Lefkoşa: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
İdiltash (mesaj | katkılar)
k Ocak 2019 tarihinde Lefkoşa ile İzmir kardeş şehir olmuştur.
k düz.
1. satır:
:''{{İlknot|Bu madde Lefkoşa şehrinin geneli hakkındadır. Şehrin Rum kesimi hakkındaki bilgiler için [[Güney Lefkoşa]], Türk kesimi hakkındaki bilgiler için [[Kuzey Lefkoşa]] maddesine bakabilirsiniz. Başlığın diğer anlamları için ise [[Lefkoşa (anlam ayrımı)]] sayfasına bakınız.''}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad = Lefkoşa
Satır 52 ⟶ 53:
| yüz_ölçümü_urban_km2 =
| nüfus_as_of = 2011
| nüfus_not = <ref>{{Web kaynağı | title = Population – Place of Residence, 2011 | url = http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/7F6BB26ED9D00A00C2257AD90055542A/$file/POP_CEN_11-POP_PLACE_RESID-EN-170414.xls?OpenElement | website = Statistical Service of Cyprus (CYSTAT) | date = 17 Nisan 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141016191920/http://www.cystat.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/7F6BB26ED9D00A00C2257AD90055542A/$file/POP_CEN_11-POP_PLACE_RESID-EN-170414.xls?OpenElement | arşivtarihi = 16 Ekim 2014}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.devplan.org/Nufus-2011/nufus%20ikinci_.pdf | title = KKTC 2011 Nüfus ve Konut Sayımı | trans_title = TRNC 2011 Population and Housing Census | publisher = KKTC Devlet Planlama Örgütü | date = 6 Ağustos 2013 }}</ref> | nüfus_urban = 55.014 (güney)<br />61.378 (kuzey)<br />116.392 (toplam) | nüfus_toplam = 239.277 (güney)<br />82.539 (kuzey)<br />321.816 (toplam) | nüfus_yoğunluğu_km2 = | nüfus_yoğunluğu_urban_km2 = | nüfus_yoğunluğu_metro_km2 = | nüfus_metro = | nüfus_blank1 = | nüfus_blank1_title = | nüfus_yoğunluğu_blank1_km2 = | nüfus_blank2 = | nüfus_blank2_title = | nüfus_yoğunluğu_blank2_km2 = | unit_pref = | blank2_info = | zaman_dilimi = | utc_offset = | zaman_dilimi_DST = | utc_offset_DST = | latd = 35 | latm = 10 | lats = | latNS = N | longd = 33 | longm = 22 | longs = | longEW = E | rakım_m = | rakım_max_m = | rakım_min_m = | rakım_dipnotlar = | posta_kodu_türü = | posta_kodu = | alan_kodu = | website = [http://www.nicosia.org.cy Lefkoşa Belediyesi]<br />[http://www.lefkosaturkbelediyesi.org Lefkoşa Türk Belediyesi] | dipnotlar = | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160327192117/http://www.devplan.org:80/Nufus-2011/nufus%20ikinci_.pdf | arşivtarihi = 27 Mart 2016
}}
:''Bu madde Lefkoşa şehrinin geneli hakkındadır. Şehrin Rum kesimi hakkındaki bilgiler için [[Güney Lefkoşa]], Türk kesimi hakkındaki bilgiler için [[Kuzey Lefkoşa]] maddesine bakabilirsiniz. Başlığın diğer anlamları için ise [[Lefkoşa (anlam ayrımı)]] sayfasına bakınız.''
'''Lefkoşa''' ([[Yunanca]]: Λευκωσία (Lefkosia), [[İngilizce]]: Nicosia) [[Kıbrıs (ada)|Kıbrıs]] adasının ortasında yer alan, [[Kıbrıs Cumhuriyeti]] ile [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.
 
