Iğdır: Revizyonlar arasındaki fark

 

=== İslâmiyet öncesi dönem ===

 

MÖ 5000–4000 yıllarında bugünkü Azerbaycan Sürmeli Çukuru ve Doğu Anadolu'da yerleşen [[Hurriler]]den sonra; [[Mittaniler]], [[Hititler]], [[Asurlular]], [[Kimmerler]], [[Medler]], [[Persler]], [[Sümerliler]] ve Subailer gibi kavimlerin [[Orta Asya]]'dan gelerek bölgeye yerleştiği bilinmektedir.

=== Civar köylerdeki olaylar ===

Ermeni saldırılarından kaçan 14 köyün halkı, [[Küllük, Iğdır|Küllük Köyü]]'nde toplandı. Buradaki silahlı milisleri silahsızlandıran Ermeniler, halkı toplu bir şekilde öldürmüşlerdir.<ref name="Mezalim"/>

Güney Batı Kafkas Müslüman Merkez Komitesi Başkanı Dr. Esat Oktay'ın 5 Ağustos 1919 tarihli raporunda [[Oba, Iğdır|Oba Köyü]] dahil olmak üzere 38 köyün de aynı kaderi paylaşmış olduğu belirtilmiştir.<ref name="KT1953">Kars Tarihi, 1953, M.Fahrettin Kırzıoğlu</ref>

 

 

Karakoyunlu'da bir akşam toplanan Cengiz Bey ve adamları Cavit Paşa'nın yanına çıktı. Iğdırlılara yüklü miktarda silah ve cephane verildi ve bunlar hiç Ermeni yaşamayan ve Ermenilerin giremediği köylerden biri olan Melekli'de yığıldı.<ref name="KT1953"/>

 

=== 1920 ilkbaharı Türk–Ermeni savaşları ===

''Ermenilerin esasen bir hükümet teşkil etmeleri müşkül. Aras Nehri'nin cenubuna ise katiyen hâkim olamadılar. Ben hududun dağlardan değil, Aras Nehri'nden geçmesini teklif ettim ve zannediyorum ki öyle de olacak...''<ref name="İstiklal">İstiklal Harbimiz, Kâzım Karabekir</ref>

</blockquote>

[[Ermenistan]], 17 Kasım 1920'de Kâzım Karabekir'in öne sürdüğü barış şartlarını kabul etmiş ve bunun üzerine 22 Kasım 1920'de Gümrü'de barış görüşmelerine başlanmıştır. [[2 Aralık]] [[1920]]'de [[Gümrü Antlaşması]] imzalanarak Iğdır ve çevresi Türklere verilmiştir. Antlaşmanın imzalanmasından bir gün sonra Ermenistan, [[Kızıl Ordu]]'nun denetimine girince burada bir [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] Hükümeti kurulduğu için bu antlaşma onaylanamadı. Bu yüzden [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Sovyet Rusya]] ile [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] Hükümeti arasında [[16 Mart]] [[1921]]'de imzalanan [[Moskova Antlaşması]] ve [[Kars Antlaşması]]'yla Iğdır Türklere verildi.<ref name="Sürmeli"/>

 

=== Tarım ===

{{ana madde|Iğdır (il)}}

Eskiden [[kervan]] yolları üzerinde önemli bir durak olan Iğdır şehrinde, ekonomi büyük ölçüde tarıma dayalıdır. [[Aras Nehri]]'nin suladığı ova, [[Doğu Anadolu Bölgesi]]'ndeki en önemli bitkisel üretim alanlarından biridir. Iğdır bahçeden bahçeye geçiş yapan evleri ile ünlüdür. Bu bahçelerde [[kayısı]] ve [[elma]] ağaçları vardır. [[Türkiye'de tarım|tarım]] için elverişli olup [[şeker pancarı]], [[pamuk]], [[karpuz]], [[domates]] gibi çeşitli [[meyve]] ve [[sebzeler]] yetiştirilmektedir.<ref name="Sürmeli"/> [[I. Dünya Savaşı]]'nın ardından Rus işgalinin kalkmasıyla pazarla bağlantısı kesilen şehrin ekonomik yaşamı [[1950]]'lere dek süren durgunluğa girdi. 1950 yılından sonra [[Aras Nehri]]'nin sulamada kullanılmasıyla ürünlerde büyük çeşitlilik sağlandı.<ref name="Britannica">Temel Britannica Ansiklopedisi, Cilt 8, Ek madde:Iğdır, s: 8.5 ve 8.6, Hürriyet Yayınları 1992</ref>

