Vikipedi

Afrika: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
düzeltme AWB ile
99. satır:
MÖ 3300'ler civarında, [[Antik Mısır]]'da [[Firavun]] medeniyetindeki okur yazarlığın yükselişiyle birlikte Kuzey Afrika'daki ilk tarihsel kayıtlar ortaya çıkmıştır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/235724.stm Were Egyptians the first scribes?], BBC News | Sci/Tech</ref> Dünya'nın en erken ve en uzun süreli yaşayan medeniyetlerinde biri olan Antik Mısır, MÖ 330 yılına kadar çevresindeki diğer bölgeleri de etkiledi.<ref>Hassan, Fekri A. (2002) ''Droughts, Food and Culture'', Springer. p. 17. ISBN 0-306-46755-0.</ref><ref>McGrail, Sean. (2004) ''Boats of the World'', Oxford University Press. p. 48. ISBN 0-19-927186-0.</ref>
 
Afrika'nın Avrupa'lılarca keşfi, Romalılar ve [[Antik Yunan]] ile birlikte başlamıştır. MÖ 322'de [[Büyük İskender]] Mısır'ı Pers işgalinden kurtardı ve burada, ölümünden sonra [[Ptolemaios Krallığı]]'nın başkenti olacak olan [[İskenderiye]]'yi oluşturdu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.wsu.edu/~dee/EGYPT/PTOLEMY.HTM|başlık=Ptolemaic and Roman Egypt: 332 BC – 395 AD|yayıncı=Wsu.edu|tarih=1999-06-06|erişimtarihi=2010-05-18|arşivurl=http://web.archive.org/web/20100528152425/http://www.wsu.edu/~dee/EGYPT/PTOLEMY.HTM|arşivtarihi=28 May 2010|ölüurl=no}}</ref> Roma İmparatorluğu'nun Akdeniz şeridi boyunca Kuzey Afrika'yı fethinin ardından bölge, hem ekonomik hem de kültürel olarak Roma sistemine dahil olmuştur. Roma yerleşkeleri bugünkü modern Tunus'data ve o hat boyunca ortaya çıkmıştır. Bölgede [[Hristiyanlık|Hristiyanlığın]] yayılması da MS 340'lı yıllara kadar sürmüştür.<ref>[http://books.google.fr/books?id=f0R7iHoaykoC&pg=PA153&dq=340+Aksumite+Empire&hl=fr&sa=X&ei=EafYT9iTEIKj4gT0oeGaAw&ved=0CDYQ6AEwAA#v=onepage&q=340%20Aksumite%20Empire&f=false Mussie Tesfagiorgis G. (2010), ''Eritrea'', ABC-CLIO, page 153.] ISBN 9781598842319</ref>
 
7. yüzyılın başlarında Hilafet önce Mısır'a girdi ve ardından da Kuzey Afrika'ya yayıldı. Kısa dönemde, yerel [[Berberiler|Berberi]] kabileleri Müslüman Arap kabileleriyle bütünleştiler. [[Emeviler]]in başkenti olan [[Şam]] 8. yüzyılda düştünce, İslami merkez Akdeniz'de kayarak Kuzey Afrika'daki [[Kayravan]]'a geçmiştir.<ref name =Ayoub>{{Kitap kaynağı|last=Ayoub|first=Mahmoud M.|title=Islam: Faith and History|publisher=Oneworld|year=2004|location=Oxford|pages=76, 92–3, 96–7}}</ref>
185. satır:
 
[[Dosya:Vegetation Africa.png|thumb|sol|Afrika'daki bioçeşitlilik.]]
[[Dosya:Mauritius beach.png|thumb| [[Mauritius]]'data bir tropik sahil,]]
 
