Rıza Nur: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
By erdo can (mesaj | katkılar) k →Kaynakça: düzenleme AWB ile |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Makam sahibi bilgi kutusu
|isim = Rıza Nur
|resim =
|makam = [[Türkiye sağlık bakanları listesi|Türkiye Sağlık Bakanı]]
|dönembaşı = 24 Aralık 1921
32. satır:
}}
'''Rıza Nur''' (30 Ağustos 1879, [[Sinop]] - 8 Eylül 1942, [[İstanbul]]), [[Türkler|Türk]] [[siyaset]]çi
[[II. Meşrutiyet]]'in ilanı ile açılan [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] [[Meclisi Mebusan]]'ının ilk döneminde ve [[TBMM 1. dönem milletvekilleri listesi|1.]] ve [[TBMM 2. dönem milletvekilleri listesi|2. Dönem]] [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'de [[Sinop]] milletvekilliği yaptı, TBMM tarafından seçilen [[I. İcra Vekilleri Heyeti]] içinde Türkiye'nin ilk [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı|Maarif Vekili]] (Eğitim Bakanı) oldu, [[Moskova Antlaşması]] ve [[Lozan Antlaşması]] müzakerelerine katıldı.
42. satır:
[[1903]] yılında [[Rumeli]] [[Zibefçe]] gümrük kapısına [[bakteriyolog]] olarak atandı. [[1905]] yılında Gülhane'ye yardımcı öğretmen, [[1907]] yılında da Askeri Tıbbiye'ye cerrahi hocası oldu.
== II. Meşrutiyet
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yapılan seçimlerde Sinop'tan milletvekili seçilerek Meclis'e girdi. İttihatçılara yönelik ağır muhalefeti sebebiyle profesörlük yaptığı Askeri Tıbbiye’deki görevinden alındı. Daha sonra binbaşı rütbeleri de söküldü. Eleştirilerini keskin bir dille sürdürmesi üzerine üç ay hapis yattı ve [[Bekirağa Bölüğü]]'nde idamını beklerken [[Cemal Paşa]]'nın emriyle sürgüne gönderildi. 8 yıllık sürgünden sonra ancak [[Mütareke]] döneminde İstanbul'a dönebildi. [[1920]] yılına kadar kaldığı [[Mısır]]'da Cemiyet-i Hafiye ve Türkiye'nin Tarik-i Selameti (Türkiye'nin Kurtuluş Yolu) adlı eserlerini kaleme aldı. [[Balkan Savaşı]]'na da katıldığı bilgisi yer almaktadır{{kaynak göster}}.
== TBMM ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti
[[Dosya:Rıza Nur.jpg|thumb|150px|1920'lerde Rıza Nur]]
TBMM 1. Dönem ve 2. Dönem'de Sinop milletvekili olarak yer aldı. Maarif Vekilliği yaptı. [[1920]] yılında [[Sovyetler Birliği]] ile dostluk ve yardım antlaşması yapmak üzere [[Moskova]]'ya gönderilen heyete delege olarak katıldı. [[Çiçerin]] ve [[Josef Stalin]] ile görüştü. [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] hükümeti adına [[Moskova Antlaşması]]'nı [[Ali Fuat Paşa]] ve [[Yusuf Kemal Tengirşenk]] ile birlikte imzaladı. [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|Cumhuriyet
== Atatürk ve Rıza Nur ==
[[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]] ile arası açıldı. Milletvekili olduğu halde, [[İzmir suikasti]]ne karışanların idam edilmeleri ve bunların kendisi gibi muhalif kimseler olmaları sebebiyle yurdu terk etti. 1926 yılında kitabında belirttiği bu gibi kuşku ve korkular nedeniyle [[Fransa]]'ya gitti ve [[Paris]]'e yerleşti. [[Mehmet Cavit Bey]] ve diğer suikastçı olduğu iddia edilenlerin, politik karşıtı olduklarından dolayı şahsen sevmemesine rağmen, onların komploda yer almadıklarını, dolaysıyla haksız yere öldürüldüklerini savundu.<ref>Mango, ''Atatürk'', s. 452</ref> [[Mustafa Kemal Atatürk]]'ün [[alkolizm]]i iddiası hakkında geniş ölçüde yazdı.<ref>Mango, ''Atatürk'', s. 274</ref>
Daha sonra Fransa'dan [[Mısır]]'a geçti. [[İskenderiye]]'de bu kez 12 yıl süren bir gurbet dönemi yaşadı. Bu arada ''[[Türkbilik Revüsü]]'' adlı yıllık bir Türkoloji dergisini yayınladı. [[Leiden]]'de toplanan [[Şarkiyatçı]]lar Kongresi'nde [[Reşit Saffet]]'le birlikte Türkiye'yi temsil etti. Öğrenciliğinden beri hayranı olduğu [[Namık Kemal]] üzerine 720 sayfalık bir inceleme yazdı. 1934 yılında [[Soyadı Kanunu]]'nun çıkmasından sonra "Nur" soyadını aldı.
Satır 60 ⟶ 61:
== Rıza Nur'dan Lozan Antlaşması ==
[[Dosya:Lausanne 2.jpg|thumb|250px|Lozan Antlaşması imzalandıktan sonra Rıza Nur (soldaki silindir şapkalı) ve İsmet Paşa (İnönü) (ortada)]]
{{quote|''Lozan, Türk zaferinin bedeli değildir. Eksiktir, noksandır, kusurludur. Oluk gibi akan Türk kanı ve zafere bağlanan Türk ümidinin karşılığı olmamıştır. İsmet'e beş on defa söyledim: "Bu muahedeyi yaptık. Bunda türlü gayeler vardır. Muahedenin tatbikatının bu gayelere doğru fiilen yürütülebilmesi için "muahedenin tatbikatı komisyonu" diye bir komisyon yap. Bir de bu gayeleri gizli olarak yazalım, bu komisyona ver. Başvekil idi, yapardı, yapmadı. Halbuki bir yıl sonra Yunanistan buna benzer bir heyet yaptı.''|''Hayat ve Hatıratım''<ref name="Hayat ve Hatıratım"/>}}
Rıza Nur eserlerinde ayrıca, Lozan'daki heyetle birlikte iken Atatürk ve İsmet İnönü arasında -kendisi de heyette olduğu halde içeriğini bilmediği- çok gizli telgraf yazışmaları olduğunu, bunların Türkiye'nin Lozan'daki bazı önemli kayıplarını ve Lozan'ın gizli kalmış yönlerini de açıklayabileceğini öne sürdü
== Eserleri ==
| |||