 

Bölgede 2000 yılı itibarıyla 16,500 dolayında çiftçi ailesi bulunmaktadır. Bölge çiftçilerinin ancak yarıya yakını toprak sahibidir.<ref name="Acar55">Her Yönüyle Iğdır, Ziya Zakir Acar, sf. 55</ref>

 

'''Iğdır Kayısısı (Şalağı)'''; dünyaca ünlü olan ve sadece Iğdır yöresi ile [[Kağızman]]'da yetişen bu [[kayısı]] türünün şekli eliptik olup simetrik bir yapıya sahiptir. Çekirdekleri uzun şeritli ve tatlı olduğundan kuruyemiş olarak tüketilebilir. Erkenci bir çeşit olduğundan [[Haziran]] ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar. Iğdır'ın en yaygın kayısı türü olan ''Şalak'' çeşidinin birçok faydası olduğu bilinmektedir.<ref name="Acar55"/> 2013 yılında [[Rusya]]'ya 1.500 ton kayısı ihracatı yapılmıştır.<ref>[http://archive.is/MOktr Iğdır'dan Rusya'ya Bin Ton Kayısı İhracatı Yapıldı]</ref>

 

=== Hayvancılık ===

{{ana madde|Iğdır (il)}}

Canlı hayvan ticaretine yönelik olarak çok sayıda koyun yetiştirilir. Bu yüzden [[koyun]]culuk birinci, [[sığır]]cılık ikinci plandadır. [[Koyun]] sürüleri, yazın yaylalardaki sulak çayırlara çıkarılarak otlatılır. [[Şekerpancarı]] üretimi yaygınlaştıktan sonra [[sığır]] besiciliği gelişti. Hayvanlardan sağılan sütlerin değerlendirildiği [[mandıra]]larda tereyağı ve kaşar peyniri üretilir.<ref name="Larousse"/>

 

=== Sanayi ===

{{ana madde|Iğdır (il)}}

Sanayi faaliyetleri yok denecek kadar az olan Iğdır'da<ref name="Bay28"/> bir tane [[Organize Sanayi Bölgesi]] vardır, o da şehir merkezinde bulunmaktadır. Kentte TMO'ya ait silolar ve [[SEK]]'e bağlı Kars Sek Mama İşletmesinin bir süt toplama merkezi vardır. Başlıca [[sanayi]] kuruluşları, [[dokuma]] sanayi kolunda çalışan küçük ölçekli işyerleridir.<ref name="Larousse">Büyük Larousse Ansiklopedisi, Cilt 11 Iğdır maddesi, s: 5467, Milliyet Yayınları 1992</ref>

 

=== İklim ve bitki örtüsü ===

{{ana madde|Iğdır (il)}}

Iğdır'ın iklimi [[Doğu Anadolu]] tipi Karasal İklimi'dir. Şehrin ovalık kesimleri, [[Doğu Anadolu Bölgesi]]'nin öteki kesimlerinde görülen şiddetli kara ikliminden fazlaca etkilenmez. Bunun en önemli nedeni çevresinde bulunan [[Ağrı Dağı]] gibi yüksek alanlara göre alçakta olmasıdır. Kuytu konumuyla mikroklima oluşturan Iğdır Ovası'nda yer alan Iğdır kentinde yıllık ortalama sıcaklık 11,6&nbsp;°C'dir. Oysa yalnızca 170&nbsp;km uzaklıktaki [[Kars]]'ta bu ortalama 4,2&nbsp;°C'dir. Ovada kışlar, [[Erzurum]]-[[Kars]] yaylasına göre daha yumuşak, yazlar ise daha uzun ve sıcak geçer. Kentte kışın -30&nbsp;°C'ye kadar düşen ve yazın da 41&nbsp;°C'yi aşan hava sıcaklıklarına rastlanır. Kuytuluğu yüzünden Türkiye'nin en az yağış alan yörelerinden biridir. Özellikle yarı kurak iklime sahip olması bitki örtüsü Doğu Anadolu'nun tipik bitkisel örtüsü olan [[bozkır]] olmasına yol açmıştır. Orman açısından ülkenin en yoksul bölgelerinden biridir.<ref name="Britannica">Temel Britannica Ansiklopedisi, Cilt 8, Ek madde:Iğdır, s: 8.5 ve 8.6, Hürriyet Yayınları 1992</ref><ref>''Güner & Şimşek'', sf. 129</ref>

