Vikipedi

Samsun: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎Etimoloji: Ufak düzenleme yapıldı
148. satır:
 
[[Dosya:Canik Starboard.svg|250px|küçükresim|15. ve 16. yüzyıllarda [[Canik (sancak)|Canik]] sancağının idari bölünüşü.]]
Osmanlı egemenliğinde geçen 15., 16. ve 17. yüzyıllarda önemsiz bir iskele kentine dönüşen Samsun, bu dönemlerde çevre bataklıklarda imâl edilen kendir ve halatlar ile savaşlarda orduya erzak yardımı yapması dışında unutulmuş bir kent görünümündeydi.{{kdş|Altaylı|1967|s=22}} Bu nedenle de birçok kez eşkıya saldırılarına maruz kalmıştır.{{kdş|Sarısakal|2002|s=23}} [[Küçük Kaynarca Antlaşması]] ile [[Kırım Hanlığı]] Osmanlı İmparatorluğu'nun elinden çıkınca Karadeniz'deki Osmanlı hâkimiyeti son bulduğundan şehrin ticareti de iyice gerilemiştir.{{kdş|Yolalıcı|1998|s=13}} Şehir bu dönemde [[Trabzon Eyaleti|Trabzon eyaleti]]ne bağlanmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Baykara|ad=Tuncer|başlık=Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I: Anadolu'nun İdari Taksimatı|yıl=1988|yayıncı=Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü|yer=Ankara|isbn=9754560072|sayfalar=117|yazarbağı=Tuncer Baykara}}</ref> Osmanlı devrindeki en zor zamanlarını 17. yüzyılda yaşayan şehir, [[III. Mehmed]]'in saltanatı sırasında [[Kazaklar (Slav)|Kazaklar]]ın saldırısına uğramış, büyük zarar görmüştür.{{kdş|Sarısakal|2002|s=23}} Zamanla halkın kenti terk etmesiyle Samsun nüfusu 1642 ve 1643 yıllarında köy düzeyine kadar inmiştir.{{Kdş|Yurt Ansiklopedisi|1981|s=6560}}
 
19. yüzyıl ortalarından itibaren Samsun, tütün ekiminin yaygınlaşması ve buharlı gemi ticaretinin Karadeniz'de de başlaması ile tekrar gelişmeye başlamıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Kodaman|ad1=Bayram|başlık=İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (1-3 Haziran 1998, Samsun)|tarih=1990|yayıncı=Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü|yer=Samsun|sayfa=92-97|cilt=5|bölüm=XVIII. Yüzyıl Sonunda Samsun Gümrüğü}}</ref>{{kdş|Yolalıcı|1998|s=13}} Şehrin ticari ve ekonomik potansiyeline bağlı olarak nüfusu da günbegün artmıştır.{{kdş|Darkot|1973|s=175}} Tekrar Karadeniz kıyısının önemli transit limanlarından biri konumuna gelen Samsun zengin bir ticaret kenti görünümüne girmiş, 1869 yılında çıkan [[Büyük Samsun Yangını|büyük yangın]] ile şehrin neredeyse tamamı yansa da Fransız bir mimara yaptırılan plânlama neticesinde plânlı bir şekilde yeniden imar edilmiştir.{{kdş|Yolalıcı|1998|s=21}}
164. satır:
Osmanlı döneminde ve cumhuriyetin ilk aylarında yaklaşık olarak günümüz Samsun il sınırlarını kapsayan idari birim [[Canik (sancak)|Canik]] adıyla bir sancak, sancağın merkezi ise Samsun kazasıydı. Millî Mücadele'nin sonlanması ve [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|Türkiye Cumhuriyeti'nin ilânı]] ile Türkiye sınırları içerisinde kalan Canik de sancak ve mutasarrıflıkların il yapılmaları üzerine Samsun adıyla il statüsü kazanmıştır. [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi|1923 mübadelesi]] ile şehirdeki Rumlar Yunanistan'a göç etmiş, Rumlardan boşalan yerler ise mübadillere tahsis edilmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Clarke|ad=Bruce|başlık=Twice A Stranger: How Mass Expulsion Forged Modern Greece and Turkey|yıl=2006|yayıncı=Granta|isbn=1862077525|sayfa=18|dil=İngilizce|yer=Londra}}</ref> Günümüzde Yunanistan'ın [[Üşekdere]] belediyesine bağlı Yeni Amisos, [[Preveze]] iline bağlı [[Yeni Samsun]] adında yerleşim yerleri bulunmaktadır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Güngör|ad1=Yüksel|başlık=Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri|yıl=2015|yayıncı=Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları|yer=Kocaeli|isbn=9786055116149|sayfa=940|cilt=I|bölüm=Osmanlı Döneminde İzmit'te Farklı Dinlerin Birlikte Hoşgörü İçinde Yaşam Kesitine Bir Örnek: Pantaleimon Manastırı}}</ref>
 