Satır 82 ⟶ 83:
[[Lüzinyanlar]] adayı satın aldı ve Lefkoşa başkentliğini sürdürdü.<ref name=nmluz>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoria_proteuousa_vasileiou.shtm | başlık = The Capital of the Lusignan Kingdom | erişimtarihi = 1 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130417135142/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoria_proteuousa_vasileiou.shtm | arşivtarihi = 17 Nisan 2013}}</ref> Lüzinyanlar döneminde şehirde pek çok yeni yapı inşa etti. [[Venedikliler]] döneminde bunların çoğu yıkılarak sur yapımında kullanıldı.<ref name=tolgay1>{{Web kaynağı | url = http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/23/col/78/art/16066/PageName/Konuk_Yazarlar | başlık = Lüzinyanların Kıbrıs’ı… | erişimtarihi = 1 Ocak 2011 | yayımcı = [[Kıbrıs Gazetesi]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20121128005024/http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/23/col/78/art/16066/PageName/Konuk_Yazarlar | arşivtarihi = 28 Kasım 2012}}</ref> Bu dönemde Lüzinyanlar şehrin etrafına surlar da inşa etti. Bu surlar düzensiz bir [[beşgen]] şeklindeydi.<ref name="Keshishian 1978 loc=68-70">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=68-70}}.</ref> Daha önce şehirde surlar bulunmamakaydı.<ref>Oldenburg W (De), PELEGRINATIO, 1653</ref> İlk surları kral I. Henry 1211'de iki kule ile birlikte inşa ettirdi, I. Peter üçüncü bir kule inşa ettirdi<ref>Leontios Machairas, Recital concerning the sweet land of Cyprus entitled Chronicle, 1483</ref> ve II. Henry şehri tamamen surlar içine aldı.<ref name=nmluzsur>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoria_oxiroseis.shtm | başlık = The fortifications during the Lusignan period 1192-1489 AD. | erişimtarihi = 1 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130417134749/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoria_oxiroseis.shtm | arşivtarihi = 17 Nisan 2013}}</ref> Şehir bu dönemde oldukça zengin bir hale geldi.<ref name="Keshishian 1978 loc=41-42">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=41-42}}.</ref> Lefkoşa adadaki dört piskoposluktan biriydi.<ref name="Keshishian 1978 loc=41-42"/><ref>Cobham, Excerpta Cypria, sf. 41</ref> 1212 yılında başpiskoposluk merkezi de oldu.<ref name=curry1>Curry, William. ''[http://books.google.com.tr/books?id=YdwRAAAAYAAJ&pg=PA334&dq=Nicosia&hl=tr&ei=fKUsTY-SK8OLhQf05tGHCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDIQ6AEwAzgK#v=onepage&q=Nicosia&f=false The Dublin University magazine, 48. cilt]'' (1856), Jun., and Co., sf. 329-335.</ref> Bu dönemde Rumlar ve Latinler arasında olaylar yaşanıyordu ve 1313 ve 1360 yıllarında şehirde kanlı çatışmalar çıktı.<ref name=CathA>{{Ansiklopedi kaynağı|madde=Nicosia (2)|ansiklopedi=Katolik Ansiklopedisi|url=http://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_%281913%29/Nicosia_%282%29|yıl=1913}}</ref>
 
Lefkoşa tarihi boyunca pek çok deprem tarafından hasara uğramıştır. [[1222 Kıbrıs depremi]] şehirde şiddetli biçimde hissedildi ve büyük zarara yol açtı.<ref name="Yolsal">{{Dergi kaynağı|last=Yolsal|first=S.|coauthorsyazar2=Taymaz T.|year=2010|title=Sensitivity Analysis on Relations Between Earthquake Source Rupture Parameters and Far-Field Tsunami Waves: Case Studies in the Eastern Mediterranean Region|journal=Turkish Journal of Earth Sciences|volume=19|pages=313–349|doi=10.3906/yer-0902-8|url=http://journals.tubitak.gov.tr/earth/issues/yer-10-19-3/yer-19-3-2-0902-8.pdf}}</ref> Kasım 1330'da şehirde bir sel felaketi meydana geldi ve üç bin kişi hayatını kaybetti.<ref name="Keshishian 1978 loc=17">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=17}}.</ref> Bunların yanı sıra, şehir 1373'te [[Cenevizliler]] ve 1426'de [[Memlüklüler]] tarafından büyük hasara uğratıldı.<ref name="Keshishian 1978 loc=43">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=43}}.</ref>
 
