Oğuz dil grubu: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Eshqinra (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Gogolplex (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Dil ailesi bilgi kutusu
|isim=Oğuz
|bölge=[[Dosya:Turkic-oghuz.png|thumb|Oğuz dilleri|250px]]
|familycolor=Altay
|aile1=[[TürkTürki dilleri|Türkçediller]]
|aile2=[[Şaz Türkçesi]]
|alt grup1=Türk grubu
|alt grup2grup1=Azeri Doğu grubu
|alt grup3grup2=Türkmen Batı grubu
|alt grup1grup3=Türk Güney grubu
|alt grup4= [[Salarca]]
}}
'''Oğuz grubu''' [[Türk dilleri]]nin bir koludur. Bu gruba ait dillerin toplam konuşucu sayısı 150 milyon civarındadır.
 
'''Oğuz grubu''' [[Türki diller]] dil ailesinden [[Şaz Türkçesi]]'nin güneybatı koludur. Bu gruba ait dillerin toplam konuşan sayısı 120 milyon civarındadır ve [[Türkmence]], [[Azerice]] ve [[Türkçe]] bu gruptaki dillerin konuşurlarının yaklaşık %95'ini oluştururlar.
Oğuzcanın bir yazı dili olarak varlığını ortaya koyması oldukça geçtir. Başlangıcı, Oğuzların Anadolu'da kurdukları Anadolu Selçuklu Devleti'nin sonlarına rastlar. Selçuklu Devleti'nin resmî dili Farsça olduğu için XIII.yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan eserler de nitelik bakımından daha çok halka seslenen basit içerikli dinî eserlerdir. Selçukluların devamı niteliğindeki Anadolu Beylikleri döneminde ise, Oğuz Türkçesi artık çok yönlü yüzlerce telif ve tercüme eserlerle olgunluğa erişmiş bir yazı dili durumuna gelmiştir.&nbsp;Eski Anadolu Türkçesi&nbsp;veya&nbsp;Eski Türkiye Türkçesi diye adlandırdığımız bu dönem XIII-XV. yüzyıllar arasını kaplar.<ref>Zeynep,KORKMAZ,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/O%26%23286%3BUZ-T-Ue-RK%C7ES%26%23304%3BN%26%23304%3BN-TAR%26%23304%3BH%CE-GEL%26%23304%3B%26%23350%3BME-S-Ue-RE%C7LER%26%23304%3B-VE-D%26%23304%3BVANU-L%DBGAT_%26%23304%3BT_T-Ue-RK.htm OĞUZ TÜRKÇESİNİN TARİHÎ GELİŞME SÜREÇLERİ VE DİVANU LÛGAT-İT-TÜRK]",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri]</ref>
 
Oğuzcanın bir yazı dili olarak varlığını ortaya koyması oldukça geçtir. Başlangıcı, Oğuzların Anadolu'da kurdukları Anadolu Selçuklu Devleti'nin sonlarına rastlar. Selçuklu Devleti'nin resmî dili Farsça olduğu için XIII13. yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan eserler de nitelik bakımından daha çok halka seslenen basit içerikli dinî eserlerdir. Selçukluların devamı niteliğindeki Anadolu Beylikleri döneminde ise, Oğuz Türkçesi artık çok yönlü yüzlerce telif ve tercüme eserlerle olgunluğa erişmiş bir yazı dili durumuna gelmiştir.&nbsp;Eski Anadolu Türkçesi&nbsp;veya&nbsp;Eski Türkiye Türkçesi diye adlandırdığımızadlandırdılan bu dönem XIII-XV13. ve 15. yüzyıllar arasını kaplarkaplamıştır.<ref>Zeynep,KORKMAZ,"[http://turkolojimakaleleri.page.tl/O%26%23286%3BUZ-T-Ue-RK%C7ES%26%23304%3BN%26%23304%3BN-TAR%26%23304%3BH%CE-GEL%26%23304%3B%26%23350%3BME-S-Ue-RE%C7LER%26%23304%3B-VE-D%26%23304%3BVANU-L%DBGAT_%26%23304%3BT_T-Ue-RK.htm OĞUZ TÜRKÇESİNİN TARİHÎ GELİŞME SÜREÇLERİ VE DİVANU LÛGAT-İT-TÜRK]",[http://turkolojimakaleleri.page.tl Türkoloji Makaleleri]</ref> Azerice de yazı dili geleneğine sahip olma bakımından Türkiye Türkçesiyle hemen hemen paraleldir. Türkmen Türkçesi ve Gagavuzca'ya nispeten daha geç yazı dili olmasına rağmen dil köklü bir yazı dili geleneğine sahiptir.<ref>Erdem,KONUR,"[http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/erdem_konur_azerbaycan_turkcesi_fonetik_ozellikler.pdf AZERBAYCAN TÜRKÇESİNİN FONETİK ÖZELLİKLERİ]",Çukurova Üniversitesi Türkoloji Merkezi</ref>
Günümüzün Oğuz dilleri (''veya'' lehçeleri) coğrafya ve paylaşılan özellikler bakımından alt gruplara ayrılır. Bu gruplar şunlardır:
 
