Samsun: Revizyonlar arasındaki fark

Günümüzde Samsun'un ulaşım altyapısı başta karayolu olmak üzere demiryolu, denizyolu ve havayolundan oluşmaktadır. Osmanlı döneminde Romalılardan miras alınan yol ağı kullanılıyor olup derbentçi, köprücü, kaldırımcı gibi denetim örgütleri eliyle yenileniyor, sefer zamanları ise gerekli görüldüğü takdirde yine bu örgütler tarafından yeni yollar açılıyordu.<ref name=tdsakyç>{{kitap kaynağı|soyadı1=Serbestoğlu|ad1=İbrahim|editör1-soyadı=Arıkan|editör1-ad=Refik|editör2-soyadı=Demiryürek|editör2-ad=Halim|başlık=Bir İnsan-ı Selîm: Prof. Dr. Azmi Özcan'a Armağan|tarih=Nisan 2016|yayıncı=Lotus Yayınevi|yer=İstanbul|isbn=9789756665954|sayfalar=873-888|bölüm=Tanzimat Döneminde Samsun-Amasya Karayolu Yapım Çalışmaları}}</ref> Şehirlerdeyse halk ve esnaf ev ile dükkânlarının önündeki sokağın, vakıflarsa çevrelerinde bulunan yolların tamir ve inşasından sorumlu tutulmaktaydı.<ref name=tdsakyç/> 18. yüzyıla dek işleyen bu yapı denetim örgütlerinin işlevlerini yitirmesi ile işlemez hâle gelmiş, yollar bataklığa dönüşmüş, köprüler ise yıkılmaya yüz tutmuştur.<ref name=tdsakyç/> 19. yüzyılın ilk yarısına kadar Osmanlı İmparatorluğu dâhilinde karayolu inşaatına dair klasik dönemdeki yaklaşım değişmemiş, Tanzimat'la birlikte yetersiz kalan yol ağının yenilenmesine girişilmiştir.<ref name=odsvçyuvkp>{{kitap kaynağı|soyadı1=Yörük|ad1=Saim|editör1-soyadı=Köse|editör1-ad=Osman|başlık=Geçmişten Günümüze Samsun/Canik ve Değerleri|tarih=2015|yayıncı=Canik Belediyesi Kültür Yayınları|yer=Samsun|isbn=9786058747395|sayfalar=483-499|cilt=1|bölüm=Osmanlı Döneminde Samsun ve Çevresine Yönelik Ulaşım ve Kalkınma Projeleri}}</ref> Cumhuriyetin ilk yıllarıyla beraber demiryoluna önem veren devlet 1950'den itibaren ulaşım politikasını karayoluna ağırlık vermek suretiyle değiştirmiştir.<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Birol|soyadı1=Çetin|ad2=Serap|soyadı2=Barış|ad3=Serap|soyadı3=Saroğlu|başlık=Türkiye'de Karayollarının Gelişimine Tarihsel Bir Bakış|dergi=Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi|tarih=Güz 2011|cilt=1|sayı=1|sayfalar=123-150|yayıncı=Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi|yer=Çankırı|issn=1308-5549}}</ref> Bu yıldan itibaren asfalt karayollarının yapıldığı Samsun, [[Karasu]]'dan başlayıp [[Sarp Sınır Kapısı]]'na kadar uzanan [[D 010]] yolu üzerinde bulunmakta olup aynı zamanda D 010 yolunun [[Avrupa E-yolu E70|E70]] yolu ile birleşim noktasıdır.<ref name=kharitası>{{web kaynağı|başlık=Karayolları haritası|url=http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionImages/KGMimages/Haritalar/turistik.jpg|yayıncı=kgm.gov.tr|erişimtarihi=7 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/S2hGt|arşivtarihi=7 Temmuz 2018}}</ref> İl, [[Karabük]]-[[Amasya]] hattını birbirine bağlayan [[D 030]] yolunun da üzerinde bulunmakta, aynı zamanda [[Yozgat]]'a uzanan [[D 795]] yolunun başlangıç noktası olup bu yol üzerinde [[19 Mayıs Tüneli|19 Mayıs]] ile [[Havza Tüneli|Havza]] tünelleri bulunmaktadır.