26 Şubat 1489'da tüm adayla birlikte Lefkoşa da [[Venedik Cumhuriyeti]] hakimiyetine girdi.<ref name="VenKıb">{{Haber kaynağı
Satır 102 ⟶ 103:
[[Osmanlı döneminde Kıbrıs'a Türk göçü|Osmanlı döneminde Türklerin Kıbrıs'a yerleştirilmesi]] kapsamında tüm adaya olduğu gibi Lefkoşa'ya da Türk nüfusun yerleştirilmesine 1572'de başlandı.<ref>Gazioğlu, Ahmet C. (1990). The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878), 74-78, K. Rüstem.</ref> Şehrin içindeki meslek erbabı olmayan Rumlar şehrin dışındaki mahallelere yerleştirilip yerlerine Türkler konulmuştur. Bu dönemde yapılan bir sayıma göre şehrin 31 tane mahallesi vardı. Bunlardan ikisinde ("Ermiyan" ve "Karaman"), [[Kıbrıs Ermenileri|Ermeni]] nüfus çoğunluktaydı.<ref name=ODTUosm>{{Web kaynağı | url = http://www.odtu.edu.tr/~kktctntm/KKTC_tarihi/osmanli.html | başlık = Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Dönemi | erişimtarihi = 2 Ocak 2011 | yayımcı = [[Orta Doğu Teknik Üniversitesi]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20091213000428/http://www.odtu.edu.tr:80/~kktctntm/KKTC_tarihi/osmanli.html | arşivtarihi = 13 Aralık 2009}}</ref><ref>''Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar)'', Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.3-4.</ref>
 
Lefkoşa, Osmanlı döneminde ilk olarak "Dağ Kazası" adınaki bir kazanın merkezi olarak [[Kıbrıs Eyaleti]]'nin başkentliğini yaptı,<ref>(2000) ''Sarınay, Yusuf. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları)'', Aktaş, Necati; Gültepe, Necati; Kaplan, Mustafa, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 43</ref> daha sonra bir [[Sancak (idari birim)|sancak]] oldu.<ref>Sezen, Tahir. ''Osmanlı yer adları'' (2006), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, [http://books.google.com.tr/books?ei=_5d3Tf6ND8aj8QOa27ygDA&ct=result&id=OAShAAAAMAAJ&dq=K%C4%B1br%C4%B1s+Cumhuriyeti+kaza&q=Lefko%C5%9Fe#search_anchor sf. 347]</ref> Osmanlı döneminde [[Selimiye Camii (Lefkoşa)|St. Sophia Katedrali]]<ref name=KTASelimiye>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Selimiye Camisi|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=II|sayfalar=315-317}}</ref> gibi büyük kiliseler camiye çevrildi.<ref name=nmott1>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoria_lefkosia_othomanika.shtm | başlık = Nicosia during the Ottoman period | erişimtarihi = 2 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130417134733/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoria_lefkosia_othomanika.shtm | arşivtarihi = 17 Nisan 2013}}</ref> Lefkoşa - [[Larnaka]] yolu yapıldı.<ref name=ODTUosm/> Şehrin kapıları gündoğumunda açılıp günbatımında kapatılmaktaydı. Vali, Kadı, Mütercim Tercüman ve Rum Başpiskopsu Lefkoşa'da ikamet ediyordu.<ref name=nmott1/> William Kimbrough Pendleton, 1864'te şehirdeki evlerin çoğunun kil tuğladan yapılmış olduğunu belirtmektedir.<ref name=Pendleton>Pendleton, William Kimbrough. ''[http://books.google.com.tr/books?id=H6MoAAAAYAAJ&pg=PA364&dq=Nicosia&hl=tr&ei=j6ssTYuYNcubhQfx7Z2NCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAjge#v=onepage&q=Nicosia&f=false The millennial harbinger, 7. cilt]'' (1864), W.K. Pendleton, sf. 363-370</ref> 1741'deki büyük bir deprem sonucu Selimiye Camiin bir [[minare]]si yıkıldı ve tekrar yapılmak zorunda kaldı.<ref name=KTA2>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Lefkoşa Kenti, surları ve Burçları|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=II|sayfalar=240-241}}</ref> 1764'te ve 1821'de şehirde isyanlar yaşandı.<ref name=KTA2/><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=71196 | başlık = Çözümü bırakın oduncu kör Baki’ye bakın siz… | erişimtarihi = 2 Ocak 2011 | yayımcı = [[Star Kıbrıs]] | arşivengelli = evet}}</ref>
 
