Hilâfetin kaldırılması: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
kDeğişiklik özeti yok |
||
2. satır:
'''Halifeliğin kaldırılması''' ([[3 Mart]] [[1924]]), [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nin 3 Mart 1924 günü çıkardığı kanunla [[halifelik]] makamının kaldırılmasıdır.
Devletin [[laik]]leştirilmesi yolunda yapılmış siyasî bir [[devrim]]dir. Bu karar ile 16. yüzyıldan itibaren [[Osmanlı padişahı|Osmanlı padişahlarının]] taşıdığı; son Osmanlı padişahı [[VI. Mehmed|Vahdettin]]'in ülkeyi terk etmesinden sonra TBMM tarafından [[Abdülmecid Efendi]]'ye verilmiş olan halifelik unvanı ortadan kalkmıştır. Yasanın gerekçesi, birinci maddede "''halifeliğin
== Tarihçe ==
Halife sözcüğü İslam devletlerinde [[Muhammed]]'den sonraki devlet başkanlığı kurumunu ifade eder.<ref name=tdvia>{{Web kaynağı | soyadı1 = Avcı | ad1 = Casim | başlık = Hilafet | url = http://islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c17/c170253.pdf | website = http://islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 17, yıl 1998 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> Halifelerin seçimle belirlendiği [[Dört Halife]] devrinden sonra saltanata dönüşen halifelik kurumu; 945 yılında [[Büveyhîler]]'in Abbâsî Hanedanı'nın başkenti [[Bağdat]]'ı işgalinden sonra farklı siyasi otoritelerin himayesindeki bir ruhani önderlik haline dönüşmüş ve 13.-16. yüzyıllarda [[Memluk]] himayesinde [[Mısır]]'da yaşamıştır.<ref name=tdvia/> 16. yüzyıl başında Mısır'ı fethedip Abbâsî halifesini himayesine alan Osmanlı hükümdarı [[Yavuz Sultan Selim]], onun ölümünden sonra ''halife'' unvanını kendisi almış ve Sultan Selim'den sonra gelen Osmanlı hükümdarları bu unvanı taşımaya devam etmişlerdi.
Osmanlı Devleti [[I. Dünya Savaşı]] sonunda yıkıldı. Ankara'da kurulan bir meclis
Yeni halifenin kendine tanınan sınırların dışına çıkması, halkın ve bir kısım siyasetçilerin halifeye bağlılığının devam etmesi ve nihayet basında başlayan sert tartışmalar, gelişmeleri hilâfetin kaldırılması yönüne sürüklemiştir.<ref name=tdvia/>
13. satır:
== Hilafetin kaldırılmasına giden süreç ==
[[Dosya:AbdulmecidII.jpg||thumb|150px|Son halife [[Abdülmecid Efendi]]]]
Vahdettin'in kaçışı ve yeni halifenin seçimi 19 Kasım'da basın yoluyla halka duyurulmuştu.<ref name=diyanet>{{Web kaynağı | soyadı1 = Boyacıoğlu | ad1 = Ramazan | başlık = Hilafetten Diyanet İşleri Başkanlığı'na geçiş | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ePX_SaJ0b35Gq45swKG3lNmRtDc4-mwv82noNgR6EBZhSr5iwbAySAVgaSEQJ2c3 | website = https://tez.yok.gov.tr | yayıncı = Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, 1992 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> Saltanatın kaldırılmasından sonra bu saltanatın başka bir adla aynı sülalede devam etmesini önlemek için halifeliğin yetkisiz bir unvan olarak bırakılmasında
Meclis'teki gelenekselci hilafet taraftarları, hilafete siyasal bir otorite kazandırmak istiyorlardı. Muhalifler bu yoldaki düşünce ve isteklerini 15 Ocak 1923'te dağıttıkları bir risale ile ortaya koydular.<ref name=hasan>{{Web kaynağı | soyadı1 = Türker | ad1 = Hasan | başlık = Basında "Hanedan-ı Hilafet" Tartışmaları ve Hilafetin Kaldırılması | url = http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergi8/c3_s8_hasan_turker.pdf | website = http://web.deu.edu.tr/ | yayıncı = Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, Cilt III, Sayı 8, Yıl, 1998 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> Afyon milletvekili [[İsmail Şükrü Çelikalay|İsmail Şükrü]]'nün imzasını taşıyan "''Hilâfet-i İslâm ve Büyük Millet Meclisi''" başlıklı risalede saltanatın kaldırılmasının uygun görüldüğü, ancak hilâfetin asla kaldırılamayacağı, halifenin sadece ruhanî sorumluluklarının değil dünyevî görevlerinin de bulunduğu ve içinde yaşanan olağanüstü şartların normale dönmesiyle halifenin bunları yerine getireceği belirtiliyor ve İslam âlemine sabırla beklemesi tavsiye ediliyordu.<ref name=tdvia/> O sırada yurt gezisi nedeniyle Ankara dışında bulunan Mustafa Kemal'e çok ilgi gören bu risalenin haberi [[İzmit]]'te iken ulaşmış verdiği nutuklarda Hilafete yönelik tavırlarını net bir şekilde
45. satır:
== Halifeliğin kaldırılmasından sonraki gelişmeler ==
=== Dış gelişmeler ===
Türkiye'den ayrıldıktan sonra [[İsviçre]]'ye giden Abdülmecid Efendi, 11 Mart 1924 günü haber ajansları vasıtasıyla bir bildiri yayınladı ve Türkiye
Türkiye'de halifeliğin kaldırılmasından sonra, 7 Mart 1924'te, [[Hüseyin bin Ali (Mekke emiri)|Hicaz Kralı Hüseyin]], Mekke ve Medine'nin elinde olmasına dayanarak kendisini Halife ilân etti. Hüseyin'in halifeliğine en büyük tepki [[Necd]]'deki Suudilerden gelmiştir.<ref name=fahir/> Suudi orduları 1925'te Mekke'yi ele geçirdi; [[Abdülaziz el-Suud|İbni Suud]] 1926 yılının ocak ayında Hicaz Kralı olarak taç giydi. Suudiler 1926 başlarında [[Kahire]]'de bir İslam kongresi toplayıp hilafet konusunu ele almak istedilerse de konu ciddi olarak ele alınmadan kongre 1926 mayısında sona erdi.<ref name=fahir>{{Web kaynağı | soyadı1 = Armaoğlu | ad1 = Fahir | başlık = Hilafet’in Dış Cephesi | url = http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Fahir-ARMAO%C4%9ELU-Hil%C3%A2fetin-D%C4%B1%C5%9F-Cephesi.pdf | website = http://www.atam.gov.tr | yayıncı = Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XIV, Sayı 41, Temmuz 1998 | erişimtarihi = 25 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref>
60. satır:
:::'''Madde 1:'''
{{Cquote|Halife halledilmiştir. Hilafet
== Dış bağlantılar ==
|