Soy gaz: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k →‎Kimyasal özellikleri: Ufak düzenleme yapıldı
k →‎Varlıkları ve oluşumları: Yazım hatası düzeltildi
100. satır:
 
== Varlıkları ve oluşumları ==
Soy gazların atom numaraları arttıkça, [[evren]]deki bollukları azalır. Yaklaşık %24'lük [[kütle kesri]] ile helyum, hidrojenden sonra evrendeki en yaygın elementtir. Evrendeki helyumun büyük kısmı [[Büyük Patlama nükleosentezi]] sırasında oluşmuştur ve [[yıldız nükleosentezi]]ndeki hidrojen füzyonu ile görece daha az olacak şekilde ağır elementlerin [[alfa bozunması]] yaşamaları sebebiyle helyum miktarı sürekli olarak artmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.einstein-online.info/en/spotlights/BBN_obs/index.html | başlık = Elements of the past: Big Bang Nucleosynthesis and observation | yayımcı = [[Max Planck Kütle Çekimi Fiziği Enstitüsü]] |dil=İngilizce | ilk = Achim | son = Weiss | arşivurl = http://web.archive.org/web/20100528192437/http://www.einstein-online.info:80/en/spotlights/BBN_obs/index.html | arşivtarihi = 28 Mayıs 2010}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı |son=Coc |ilk=A. |başlık=Updated Big Bang Nucleosynthesis confronted to WMAP observations and to the Abundance of Light Elements |dergi=[[Astrophysical Journal]] |cilt=600 |yıl=2004 |sayfalar=544-552 |doi=10.1086/380121 |bibcode=2004ApJ...600..544C |dil=İngilizce |sayı=2 |arxiv= astro-ph/0309480}}</ref> Soy gazların Dünya'daki bollukları ise farklı eğilimlere bağlıdır. Örneğin, atomunun küçük kütleli olması nedeniyle Dünya'nın yerçekim alanında tutulamadığından [[Dünya atmosferi|atmosferde]] hiç [[ilkel element|ilkel]] helyum bulunmamakta ve bu da helyumun atmosferdeki en bol üçüncü soy gaz olmasına yol açmaktadır.<ref name=morrison>{{Dergi kaynağı |ilk1=P. |son1=Morrison |son2=Pine |ilk2=J. |yıl=1955 |başlık=Radiogenic Origin of the Helium Isotopes in Rock |dergi=Annals of the New York Academy of Sciences |cilt=62 |sayı=3 |sayfalar=71-92 |doi=10.1111/j.1749-6632.1955.tb35366.x |bibcode=1955NYASA..62...71M |dil=İngilizce}}</ref> Dünya'daki helyum, [[yerkabuğu]]nda bulunan [[radyum]], [[toryum]] ve [[uranyum]] gibi ağır elementlerin alfa bozunması sonrası meydana gelir ve doğalgaz birikintilerinde toplanma eğilimindedir.<ref name=morrison />
 
Diğer taraftan argonun bolluğu, yine Dünya'nın kabuğunda bulunan [[potasyum-40]]'ın [[beta bozunması]]na uğrayarak, [[Güneş Sistemi]]'nde göreli olarak seyrek bulunmasına rağmen Dünya'daki en bol argon izotopu olan [[Argon izotopları|argon-40]]'ı oluşturmasıyla artar. Bu süreç, [[potasyum-argon yaş tayini]] yönteminin temelini oluşturmaktadır.<ref name=iso>{{Web kaynağı | url = http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php | başlık = <sup>40</sup>Ar/<sup>39</sup>Ar dating and errors | dil = İngilizce | yayımcı = [[Freiberg Madencilik Akademisi Teknik Üniversitesi]] | tarih = 16 Ocak 2007 | ilk = Alexandra | son = Scherer | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305222402/http://geoberg.de/text/geology/07011601.php | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref> "Kayıp ksenon sorunu" olarak tanımlanan ve bilinmeyen nedenlerden ötürü ksenonun atmosferdeki bolluğu, beklenenden düşüktür. Bir teoriye göre ksenonun, yerkabuğunda bulunan [[mineral]]ler tarafından hapsedilmesi bu duruma yol açmaktadır.<ref>{{Dergi kaynağı |ilk1=Chrystèle |son1=Sanloup |ilk2=Burkhard C. |son2=Schmidt |ilk3=Eva Maria Chamorro |son3=Perez |ilk4=Albert |son4=Jambon |ilk5=Eugene |son5=Gregoryanz |ilk6=Mohamed |son6=Mezouar |başlık=Retention of Xenon in Quartz and Earth's Missing Xenon |dergi=Science |yıl=2005 |cilt=310 |sayı=5751 |sayfalar=1174-1177 |doi= 10.1126/science.1119070 |pmid=16293758 |bibcode=2005Sci...310.1174S |dil=İngilizce}}</ref> [[Ksenon dioksit|Ksenon dioksidin]] keşfi sonrasında yapılan araştırmalar, [[kuvars]]ın yapısından [[silisyum]]un ksenon ile değişebildiğini göstermiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Xenon Dioxide May Solve One of Earth's Mysteries | url = http://www.accn.ca/index.php?ci_id=2583&la_id=1 | ilk = Tyler | son = Irving | yayımcı = L'Actualité chimique canadienne (Canadian Chemical News) | tarih = Mayıs 2011 | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130209002317/http://www.accn.ca/index.php?ci_id=2583&la_id=1 | arşivtarihi = 9 Şubat 2013}}</ref> Radon, yerkabuğunda bulunan radyumun alfa bozunmasına uğraması sonucunda oluşur.<ref>{{kitap kaynağı |url=https://books.google.com/books?id=ITfaP-xY3LsC&pg=PA228&dq=radium+alpha+decay+radon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjM_7LR-rHdAhUFRKwKHY3iAzkQ6AEIJzAA#v=onepage&q=radium%20alpha%20decay%20radon&f=false |başlık=Nuclear Technology |sayfa=228 |dil=İngilizce |ilk=Joseph A. |son=Angelo |yayımcı=[[Greenwood Publishing Group]] |yıl=2004 |isbn=1573563366}}</ref> Binaların temelindeki yarıklardan içeri sızabilen radon, yeterince iyi havalandırılmayan alanlarda birikebilir. Yüksek radyoaktifliği dolayısı ile canlı sağlığını tehdit eden radon, yalnızca [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde yılda tahminen 21.000 [[akciğer kanseri]] kaynaklı ölüme sebep olmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.epa.gov/radon/pubs/citguide.html | başlık = A Citizen's Guide to Radon | dil= İngilizce | yayımcı = U.S. Environmental Protection Agency | tarih = 26 Kasım 2007 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130628142646/http://www.epa.gov/radon/pubs/citguide.html | arşivtarihi = 28 Haziran 2013}}</ref>
 
<center>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Soy_gaz" sayfasından alınmıştır