[[Afrika iklimi]] bölgeden bölgeye değişiklik göstermektedir. En yüksek tepelerinde [[yarı Arktik iklimi]] görülür. Kıtanın kuzeyinin büyük bölümü [[çöl]] ve [[kurak]]tır, orta ve güney bölgeleriyse [[savan]]lar ve [[yağmur ormanı|yağmur ormanları]] barındırır. Geçiş bölgelerinde bitki örtüsü [[sahel]] ve [[bozkır]] gibi değişik şekillerdedir. Afrika dünyanın en sıcak kıtasıdır, kurak alanlar ve çöller yüzeyinin %60'ını kaplar.<ref name="environmentalatlas">[http://www.africa.upenn.edu/afrfocus/afrfocus061708.html "Africa: Environmental Atlas, 06/17/08."] [http://www.africa.upenn.edu African Studies Center], University of Pennsylvania. Accessed June 2011.</ref> Günümüze kadar ölçülmüş olan en yüksek sıcaklık 1922'de [[Libya]]'da ölçülmüştür (58&nbsp;°C).<ref>[http://www.wmo.int/pages/mediacentre/news_members/documents/Libya.pdf Hottest temperature record in the world, El Azizia, Libya]</ref>
249. satır:
Batı Afrika'daki ulusların çoğunluğu Nijer-Kongo Dil ailesinden gelen dilleri konuşmaktadırlar. Bunun yanında bu bölgede Afro-Asya dilleri ve Nil-Sahra dilleri konuşanlar da bulunmaktadır. Nijer Kongo dil ailesinin içinde [[Yoruba dili|Yoruba]], [[Igbo dili|Igbo]], [[Fulani]], [[Akan dili|Akan]] ve [[Wolof dili|Wolof]] dilleri bulunmakta en karmaşık etnik gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Merkez Sahra'da, [[Mandinkalılar|Mandinka]] veya [[Mande dili|Mande]] toplulukları önemlidir ve Doğu Orta Afrika'da Nil-Sahra dil ailesinde bulunan [[Zaghawa dili|Zaghawa]], [[Gbaya dili|Baya]], [[Kanuri dili|Kanuri]] ve [[Thao dili|Sao]] dilleri baskındır.
[[Dosya:Bedscha.jpg|thumb|sol|200px|Kuzeydoğu Afrika]]
Kuzey Afrika'daki topluluklar üç farkı ana gruptan oluşmaktadır: Berberiler kuzeybatı, Mısır ve Libyalılar kuzeydoğu, ve Nilo-Sahra dili konuşan topluluklar da doğuda bulunmaktadır. Bu bölgeye 7. yüzyılda gelmeye başlayan Araplar ile birlikte İslam bölgeye girmiş ve demokrafik yapıyı dönüştürmüştür. [[Kartaca]]) and [[Hiksos]] bulunan Semitik Fenikeliler, Indo-İranlar, Indo-Avrupalılar ve Roma ve Vandallar da bu bölgede tarihte önemli halklar olmuşlardır. Bugün Berberiler hala Fas ve Cezayir'de önemli ölçüde varlıklarını sürdürmektedirler. Bununla birlikte daha az sayıda da olsa Libya ve Tunus'data da Berberice konuşan topluluklar yaşmaktadır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/3509799.stm Q&A: The Berbers]. BBC News. March 12, 2004.</ref> Berberice konuşan Tuarekler ve diğer normadik topluluklar da Sahra çölünde yaşayan sakinleridir. Bölge büyük oranda Arap ve Müslüman etkisinde olsa dahi Moritanya bölgesinde halen daha Nijer Kongo dili konuşan topluluklar da halen yaşamaktadır. Sudan'da Arapça ve Arap kültürü hakim olsa da yüzyıllar boyunca Arap yarımadasından gelen değişik göçmenler Nubians, Nuba, Fur ve Zaghava halkları ile karışmış olan ve orijinal olarak Nil-Sahra konuşan gruplar yaşamaktadır.
Afrika Boynuzu'nda bulunan halklar da Etiyopya ve Eritrealı topluluklar bulunmaktadır. Aynı zamanda bu bölgede Afro-Asyatik dillerinin bir kolu olan Semitik diller ailesinin dillerini konuşan Habeşliler yaşar. Kusitik dillerini konuşan Somalililer ve Oromolular da bu bölgede bulunmaktadır.
 