<ref>{{web kaynağı|başlık=Tüneller|url=http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionImages/KGMimages/Haritalar/tuneller.jpg|yayıncı=kgm.gov.tr|erişimtarihi=7 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/YWHX|arşivtarihi=7 Temmuz 2018}}</ref> [[Samsun-Ankara Yolu]] ile [[D 100]] ve [[D 200]] yollarına bağlanan, karayolu bağlantılarında bir toplanma noktası olarak Türkiye'nin her yerinden ulaşımın mümkün olduğu Samsun aynı zamanda [[Avrupa E-yolu E95|E95]] yolunun Türkiye'ye giriş noktasıdır.<ref name=kharitası/><ref>{{web kaynağı|başlık=SAMSUN-ANKARA YOLU|url=http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Bolgeler/7Bolge/SAMSUN%20ANKARA.pdf|yayıncı=kgm.gov.tr|erişimtarihi=7 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/bPXl3|arşivtarihi=7 Temmuz 2018}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=72 Saatte Samsun|url=https://www.samsun.bel.tr/samsun.asp?samsun=64-72-saatte-samsun|yayıncı=samsun.bel.tr|erişimtarihi=7 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/CvWL6|arşivtarihi=7 Temmuz 2018|tarih=19 Haziran 2015}}</ref>

 

[[Dosya:AnsaldoBreda Sirio in Samsun.jpg|250px|küçükresim|[[Samsun tramvay hattı]]nın [[Cumhuriyet Meydanı (Samsun)|Cumhuriyet Meydanı]] durağında yolcu alan araç.]]

20. yüzyılın başlarına dek iç bölgeler ile ticaretin geleneksel kervanlar ve tek tük otomobiller vasıtasıyla gerçekleştirildiği Samsun'da demiryolu inşa edilmesine dair ilk girişim 1857'de yapılmıştır.<ref name=odkbdit>{{dergi kaynağı|ad1=Hüseyin|soyadı1=Kaleli|başlık=Osmanlı Döneminde Karadeniz Bölgesine Demiryolu İnşa Tasarıları|dergi=Karadeniz (Black Sea-Çernoye More) Sosyal Bilimler Dergisi|tarih=2011|sayı=9|sayfalar=151-166|yayıncı=Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi|yer=Ardahan|issn=1308-6200}}</ref> Ancak Osmanlı devrinde yapılan anlaşmalara, verilen imtiyazlara rağmen çeşitli sebeplere somut adımlara geçilememiştir. Cumhuriyet döneminde demiryollarına özel önem veren devlet 23 Mart 1924 tarihli kanunla birlikte ₺65 milyon sermayeyle [[Samsun-Kalın demiryolu hattı]]nı plânlaştırarak beş yılda bitirilmesini öngörmüştür.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Samsun-Sivas-Ankara-Musa Köy Demiryollarının İnşası Hakkında Kanun|gazete=T.C. Resmî Gazete|tarih=7 Nisan 1924|dil=Osmanlı Türkçesi|sayı=68}}</ref> Hattın Samsun-Kavak kısmı 23 Aralık 1926'da hizmete açılsa da tüm hattın tamamlanması hava muhalefeti ve personel eksikliği gibi sebeplerle ancak 1932 yılında mümkün olmuştur. ₺29.5 milyona mal olan ve Türk mühendisler tarafından tamamlanan ilk hat olma özelliğine sahip olan demiryolu 378&nbsp;km uzunluğunda sinyalizasyon ve elektrifikasyon olmaksızın inşa edilmiştir.<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Mustafa Serhan|soyadı1=Yücel|ad2=Murat|soyadı2=Taşar|başlık=Demiryolunun Stratejik Önemi ve Erken Cumhuriyet Döneminde Demiryolu Siyaseti|dergi=Vakanüvis|yıl=2016|cilt=1|sayı=1|sayfalar=293-342|doi=10.24186/vakanuvis.233677|yer=Sakarya|issn=2149-9535}}</ref> 2008 yılında rehabilitasyonu yapılan hat 2015 yılında kapatılarak €259 milyon bütçe ile modernize edilmeye başlanmıştır.