[[Dosya:Hosting the British flag at Nicosia.jpg|thumb|sağ|200px|Lefkoşa'da Baf Kapısı 'nın yanındaki Değirmen Burcu'na ilk Birleşik Krallık bayrağının çekilişi]]
Satır 552 ⟶ 553:
 
=== Eğitim ===
Lefkoşa bölünmüş bir şehir olduğundan, şehirde Kıbrıs Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs eğitim sistemleri uygulanmaktadır. Kuzey Lefkoşa'da [[Yakın Doğu Üniversitesi]]<ref name="YDÜiletişim">{{Web kaynağı | url = http://www.neu.edu.tr/?q=tr/node/386 | başlık = İletişim Bilgileri | erişimtarihi = 15 Ocak 2011 | yayımcı = [[Yakın Doğu Üniversitesi]] | arşivengelli = evet}}</ref> adında bir [[üniversite]],[[Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi]] <ref>http://www.ciu.edu.tr/iletisim_kampus.htm</ref> [[Akdeniz Karpaz Üniversitesi]] <ref>http://www.google.com.tr/search?sourceid=chrome&ie=UTF-8&q=akdeniz+karpaz+%C3%BCniversitesi</ref> [[Anadolu Üniversitesi]]'nin açıköğretim fakültesi,<ref name=AndÜAÖFAdr>{{Web kaynağı | url = http://www.anadolu.edu.tr/aos/buro/aof_buro_adresler.aspx | başlık = AÖF Bürolarının Adres ve Krokileri | erişimtarihi = 15 Ocak 2011 | yayımcı = [[Anadolu Üniversitesi]] | arşivengelli = evet}}</ref> bunlar dışında [[Atatürk Öğretmen Akademisi]]<ref name=AÖATar>{{Web kaynağı | url = http://www.aoa.edu.tr/tarihce.asp | başlık = Tarihçe | erişimtarihi = 15 Ocak 2011 | yayımcı = [[Atatürk Öğretmen Akademisi]] | arşivengelli = evet}}</ref> ve Polis Okulu<ref name=KTPolisTar>{{Web kaynağı | url = http://www.mucahit.net/pgm/tarihce.htm | başlık = KKTC Polis Örgütünün Tarihçesi | erişimtarihi = 15 Ocak 2011 | yayımcı = [[Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120501182329/http://www.mucahit.net:80/pgm/tarihce.htm | arşivtarihi = 1 Mayıs 2012}}</ref> olmak üzere yüksekokullar bulunmaktadır. Kıbrıs Cumhuriyeti kontrolündeki alanda ise [[Kıbrıs Üniversitesi]],<ref name="KıbÜ">{{Web kaynağı | url = http://www.ucy.ac.cy/goto/mainportal/en-US/CONTACTUS.aspx | başlık = Contact us | erişimtarihi = 21 Ocak 2011 | yayımcı = Kıbrıs Üniversitesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130827220806/http://www.ucy.ac.cy:80/goto/mainportal/en-US/CONTACTUS.aspx | arşivtarihi = 27 Ağustos 2013}}</ref>, [[Kıbrıs Açık Üniversitesi]],<ref name="KıbAçÜ">{{Web kaynağı | url = http://www.ouc.ac.cy/index.php?page=uni_contactus&lang=gr | başlık = Επικοινωνία | erişimtarihi = 21 Ocak 2011 | yayımcı = Kıbrıs Açık Üniversitesi | dil = Yunanca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20110906124932/http://ouc.ac.cy/index.php?page=uni_contactus&lang=gr | arşivtarihi = 6 Eylül 2011}}</ref> [[Frederick Üniversitesi]],<ref name=FredÜ>{{Web kaynağı | url = http://www.frederick.ac.cy/index.php?option=com_contact&catid=12&Itemid=18 | başlık = Contacts | erişimtarihi = 21 Ocak 2011 | yayımcı = Frederick Üniversitesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151005043519/http://www.frederick.ac.cy/index.php?option=com_contact&catid=12&Itemid=18 | arşivtarihi = 5 Ekim 2015}}</ref> [[Lefkoşa Üniversitesi]],<ref name=UnofNic>{{Web kaynağı | url = http://www.unic.ac.cy/nqcontent.cfm?a_id=1 | başlık = Unversity of Nicosia | erişimtarihi = 21 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa Üniversitesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120627073626/http://www.unic.ac.cy:80/nqcontent.cfm?a_id=1 | arşivtarihi = 27 Haziran 2012}}</ref> ve [[Kıbrıs Avrupa Üniversitesi]]<ref name=FredÜFredÜ2>{{Web kaynağı | url = http://www.euc.ac.cy/ | başlık = European University of Cyprus | erişimtarihi = 21 Ocak 2011 | yayımcı = Kıbrıs Avrupa Üniversitesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160116175012/http://www.euc.ac.cy/ | arşivtarihi = 16 Ocak 2016}}</ref> adlı üniversiteler bulunmaktadır.
 
