivj7_RAC&pg=PA46|accessdate=9 February 2013|year=1999|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|isbn=978-3-447-04146-1|page=46}}</ref> ''Tourkia'' ({{lang-el|Τουρκία}}) kelimesini Türkleri tanımlamak yerine [[Macar]] halklarını tanımlamak için kullanmıştır.<ref name="Howorth2008">{{citeKitap bookkaynağı|author=Henry Hoyle Howorth|title=History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: The So-called Tartars of Russia and Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=hFc4mwsHZ7IC&pg=PA3|accessdate=15 June 2013|year=2008|publisher=Cosimo, Inc.|isbn=978-1-60520-134-4|page=3}}</ref> Yunan kaynakları [[Hunlar]] ve [[Avarlar]]ı da [[İskitler|İskitli]] olarak sınıflandırmıştır. Bu tarz basitleştirme ve genellemeler eski tarihi ve edebi kaynaklarda sık görülmüş ve genellikle aynı coğrafyada yaşamış fakat farklı etnik grup ve kökenlere mensup göçebeleri tanımlarken kullanılmıştır.<ref>{{harvtxt|Sinor|1990}}</ref>
 
===Hunlar===
{{See also|Hunca}}
Hiung-nu halkını tabir etmek için Çin kaynaklarında '''匈奴''' karakterleri kullanılır. Bu karakterler Çincede ''berbat köle'' manasına gelmiş ve aşağılama amacıyla kullanılmıştır.<ref name=yuuu86-384>{{citeKitap bookkaynağı | last=Yü | first=Ying-shih | chapter=Han Foreign Relations | title=The Cambridge History of China, Volume 1: The Ch'in and Han Empires, 221 BC – AD 220 | year=1986 | publisher=Cambridge University Press | location=Cambridge | isbn=978-0-521-24327-8 | page=384}}</ref> Modern Çince ve Eski Çince arasında zaman içinde çeşitli ses evrimleri yaşandığından ötürü Modern Çincede ''xiōngnú'' olarak telaffuz edilen karakterlerin Eski Çincede daha farklı bir telaffuz edildiği düşünülmektedir. Eski Çince telaffuz yeniden yapılandırıldığında ''xiōngnú'' kelimesinin ilk karakteri olan '''匈''' karakterinin /qʰoŋ/ şeklinde telaffuz edildiği varsayılmaktadır. Bu varsayımsal telaffuz ile Avrupa dillerinde geçen [[Hun]] kelimesi benzerlik göstermektedir. Ancak ikinci karakter olan '''奴''' karakterinin Hun kelimesi ile bir benzerliği bulunmamaktadır.
 
Hsiungnu-Hun ilişkisi iddiası ilk defa 18. yüzyılda Fransız tarihçi [[Joseph de Guignes]] tarafından ortaya kondu.{{sfn|de la Vaissière|2015|p=175, 180}} İlerleyen yıllarda Kuzey Hsiungnuların Çin ile yaptıkları savaşı kaybetmelerinden ötürü kuzey batıya göç etmesi ve Avrupa Hunlarının kısmende olsa göç eden bu halkların kökensel, kültürel ve genetik açıdan bir devamı olduğu fikri yaygınlaşmaya başladı.{{sfn|Wright|2011|p=60}} Akademisyenler aynı zamanda [[Eftalitler]]'in ve Kidaritlerin'de Hunlar ile akraba bir kavim olduğunu düşünmeye başlamışlardır.{{sfn|Pohl|1999|p=501}}
72. satır:
===Moğollar===
{{See also|Moğol dilleri}}
Çeşitli Moğol ve yabancı akademisyenler Hsiungnuların Moğol dilleri konuşmuş olabileceklerini önermiştir.<ref>Ts. Baasansuren "The scholar who showed the true Mongolia to the world", Summer 2010 vol.6 (14) ''Mongolica'', pp.40</ref><ref>{{citeKitap bookkaynağı|last1=Denis|first1=Sinor|title=Aspects of Altaic Civilization III}}</ref> Moğol arkeologlar Slab Grava kültürü halkının Hsiungnu halkının atası olduğunu iddia etmiştir, bazılarıda Hsiungnuların modern [[Moğollar]]ın atası olabileceğini belirtmiştir.<ref name="Tumen" />
 