Cumhuriyetle birlikte il olan Samsun il merkezi hâricinde [[Bafra]], [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]], [[Havza, Samsun|Havza]], [[Terme]] ile [[Vezirköprü]] olmak üzere beş farklı ilçeye bölünmüştür.<ref>{{web kaynağı|başlık=İl ve İlçe Kuruluş Tarihleri|url=http://www.illeridaresi.gov.tr/kurumlar/illeridaresi.gov.tr/İstatistiki%20Bilgiler/İl%20İdaresi%20ve%20Mülki%20Bölümler/TARİH(1).pdf|yayıncı=illeridaresi.gov.tr|erişimtarihi=14 Haziran 2018|arşivURL=http://www.webcitation.org/709iqLT5i|arşivtarihi=14 Haziran 2018|sayfa=72}}</ref> Cumhuriyet öncesinde de var olan bu idari birimler dışında ilk olarak 1 Haziran 1928 tarihinde [[Ladik]]'in ilçe yapılmasıyla<ref>{{Web kaynağı | başlık = On kaza teşkiline dair kanun | url = http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc006/kanuntbmmc006/kanuntbmmc00601282.pdf | yayıncı = tbmm.gov.tr | erişimtarihi = 4 Şubat 2014 | tarih = 24 Mayıs 1928 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160427172514/https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc006/kanuntbmmc006/kanuntbmmc00601282.pdf | arşivtarihi = 27 Nisan 2016}}</ref> Samsun'daki ilçe sayısı altıya yükselmiş; 1934'te [[Kavak, Samsun|Kavak]],<ref>{{Web kaynağı | başlık =Yeniden beş kaza teşkiline ve iki vali muavinliği ihdasına ve Maliye, Dahiliye vekâletlerile Tapu ve kadastro umum müdürlüğü kadro cetvellerinde tadilât yapılmasına dair kanun| url = http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302529.pdf | yayıncı = tbmm.gov.tr | erişimtarihi = 4 Şubat 2014 | tarih = 28 Haziran 1934 |arşivurl=http://web.archive.org/web/20160427183625/https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302529.pdf | arşivtarihi = 27 Nisan 2016}}</ref>, 1944'te de [[Alaçam]]<ref>{{Web kaynağı | başlık = Yeniden 16 kaza teşkiline ve 3656 sayılı kanuna bağlı cetvel ile 1944 mali yılı Muvazenei Umumiye Kanununa bağlı (D) ve (L) işaretli cetvellerde değişiklik yapılmasına dair kanun | url = http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc026/kanuntbmmc026/kanuntbmmc02604642.pdf | yayıncı = tbmm.gov.tr | erişimtarihi = 4 Şubat 2014 | tarih = 2 Ağustos 1944 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160427224615/https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc026/kanuntbmmc026/kanuntbmmc02604642.pdf | arşivtarihi = 27 Nisan 2016}}</ref> ilçelerinin kurulmasıyla şehirdeki toplam ilçe sayısı sekiz olmuştur. 19 Haziran 1983 tarihinde kabul edilen 3392 numaralı kanun ile de [[Salıpazarı]], [[Asarcık]], [[19 Mayıs, Samsun|Ondokuzmayıs]] ve [[Tekkeköy]] ilçeleri kurulmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = 103 İLÇE KURULMASI HAKKINDA KANUN | url = http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3392.pdf | yayıncı = mevzuat.gov.tr | erişimtarihi = 12 Ocak 2014 | tarih = 19 Haziran 1987 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140315184505/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3392.pdf | arşivtarihi = 15 Mart 2014}}</ref> 9 Mayıs 1990'da kabul edilen 3644 numaralı kanunla ise [[Ayvacık, Samsun|Ayvacık]] ve [[Yakakent]] adında iki ilçe daha kurulmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = 130 İLÇE KURULMASI HAKKINDA KANUN | url = http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3644.pdf | yayıncı = mevzuat.gov.tr | erişimtarihi = 12 Ocak 2014 | tarih = 9 Mayıs 1990 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304192058/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3644.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> 2 Eylül 1993 tarihinde kabul edilen 504 numaralı kanun hükmünde kararname ile [[büyükşehir belediyesi]] kapsamına alınan Samsun'un merkez ilçesi de büyükşehir ilçesi statüsü almıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = YEDİ İLDE BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KURULMASI HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME | url = http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.504.pdf | yayıncı = mevzuat.gov.tr | erişimtarihi = 12 Ocak 2014 | tarih = 2 Eylül 1993 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304132936/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.504.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> 6 Mart 2008'de 5747 numaralı kanun ile Atakent, Kurupelit, Altınkum, Çatalçam ve Taflan beldelerinin birleşerek Atakum beldesine katılmasıyla [[Atakum]]; Gazi ve Yeşilkent beldelerinin İlkadım'a katılmasıyla [[İlkadım]] adında bir ilçe kurulması ve [[Canik]] beldesinin de ilçe yapılması karara bağlanmıştır.<ref>{{web kaynağı|başlık=BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ SINIRLARI İÇERİSİNDE İLÇE KURULMASI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN|url=http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5747.html|yayıncı=tbmm.gov.tr|erişimtarihi=4 Şubat 2014|tarih=6 Mart 2008|arşivurl=http://www.webcitation.org/6NLI05zlQ|arşivtarihi=13 Şubat 2014}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ SINIRLARI İÇERİSİNDE İLÇE KURULMASI VE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN | url = http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5747.pdf | yayıncı = mevzuat.gov.tr | erişimtarihi = 12 Ocak 2014 | tarih = 6 Mart 2008 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304192538/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5747.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> Bu değişiklik ile büyükşehir ilçeleri Atakum, İlkadım, Canik, Tekkeköy olarak belirlenmiştir. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile de [[2014 Türkiye yerel seçimleri]]nin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları ile eşitlenmiş, merkez ilçe kavramı kaldırılmıştır.<ref>{{haber kaynağı |başlık=On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun |eser=T.C. Resmî Gazete |sayı=28489 |tarih=6 Aralık 2012 |sayfalar=1-85}}</ref> İlçelerin ardından gelen alt idari birim mahalle olup mevcûden il genelindeki 17 ilçeye bağlı olarak toplam 1.247 mahalle bulunmaktadır.<ref>{{web kaynağı|başlık=Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri|url=https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx|yayıncı=e-icisleri.gov.tr|erişimtarihi=14 Haziran 2018|biçim=Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır|arşivengeli=evet}}</ref>
 