 

 

=== Jeoloji ===

Iğdır Ovası, kıvrımlı Alp sisteminin bir bölümü olan İç Doğu [[Toros Dağları|Toros]]'un iç kavisinin kuzeyinde batı-doğu yönlü bir [[depresyon (jeoloji)|depresyon]] sahasında yer alır. Bölge içerisinde bulunan en yaşlı biçimlenim [[Paleozoik zaman|Paleozoik]] [[Kireç taşı|kireçtaşlarıdır]]. Üst pliosen [[Aşağıerhacı, Iğdır|Aşağıerhacı Köyü]]'nün güneyi ile Sürmeli, Olgunlar ve Değirmenköy çevresinde görülür. Üst [[Pliosen Çağ|pliosen]]; Sert [[çimento]]lu, yer yer çapraz tabakalanmalı, kırıklı ve pembe renkli [[gre]]lerden oluşmuştur. Lamellibranş ve [[gastropod]] içerirler. Batıda yüzeyde görülen pliosen biçimlenimleri doğuda ova tarafında alüvyon altında kalır ve geçirimsiz tabakanın kayacını oluştururlar. Iğdır'ın hemen güneyinde yer alan Ağrı Dağı'nın kuarterner bazaltik lavları ovanın güney kısımlarını kısmen örtmüştür. Büyük Ağrı volkanının çıkardığı akıcı lavlar [[Karakoyunlu, Iğdır|Karakoyunlu]] ve [[Taşburun, Karakoyunlu|Taşburun]] [[bazalt]]larının oluşumunda ana konilerin püskürtmeleri de etkili olmuştur. Ovadan güneye bakıldığında aralıklı püskürtmelerin oluşturduğu kademeli [[lav]] [[Yayla|plato]]ları dikkat çeker. Bazaltlar siyah renkli ve kırıklı bir yapı sergilemektedir.<ref>Iğdır Jeoloji Araştırma Raporu, Serbülent Güney</ref>

 

=== Belediye ===

İl belediye teşkilatı 1923 yılında kurulmuştur. İl genelinde toplam 8 belediye vardır. Görevdeki Iğdır Belediye Başkanı [[Barış ve Demokrasi Partisi]]'nden Hüseyin Malk'tır.<ref name="Yerelnet">[http://www.yerelnet.org.tr/iller/il.php?iladi=IĞDIR yerelnet]</ref> Halen belediyede 77 memur, 3 daimi işçi ve 371 geçici işçi çalışmaktadır. Belediye sınırların içerisinde 14 mahalle bulunmaktadır.<ref>[http://www.igdir.gov.tr/meridty.asp?id=40 Iğdır Valiliği/Belediyeler]</ref>

{| class="wikitable" width=350

! colspan=2 |Iğdır'ın Belediye Başkanları

 

=== Ulaşım ===

Iğdır'da çevre il, ilçe ve komşu ülkeler ile bağlantısı sadece karayoluyla sağlanmaktadır. Bölge karayolu bağlantısı şehirlerarası ve şehiriçi olmak üzere ikiye ayrılır. Şehirlerarası yollar [[Erzurum]], [[Kars]] ve [[Doğubayazıt]]'tan gelerek Iğdır'ın şehir merkezinde tek bir istikâmette birleşir ve Dil Ovası'nı takip ederek Dilucu Sınır Kapısı'ndan [[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti|Nahçıvan]]'a doğru uzanır. Şehiriçi yollar ise Dilucu Sınır Kapısı'ndan Tuzluca ilçesinin Kars ve Erzurum'la olan sınırına kadar uzanır. Şehirde karayolu haricinde Kars Tren İstasyonu veya [[Kars Havalimanı|Kars Havaalanı]] aracılığı ile Kars'a oradan da karayolu ile Iğdır'a ulaşılır.<ref name="Bay28"/>

 

* '''Selçuklu (Harmandöven) Kervansarayı''' :

Iğdır İl Merkezi'ni [[Asma, Iğdır|Asma]] Köyü'ne bağlayan yolun 25. kilometresinde bulunan kervansaray 12. yüzyıl [[Selçuklu]] taş işlemeciliğinin en güzel eserlerinden biridir. [[1986]] yılında koruma altına alınmıştır. Ancak hala harabe halindedir.