Kıbrıs Cumhuriyeti'nin [[Lefkoşa Kazası]]'nda 42 tane ortaeğitim düzeyinde yüksekokul,<ref name=GünOO>{{Web kaynağı | url = http://www.schools.ac.cy/nic_gym.html | başlık = ΓΥΜΝΑΣΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ | erişimtarihi = 17 Şubat 2011 | yayımcı = Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı | dil = Yunanca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140314004603/http://www.schools.ac.cy:80/nic_gym.html | arşivtarihi = 14 Mart 2014}}</ref> 133 tane ilkokul<ref name=GünİÖ>{{Web kaynağı | url = http://www.schools.ac.cy/nic_dim.html | başlık = ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ | erişimtarihi = 17 Şubat 2011 | yayımcı = Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı | dil = Yunanca | arşivengelli = evet}}</ref> ve üç tane anaokulu<ref name=GünAna>{{Web kaynağı | url = http://www.schools.ac.cy/nic_nip.html | başlık = ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ | erişimtarihi = 17 Şubat 2011 | yayımcı = Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı | dil = Yunanca | arşivengelli = evet}}</ref> bulunmaktadır. Kuzey Kıbrıs'ın [[Lefkoşa ilçesi]]nde ise toplamda 30 tane ilkokul, anaokulu ve ilköğretim düzeyinde özel eğitim merkezi bulunmaktadır.<ref name=KKTCİÖ>{{Web kaynağı | url = http://www.mebnet.net/?q=node/77 | başlık = Lefkoşa ilçesinde bulunan ilköğretim okullarımız | erişimtarihi = 17 Şubat 2011 | yayımcı = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150102173613/http://www.mebnet.net/?q=node/77 | arşivtarihi = 2 Ocak 2015}}</ref>
Satır 594 ⟶ 595:
* {{bayraksimge|Gagauzia}} [[Komrat]], [[Gagavuzya]]
* {{bayraksimge|Türkiye}} [[Gaziantep]], [[Türkiye]]
 
== Ayrıca bakınız ==
{{Commons kategori|Nicosia}}
* [[Kuzey Lefkoşa]]
* [[Güney Lefkoşa]]
 
== Kaynakça ==
Satır 605 ⟶ 601:
 
== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Nicosia}}
* [http://www.nicosia.org.cy '''Lefkoşa Belediyesi''' resmî sitesi]
* [http://www.lefkosaturkbelediyesi.org/ '''Lefkoşa Türk Belediyesi''' resmî sitesi]
Satır 615 ⟶ 612:
 
<!--kategoriler-->
 
[[Kategori:Lefkoşa| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Lefkoşa" sayfasından alınmıştır