İkinci DÜnya Savaşı sonrasında başlayan dekolonizasyon hareketinden önce Afrika kıtasında birçok Avrupalı bulunmaktaydı.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901759-3,00.html "We Want Our Country" (3 of 10)]. Time. November 5, 1965</ref> 1960'lar ve 70'lerdeki dekolonizasyon hareketleri birçok beyaz Afrikalı'nın iltica etmesine neden olmuştur. Bu göçlerin büyük bir bölümü Cezayir ve Fas'dantan ayrılan insanlardan oluşmaktadır. (Yaklaşık 1.6 milyon kişi <ref>Raimondo Cagiano De Azevedo (1994). ''"[http://books.google.com/books?id=N8VHizsqaH0C&pg=PA25&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Migration and development co-operation.]"''. Council of Europe. p.25. ISBN 92-871-2611-9</ref> Kenya, Congo,<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,826488-4,00.html Jungle Shipwreck]. ''Time.'' July 25, 1960</ref> Rhodesia, Mozambique and Angola.<ref>[http://www.economist.com/world/mideast-africa/displayStory.cfm?story_id=12079340 Flight from Angola], ''The Economist '', August 16, 1975</ref>) 1977 yılının sonuna kadar 1milyondan fazla Portekizli bulundukları yerlerden göç etmişlerdir.<ref>[http://countrystudies.us/portugal/48.htm Portugal - Emigration], Eric Solsten, ed. Portugal: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1993.</ref> Yine de, birçok Beyaz Afrikalı halen daha Güney Afrika, Zimbabwe, Nabimia ve Réunion gibi birçok Afrika ülkesinde azınlık olarak yaşamaya devam etmektedirler.<ref>{{Kitap kaynağı|first=John A.|last=Holm|title=Pidgins and Creoles: References survey|url=http://books.google.com/books?id=PcD7p9y3EIcC&pg=PA394&dq#v=onepage&q=&f=false|publisher=Cambridge University Press|year=1989|page=394|isbn=0-521-35940-6}}</ref> En fazla beyaz Afrikalı nüfusa sahip olan ülke Güney Afrika'dır.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sf.html#People South Africa: People: Ethnic Groups.] World Factbook of CIA</ref> [[Afrikaner]]ler bugün Afrika'da yaşayan en büyük Anglo-Afrikan azınlık grubudur.
Kolonileşme dönemi dünyanın birçok bölgesinden(özellikle Hint ve Asyalı) insanların Afrika kıtasına gelmesine neden olmuştur. Özellikle Hint kökenli topluluklar büyük oranda Güney Afrika'da bulunmakta ve ayrıca küçük gruplar halinde Kenya,Tanzanya ve diğer Doğu ülkelerinde yerleşmiş halde bulunmaktadırlar. Uganda'daki büyük Hint kabilesi, Ugandalı diktatör [[Idi Amin]] tarafından 1972 yılında yaşadıkları yerlerden kovulmuştur. Ancak bugün birçoğu tekrar yurtlarına dönmüştür. Hint Okyanusundaki adalarda bulunan topluluklar da büyük oranda Asyalı ve Hint gruplardan oluşmaktadır. Madagaskar'da bulunan Malagasi halklarının büyük çoğunluğu Güney Doğu Asya ve Okyanusya dillerini konuşan insanlardan oluşur. Ancak bu topluluklar genellikle Bantu, Arap, Hint ve Avrupalı topluluklarla karışmıştırlar. 20. yüzyıl boyunca da Lübnan diasporası ve Çinli yatırımcılar küçük fakat ekonomik olarak çok etkili gruplar olarak Afrika'ya yerleşmeye devam etmişlerdir.<ref name="Africa"/> have also developed in the larger coastal cities of [[West Africa|West]] ve [[East Africa]], respectively.<ref>"[http://www1.voanews.com/english/news/a-13-2007-07-10-voa46.html Lebanese Immigrants Boost West African Commerce]", By Naomi Schwarz, VOANews.com, July 10, 2007</ref>
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika" sayfasından alınmıştır