 

* '''Kültepe Mezarlığı''' :

 

* '''Koç Başlı Mezarlar''' :

Hemen hemen [[Iğdır Ovası]]'ndaki bütün eski mezarlıklarda bulunan koç başlı mezarlar, Iğdır'da kalıcı bir medeniyet izi bırakan [[Karakoyunlular]] döneminden kalmadır. Bu mezar taşları Karakoyunlulara göre yiğit ve kahraman olan kişiler ile genç yaşta ölen gençlerin mezarlarına dikilirdi. Bu gelenek Karakoyunlular'a Orta Asya Türk Kültürü'nden gelmiştir. Çünkü [[Karakoyunlular]] konar-göçer bir topluluktu ve Karakoyunluların iktisadi yapısı sadece hayvancılığa dayanıyordu.

 

 

* '''[[Ermeniler Tarafından Katledilen Şehit Türkler Anıt ve Müzesi]]''' :

[[Dosya:Leylekheykeli.png|thumb|250px|Iğdır´ı sembolize eden Leylek heykeli]]

Bu anıt [[1915]]-[[1920]] tarihleri arasında bölgede yaşayan Ermeni saldırıları sembolize etmektedir ve ilgili belgeler bulundurulmaktadır. Her ay 4.000 civarında ziyaretçi müzeyi gezmektedir.<ref>[http://www.igdirhaber.net/haberOku.asp?haberId=702 Iğdır Soykırım Anıt-Müzesi görevlisinden alıntı]</ref> 350 m² kapalı Müze 2 havuz ve 36 m yüksekliğinde 5 adet kılıçtan oluşmaktadır. Etrafı yeşil alan ve park olarak inşa edilmektedir. Toplam 14.000 m² alanı kapsamaktadır. Yerden yüksekliği 43,5 metredir. Dolayısıyla [[Türkiye]]'nin en yüksek anıtıdır. Yapımına [[1 Ağustos]] [[1997]] tarihinde başlanmış ve [[5 Ekim]] [[1999]] tarihinde hizmete girmiştir. Anıt inşaatında [[Türkiye]]'nin farklı illerinden getirilen mermerler kullanılmıştır. Ancak taşların eskimesi üzerine restorasyona tabi tutularak [[2005]] yılında yeniden ziyaretçilere ücretsiz olarak açılmıştır. Müzede Ermenilerin toplu öldürmesini ispatlayan ve [[Ermeni Soykırımı]]'nı reddeden belgeler ve eşyalar vardır. Müze girişinin sağ tarafındaki odada katliamlara ait fotoğraflar, sol tarafındaki odada ise soykırım araştırmaları için bir kütüphane bulunmaktadır. Müzede 570 adet kitap, 260 adet resim (cinayet resimleri), [[1973]]-[[1985]] yılları arasında Ermeni örgütü [[ASALA]] tarafından öldürülen diplomatların fotoğrafları korunmaktadır. Müzenin giriş kapısı [[Selçuklu]] geleneklerine göre yapılmıştır. Anıt, üçgen arazinin odak noktasında yükselmektedir. Suni bir tepenin ortasında konuşlandırılan 5 kılıcın da eğri uçları yukarıda birleşerek kubbe şeklini almaktadır. Bu haliyle [[Selçuklu]] türbelerini andırmaktadır.<ref>Iğdır Soykırım Anıtı(makale), Prof. Dr. C.A.Kıyasi</ref>

 

=== Turizm ===

Bölgede kendine has özellikleri olan Iğdır, [[Doğu Anadolu]]'nun [[Çukurova]]´sı olarak anılmaktadır. Tarihi, kültürü, folkloru, doğa güzellikleri ve özel iklim özelliği ile dört mevsimi bir günde yaşatan ve üç ülke ile sınır olan yakın zamanda bölgenin turizm merkezi olan ilin ayrı bir güzelliği de, ovasındaki meyve bahçeleri, pamuk tarlaları yamaçlarındaki kır çiçekleri, yaylalar, doğal su kaynakları ve ile hayat veren [[Aras Nehri]] ile [[Ağrı Dağı]] kentin turizm potansiyelini ortaya koyar. Ayrıca [[Ağrı Dağı]], Iğdır'ın her noktasından görülebilmektedir.<ref name="Kültür">Kültür ve Turizm Yönleriyle Iğdır, Ziya Zakir Acar</ref>

 

 

=== Halk Oyunları ===

{{Ayrıca bakınız|Iğdır yöresi halk kültürü}}