"[[Song'un kitabı]]" olarakta bilinen 5. yüzyılda yazılmış Çin kaynaklı tarihi metine göre, Cücenlerin ([[Rouran]]) alternatif ismi "[[Tatar konfederasyonu]]" veya "Tartar" idi ve bir Hsiung-nu kabilesiydiler. [[Nikita Bichurin]], Hsiungnu ve [[Siyenpiler]]i (Xianbei) aynı etnik grubun iki altgrubu olarak sınıflandırmıştır.<ref name="info">N.Bichurin "Collection of information on the peoples who inhabited Central Asia in ancient times", 1950, p. 227</ref>
171. satır:
* Haluk Tarcan "Ön-Türk Uygarlığı Kitap 1A ve 1B" Caft Edition Paris 1999
* Adas, Michael. 2001. ''Agricultural and Pastoral Societies in Ancient and Classical History'', American Historical Association/Temple University Press.
* {{citeKitap bookkaynağı |last=Bailey |first=Harold W. |author-link=Harold Walter Bailey |year = 1985 |title=Indo-Scythian Studies: being Khotanese Texts'', VII |url= https://archive.org/details/EtymologyOfXiongnuNamesByTheLateH.w.Bailey |location= |publisher=Cambridge University Press |page= |isbn= |access-date=30 May 2015 |ref = harv }} (Reviewed here [https://www.jstor.org/stable/312539])
* Barfield, Thomas. 1989. ''The Perilous Frontier''. Basil Blackwell.
* {{citeKitap bookkaynağı |last=Beckwith |first=Christopher I. |author-link=Christopher I. Beckwith |date=16 March 2009 |title =Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present |url = https://books.google.com/books?id=5jG1eHe3y4EC |location= |publisher=[[Princeton University Press]] |page= |isbn = 978-0-691-13589-2 |access-date=30 May 2015 }}
* Brosseder, Ursula, and Bryan Miller. ''Xiongnu Archaeology: Multidisciplinary Perspectives of the First Steppe Empire in Inner Asia''. Bonn: Freiburger Graphische Betriebe- Freiburg, 2011.
* Csányi, B. ''et al.'' 2008. [http://www3.interscience.wiley.com/journal/120083459/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0 Y-Chromosome Analysis of Ancient Hungarian and Two Modern Hungarian-Speaking Populations from the Carpathian Basin]{{dead link|date=February 2019|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}. ''Annals of Human Genetics'', 2008 March 27, 72(4): 519–534.
202. satır:
* {{ru icon}} Gumilev L. N. 1961. [https://web.archive.org/web/20090629204641/http://gumilevica.kulichki.net/HPH/ ''История народа Хунну''] (History of the Hunnu people).
* Hall, Mark & Minyaev, Sergey. Chemical Analyses of Xiong-nu Pottery: A Preliminary Study of Exchange and Trade on the Inner Asian Steppes. In: ''Journal of Archaeological Science'' (2002) 29, pp.&nbsp;135–144
* {{citeKitap bookkaynağı |last=Harmatta |first=János |author-link=János Harmatta |chapter=Conclusion |editor1-last=Harmatta |editor1-first=János |editor1-link=János Harmatta |date=1 January 1994 |title=History of Civilizations of Central Asia: The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations, 700 B. C. to A. D. 250 |chapter-url = https://books.google.com/books?id=9U6RlVVjpakC |location= |publisher=[[UNESCO]] |pages=485–492 |isbn=978-9231028465 |access-date=29 May 2015 |ref=harv }}
* {{hu icon}} Helimski, Eugen. [https://web.archive.org/web/20090225053205/http://ludens.elte.hu/~briseis/finnugor/egyestort/szamojed.html "A szamojéd népek vázlatos története"] (Short History of the Samoyedic peoples). In: ''The History of the Finno-Ugric and Samoyedic Peoples''. 2000, Eötvös Loránd University, Budapest, Hungary.
* [[Walter Bruno Henning|Henning W. B.]] 1948. [https://www.jstor.org/stable/608717 The date of the Sogdian ancient letters]. ''Bulletin of the School of Oriental and African Studies'' (BSOAS), 12(3–4): 601–615.
208. satır:
* Hucker, Charles O. 1975. ''China's Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture''. Stanford University Press. {{ISBN|0-8047-2353-2}}
* N. Ishjamts. 1999. Nomads In Eastern Central Asia. In: ''History of civilizations of Central Asia''. Volume 2: The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations, 700 bc to ad 250; Edited by Janos Harmatta ''et al.'' UNESCO. {{ISBN|92-3-102846-4}}. 151–170.
* {{citeKitap bookkaynağı |last=Jankowski |first=Henryk |author-link=:pl:Henryk Jankowski (turkolog) |date=2006 |title=Historical-Etymological Dictionary of Pre-Russian Habitation Names of the Crimea |url= |location= |series=Handbuch der Orientalistik [HdO], 8: Central Asia; 15. |publisher=[[Brill Publishers|Brill]] |page= |isbn=978-90-04-15433-9 |ref=harv}}
* Minyaev, Sergey. On the origin of the Xiongnu // Bulletin of International association for the study of the culture of Central Asia, UNESCO. Moscow, 1985, No. 9.
* Minyaev, Sergey. News of Xiongnu Archaeology // Das Altertum, vol. 35. Berlin, 1989.
229. satır:
* Wink, A. 2002. ''Al-Hind: making of the Indo-Islamic World''. Brill. {{ISBN|0-391-04174-6}}
* Yap, Joseph P. (2009). "Wars with the Xiongnu: A translation from Zizhi tongjian". AuthorHouse. {{ISBN|978-1-4490-0604-4}}
* {{citeKitap bookkaynağı |last1=Zhang |first1=Bibo (张碧波) |last2=Dong |first2=Guoyao (董国尧) |year=2001 |script-title=zh:中国古代北方民族文化史 |trans-title=Cultural History of Ancient Northern Ethnic Groups in China |location=Harbin |publisher=Heilongjiang People's Press |isbn=978-7-207-03325-3 }}
 
=== Çince kaynakları ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hiung-nu" sayfasından alınmıştır