<ref>{{web kaynağı|başlık=Samsun-Kalın Demiryolu Hattı Modernizasyonu Projesi|url=http://www.radikal.com.tr/samsun-haber/samsun-kalin-demiryolu-hatti-modernizasyonu-projesi-1442136/|yayıncı=radikal.com.tr|erişimtarihi=8 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/5jvVB|arşivtarihi=8 Temmuz 2018|tarih=29 Eylül 2015}}</ref> Yenilenen hattaki yolcu trenleri hızının 80 [[Kilometre bölü saat|km/sa]], günlük kapasitesinin 54 tren, yolcu trafiğinin 168 milyon [[Yolcu kilometre|yolcu km]], yük trafiğinin 867 milyon [[Ton kilometre|tom km]] olacağı; yolculuk süresininse 9.5 saatten 5 saate düşeceği öngörülmektedir.<ref>{{web kaynağı|başlık=SAMSUN-KALIN DEMİRYOLU MODERNİZASYONU İÇİN İMZALAR ATILDI|url=http://www.tcdd.gov.tr/haberler/SAMSUN-KALIN%20DEMİRYOLU%20MODERNİZASYONU%20İÇİN%20İMZALAR%20ATILDI/1162|yayıncı=tcdd.gov.tr|erişimtarihi=8 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/PpyQd|arşivtarihi=8 Temmuz 2018|tarih=3 Temmuz 2015}}</ref> Demiryolunun 2018 yıl sonunda yeniden trafiğe açılması plânlanmaktadır.<ref>{{web kaynağı |soyadı1=Askar |ad1=Şükrü Berk |başlık=Demiryolu Samsun'a güç katacak |url=http://www.habergazetesi.com.tr/haber/5348483/demiryolu-samsuna-guc-katacak |yayıncı=habergazetesi.com.tr |erişimtarihi=29 Ekim 2018 |arşivURL=https://archive.is/ohyac |arşivtarihi=29 Ekim 2018 |tarih=20 Ekim 2018}}</ref> Bu demiryolu hattının hâricinde 1 Ekim 1926 tarihinde açılan ve Türkiye'de yerli sermayenin finanse etmesiyle döşenen ilk demiryolu hattı olan [[Samsun-Çarşamba demiryolu hattı|Samsun-Çarşamba hattı]] da eskiden faaliyet göstermekte ise de ilerleyen yıllarda atıl kalarak kapatılmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Ayyılmaz|ad1=Ferah|editör1-soyadı=Köse|editör1-ad=Osman|başlık=Tarih Boyunca Karadeniz Ticareti ve Canik|tarih=2013|yayıncı=Canik Belediyesi Kültür Yayınları|yer=Samsun|isbn=9786058747333|sayfalar=415-421|cilt=2|bölüm=Cumhuriyet Dönemi’nde Samsun-Çarşamba Demiryolunun Yapımında Samsun Limanının Önemi ve Ticari Değeri}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|ad1=Kemal|soyadı1=Arı|başlık=Samsun Demiryolu’nun Temel Atma Töreni ve Reisicumhur Gazi Mustafa Paşa’nın Samsun Gezisi|dergi=Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi|tarih=Temmuz 1991|cilt=6|sayı=21|sayfalar=609-622|yayıncı=Atatürk Araştırma Merkezi|yer=Ankara}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Kuruç|ad1=Bilsay|başlık=Belgelerle Türkiye İktisat Politikası|tarih=1993|yayıncı=Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları|yer=Ankara|isbn=9754820066|sayfalar=465-466|cilt=2}}</ref> 1983'te ulaşıma açılan ve 18&nbsp;km uzunluğunda döşenen Gelemen demiryolu hizmete açılan<ref>{{web kaynağı|başlık=TARİHÇE|url=http://www.tcdd.gov.tr/content/31|yayıncı=tcdd.gov.tr|erişimtarihi=7 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/fCenk|arşivtarihi=7 Temmuz 2018}}</ref> ve Gelemen Lojistik Merkezinin aktarım hattı olarak hizmet veren demiryolu ise 2018 yılında yenilenmeye başlamıştır.<ref>{{web kaynağı|soyadı1=Atik|ad1=Gülsüm|başlık=Samsun-Gelemen hattı yenileniyor|url=https://www.gazetegercek.com.tr/samsun-gelemen-hatti-yenileniyor/71810/|yayıncı=gazetegercek.com.tr|erişimtarihi=8 Temmuz 2018|arşivURL=https://archive.is/X8FyF|arşivtarihi=8 Temmuz 2018|tarih=1 Temmuz 2018}}</ref>