[[Dosya:Birbirlerini anlayabilen Türk gruplar.png|thumb|250px|Tüm Türk dillerini konuşanların sayısı, birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında, böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.]]
 
==Sınıflandırma==
== Batı Oğuzca ==
[[Dosya:Birbirlerini anlayabilen Türk gruplar.png|thumb|250px|Tüm Türk dillerini konuşanların sayısı, birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında, böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.]]
[[Türkiye Türkçesi]], [[Osmanlı Türkçesi]], [[Gagavuzca]], [[Türkler#Türkiye Türkçesi|Balkan Türk ağızları]] ve [[Ahıska Türkleri]]nin dilini kapsar.
Günümüzde konuşulan Oğuz dilleri bulundukları coğrafya ve sahip oldukları ortak özelliklerden yola çıkarak Doğu, Batı ve Güney kollarına ayrılmaktadır.
 
{| class="wikiotable"otru
== Orta Oğuzca ==
| rowspan="4" bgcolor="#d1ebeb" | [[Ön Türkçe]]
[[Azerice]]'nin kuzey ve güney kolları, İran ve Irak'taki Türkmence,
| rowspan="4" bgcolor="#d6e1ec" | [[Şaz Türkçesi]]
Karapapakça (Batı Azerbaycan ağzı), [[Kaşkayca]] ve [[Afşarca]]yı kapsar.
| rowspan="4" bgcolor="#e4e0f0" | '''Oğuz'''
| colspan="2" bgcolor="#f1e9df" | <center>'''[[Salarca]]'''</center>
|-
| rowspan="1" bgcolor="#f1e9df" | '''Batı'''
|
* '''[[Türkçe]]'''
* '''[[Azerice]]'''
* '''[[Gagavuzca]]'''
* '''[[Balkan Gagavuzcası]]'''
* [[Osmanlıca]]
|-
| rowspan="1" bgcolor="#f1e9df" | '''Doğu'''
|
* '''[[Türkmence]]'''
* '''[[Horasan Türkçesi]]'''
|-
| rowspan="1" bgcolor="#f1e9df" | '''Güney'''
|
* '''[[Kaşkayca]]'''
|-
|}
[[Kırım Tatarcası]] ve [[Urumca]] [[Kıpçak grubu]]na ait diller olmakla birlikte Oğuz dillerinden büyük oranda etkilenmişlerdir.
 
Günümüzde ölü bir dil olan [[Peçenekçe]]'nin de çok büyük ihtimalle bir Oğuz dili olduğu düşünülmektedir ancak yeterli kanıt bulunamamıştır.<ref>Баскаков, Н. А. Тюркские языки, Москва 1960, с. 126-131.</ref>
Azerice de Türkiye Türkçesi gibi Batı Türkçesine ve Oğuz grubuna dahildir. Aynı zamanda yazı dili de olan Azerice, yazı dili geleneğine sahip olma bakımından Türkiye Türkçesiyle hemen hemen paraleldir. Türkmen Türkçesi ve Gagavuzca'ya nispeten daha geç yazı dili olmasına rağmen dil köklü bir yazı dili geleneğine sahiptir.<ref>Erdem,KONUR,"[http://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/erdem_konur_azerbaycan_turkcesi_fonetik_ozellikler.pdf AZERBAYCAN TÜRKÇESİNİN FONETİK ÖZELLİKLERİ]",Çukurova Üniversitesi Türkoloji Merkezi</ref>
 
== Kuzey Oğuzca Özellikler==
Oğuz dilleri belirli dilsel ortak özellikler gösterdiklerinden ötürü aynı dil grubu altında sınıflandırılırlar. Bu özelliklerin bazıları diğer Türki diller ile paylaşılmakla beraber kimileri de bu dil grubuna mahsustur.
[[Türkmence]], [[Horasanca]] ve [[Özbekçe]]'nin Oğuz diyalektini kapsar.
 