Cumhuriyetin ilk yıllarından 1950'li yıllara kadar demiryolu atılımı yapılan Samsun'da bu yıllarda karayolu ağına öncelik verilmeye başlanmıştır. 1928'de elektrik santralinin hizmete başladığı şehrin merkezî su şebekesine kavuşması 1929 yılını bulmuş, ilk doğalgaz ise 2005 yılında verilmiştir.<ref>{{tez kaynağı|soyadı=Özdemir|ad=Naziye|başlık=Türkiye’de elektriğin tarihsel gelişimi (1900-1938)|tip=Yüksek lisans|yıl=2011|yayıncı=Ankara Üniversitesi|yer=Ankara|sayfa=123}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = CUMHURİYET DÖNEMİNDE SAMSUN İLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ OLAYLAR | url = http://www.samsuntso.org.tr/Dokuman/Samsun/samsuntarih.pdf | yayıncı = samsuntso.org.tr | erişimtarihi = 12 Şubat 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305095304/http://www.samsuntso.org.tr/Dokuman/Samsun/samsuntarih.pdf | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık =Samsun'da doğalgaz hk| url =http://www.samgaz.com.tr/pages/duyuruOku.asp?id=2| yayıncı = samgaz.com.tr | erişimtarihi = 2 Ağustos 2018| arşivurl =https://archive.is/l4UQk| arşivtarihi = 2 Ağustos 2018|tarih=8 Ağustos 2006}}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Samsun" sayfasından alınmıştır