Safevîlik: Revizyonlar arasındaki fark

[[Safevîler]] adını dergahın ve tarikatın kurucusu [[Safiyüddin İshak|Şeyh Safiyüddin İshak-ı Erdebili]]’den alır. Tarikat liderliği bir istisna dışında babadan oğula geçmiştir. Beşinci şeyh Cüneyd’e kadar [[Sünnilik|Sünni]] bir tarikat olmasına karşın Şeyh Cüneyd keskin bir dönüşle net bir biçimde [[Şii]] itikadını savunmuş, dahası müritlerini silahlandırmıştır. Cüneyd’in amcasının ve dönemin Karakoyunlu sultanı [[Cihan Şah]]’ın müdahalesiyle tarikatın liderliğini amcası Cafer’e bırakarak Erdebil’den ayrılmak zorunda kalmış, bir kısım maiyetiyle birlikte Anadolu’ya gelmiştir. Anadolu’da değişik yerlerde geniş ve silahlı Türkmen zümrelerini etrafında toplamayı başarmış, ancak bir toprak parçası üzerinde hüküm sürmek şeklindeki esas amacına ulaşamamıştır. Sonunda Diyarbakır’da [[Akkoyunlular|Akkoyunlu]] sultanı [[Uzun Hasan]]’la askeri bir ittifak kurmuş, Uzun Hasan’ın kız kardeşiyle evlenmiştir. Bir süre sonra döndüğü Erdebil’de yine tutunamayıp silahlı müritleriyle Kafkasya üzerine yağma – talan (gaza) seferlerine çıkmış, buradaki bir çatışmada öldürülmüştür. Uzun Hasan, sarayında yaşamakta olan Cüneyd’in oğlu ve kendi yeğeni olan Haydar’ı Erdebil Dergahı’nın başına geçirmiştir. Ne var ki bir sonraki Akkoyunlu sultanı Yakup, tarikatın çok geniş mürit topluluğuyla para-militer yapısından endişe duymuş ve giderek tarikatı ezmeyi amaç edinmiştir. Şeyh Haydar, babası gibi Kafkasya üzerine yaptığı bir gaza akını sırasında [[Şirvanşahlar]] ülkesine saldırmış, Şirvanşah ve Akkoyunlu ordusuyla giriştiği çatışmada ölmüştür. Üç oğlu Sultan Yakup tarafından hapsedilmiş, onun ölümünden sonra çıkan saltanat mücadelesinde şehzade Rüstem tarafından, tarikatın askeri gücünden yararlanmak için hapisten çıkarılmışlardır. Kardeşlerden Şeyh Ali, Rüstem’in tahta geçişinde önemli rol oynasa da Rüstem tarafından öldürtüldü. Türkmen boy şefleri çocuk yaştaki İsmail’i kaçırarak gizlediler ve delikanlılık çağında onun emrinde Şirvanşahlar’ı ve ardından Akkoyunlular’ı savaşarak tarih sahnesinden sildiler. Şeyh İsmail. Ordusuyla birlikte [[Tebriz]]’e gelerek adına hutbe okuttu ve [[Safevi Devleti]]’ni kurdu. Kısa süre içindeki istilalarla devleti bir imparatorluk haline getirdi.