===Paylaşılan özellikler===
== Güney Kolu ==
*Başta bulunanan ''*h'' sesinin düşmesi ([[Halaçça]] dışındaki tüm Türki dillerde bulunur)
İran ([[Kaşkayca]], Sonkorca, Aynuca vb.) ve Afganistan (Avşarca) lehçeleri
*Eski Türkçe'de bulunan ''-n'' [[vasıta eki]]nin düşmesi ([[Sahaca]] ve Halaçça dışındaki tüm Türki dillerde bulunur)
 
===Özgün özellikler===
Bunların dışında, Çin'de yaklaşık 70,000 kişi tarafından konuşulan [[Salarca]]
*İnce ünlülerden önce duraksamaların titreşimlileşmesi (Örnek: ''gör''- < ''kör'')
*{{IPA|-|ɯ/u}}'dan sonra gelen {{IPA|-|q/ɣ}}'nin düşmesi (Örnek: ''quru'' < ''quruq'', "kuru", ''sarɯ'' < ''sarɯɣ'', "sarı")
*Ortaç formlarının -''gan'''dan -''an'''a değişmesi
 
== Konuşurların Dağılımı ==
Satır 39 ⟶ 65:
|[[Türkçe|Türkiye Türkçesi]]||88 milyon||[[Türkiye]] 72 milyon, [[Balkan]] 2,5 milyon, [[Kıbrıs]] 265.000, [[Rusya]] 800.000, <br />[[Almanya]] 4,5 milyon, batı ve orta [[Avrupa]] 4.000.000 , Türkmeneli [[Irak]] 2.500.000
|-
|[[Gagavuzca]]||250140.000||[[Moldova]] 170.000, [[Balkan]] 30114.000, [[Ukrayna]] 20.000, [[Bulgaristan]] 10.000.<ref>{{cite web |url=http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=1710-16 |title= Language Family Trees: Altaic, Turkic, Southern, Turkish |editor=Lewis, M. Paul |year=2009 |work=Ethnologue: Languages of the World |publisher=SIL International |location=Dallas, TX |accessdate=2011-04-29}}</ref>
|-
|[[Azerice]]||5024 milyon||[[İran]] 3013 milyon, [[Azerbaycan]] 9 milyon, [[Türkiye]] 500.000, [[Rusya]] 2 milyon, <br />[[Gürcistan]] 500.000<ref>Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)
North Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)
South Azerbaijani at Ethnologue (21st ed., 2018)
Salchuq at Ethnologue (21st ed., 2018)
Qashqai at Ethnologue (21st ed., 2018)</ref>
|-
|[[Türkmence]]||86.7 milyon||[[Türkmenistan]] 6,1 milyon, [[İran]] 2 milyon, [[Afganistan]] 900.000, [[Özbekistan]] 250.000<ref>Turkmen at Ethnologue (21st ed., 2018)</ref>
|-
|[[Horasanca]]||1.400886.000||[[İran]] ([[Horasan]] ili)<ref>[https://www.ethnologue.com/language/kmz Khorasani Turkish - Ethnologue]</ref>
|-
|[[Kaşgayca]]||1,5 milyon946.000||[[İran]] ([[Fars]], [[Huzistan]] illeri)<ref>http://www.ethnologue.com/language/qxq|website=Ethnologue}}</ref>
|-
|[[Aynallu (dil)|Aynallu]]||7.000|| [[İran]] ([[Merkezi]], [[Erdebil]] ve [[Zencan]] illeri)
|-
|[[Afşarca]]||30030.000||[[Afganistan]] ([[Kabil]], [[Herat]]), [[İran|Kuzeydoğu-İran]]
|-
|[[Salarca]]||14070.000||[[Çin]] ([[Qinghai]] ve [[Gansu]] illeri)<ref name="report for language code:slr">'''Ethnologue.com''' :[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=slr report for language code:slr]</ref>
|-
||Toplam || ~149121.000.000
|}
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Oğuz_dil_grubu" sayfasından alınmıştır