Che Guevara: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Aile geçmişi ve gençliği ==

Ernesto Guevara, [[İspanya|İspanyol]] ve [[İrlanda]] asıllı bir ailenin beş çocuğunun en büyüğü olarak [[Arjantin]]'in [[Rosario]] şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesinin ve babasının soyu [[Bask]]lara dayanır. {{cref|Bask}} [[Medya:Ernesto Guevara Acta de Nacimiento.jpg|Doğum belgesinde]] doğum tarihi olarak [[14 Haziran]] [[1928]] görünmesine karşılık bazı kaynaklarda aynı yılın [[14 Mayıs]] günü doğduğu belirtilmektedir.<ref>Anderson, Jon Lee. ''Che Guevara: A Revolutionary Life'', New York: 1997, Grove Press, s. 3.</ref>

 

 

== Guatemala ==

[[Dosya:Raulche2.jpg|thumb|260px|[[Raul Castro]] ve Ernesto Guevara 1958]]

Guevara, [[7 Temmuz]] [[1953]]'te, [[Bolivya]], [[Peru]], [[Ekvador]], [[Panama]], [[Kosta Rika]], [[Nikaragua]], [[Honduras]] ve [[El Salvador]]'dan geçip aralık ayının son günlerinde [[Guatemala]]'ya vardı. O sıralarda [[Popülizm|popülist]] bir hükümetin başındaki Başkan [[Jacobo Arbenz Guzmán]] özellikle [[toprak reformu]] ve diğer değişikliklerle bir [[Toplumsal Devrim|toplumsal devrim]] yapmaya çalışıyordu. Beatriz halasına yazdığı mektupta Guatemala’ya bir süre yerleşmesinin sebebini şöyle açıklıyordu: "Guatemala'da gerçek bir devrimci olabilmek için gerekli ne varsa yapacağım ve kendimi mükemmelleştireceğim." <ref>Guevara Lynch, Ernesto. ''Aquí va un soldado de América''. Barcelona: Plaza y Janés Editores, S.A., 2000, s. 26. "En Guatemala me perfeccionaré y lograré lo que me falta para ser un revolucionario auténtico." 10 Aralık 1953'te Kosta Rika'dan yazılan bu mektup önemlidir, çünkü Guatemala'daki ABD destekli darbeye tanık olması nedeniyle devrimci olmaya karar verdiğini söyleyen birçok yazarın aksine bir devrimci olmaya karar verdiğinin ve bu nedenle oraya gittiğinin kanıtıdır.</ref>

 

== Küba ==

Eylül 1954’te Meksika’ya gelişinden kısa süre sonra, Guevara Nico López ve Guatemala’dan tanıdığı diğer Kübalı sürgünlerle arkadaşlığını tazeledi. Haziran’da López onu [[Raúl Castro]] ile tanıştırdı. Birkaç hafta sonra Küba’daki siyasi hapishaneden salıverilen [[Fidel Castro]] Meksika’ya geldi ve 8 Temmuz 1955’te Raúl, Guevara’yı Fidel Castro ile tanıştırdı. Bütün gece süren ateşli bir sohbetin ardından Guevara, Castro’nun aradığı esin kaynağı devrim lideri olduğuna kanaat getirerek Küba diktatörü [[Fulgencio Batista]]’yı devirmek için kurulan ‘’[[26 Temmuz Hareketi]]’’ne katıldı. Grubun doktoru olmasına karar verildiyse de hareketin diğer üyeleriyle askerî eğitime katıldı, eğitimin sonunda eğitmenleri Albay [[Alberto Bayo]] tarafından en göze çarpan öğrenci olarak nitelendirildi. Bu sırada Gadea, Guatemala’dan gelmişti ve Guevara ile ilişkileri devam ediyordu. 1955 yazında hamile olduğunu söyleyince, Guevara hemen evlenmelerini önerdi. [[18 Ağustos]] [[1955]]’te evlendiler ve [[15 Şubat]] [[1956]]’da Hilda Beatriz adını verdikleri kızları doğdu.

 

== Füze Krizi ve Che'nin Küba'da ortadan kayboluşu ==

Aralık [[1964]]'te [[Birleşmiş Milletler]]'de konuşma yapmak üzere Küba heyetinin başı olarak [[New York City|New York]]'a gitti. ([http://www.bbc.co.uk/spanish/audio/seriemilenio02a.ram dinleyiniz], <small>[[RealPlayer]] gereklidir</small>; ya da [http://www.rcgfrfi.easynet.co.uk/ww/guevara/1964-cid.htm okuyunuz]). CBS televizyon kanalında pazar günleri yayınlanan ''Face the Nation'' isimli haber programına çıktı. ABD Senatörü [[Eugene McCarthy]], [[Malcolm X]]'in çalışma arkadaşları, Kanadalı radikal Michelle Duclos dahil olmak üzere değişik kişi ve gruplarla görüştü.<ref>Montreal Gazette, "Liberals picked the wrong issue". [http://www.vigile.net/dossier-monde/1-10/20-macpherson-duclos.html Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref><ref>Guaracabuya.org, "TERRORISTS CONNECTED TO CUBAN COMMUNIST GOVERNMENT". [http://www.amigospais-guaracabuya.org/oagev004.php Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref> 17 Aralık'ta [[Paris]]'e uçtu ve üç aylık bir uluslararası geziye başladı. Bu gezi sırasında [[Çin]], [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]] ([[Mısır]]), [[Cezayir]], [[Gana]], [[Gine]], [[Mali]], [[Benin|Dahomey]], [[Kongo Cumhuriyeti|Kongo-Brazzaville]] ve [[Tanzanya]]'yı dolaştı. [[İrlanda]], [[Paris]] ve [[Prag]]'da molalar verdi. [[24 Şubat]] [[1965]]'te [[Cezayir]]'de, sonradan uluslararası sahnede son görünüşü olacak olan ''"İkinci Afrika-Asya Ekonomik Dayanışma Semineri"''ndeki konuşmasını yaptı. Bu konuşmada şöyle demiştir: ''"Ölümüne olan bu mücadelede hiçbir sınır yoktur. Dünyanın hiçbir yerinde meydana gelen olaylara kayıtsız kalamayız. Bir ülkenin emperyalizme karşı zaferi bizim zaferimizdir, aynı şekilde yenilgisi de bizim yenilgimizdir."'' <ref>Ernesto Che Guevara, (editörler Rolando E. Bonachea ve Nelson P. Valdés), ''Che: Selected Works of Ernesto Guevara'', Cambridge, MA: 1969, s. 350.</ref><ref>Ernesto Che Guevara, "English Translation of Complete Text of Algiers Speech",

[http://www.sozialistische-klassiker.org/Che/Chee13.html Sozialistische Klassiker çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'ta erişildi.</ref> Şu sözlerle de dinleyicilerini şaşırtmıştır: ''"Sosyalist ülkelerin, Batı'nın sömürgeci ülkeleriyle üstü kapalı işbirliğini tasfiye etmeleri ahlakî görevleridir."'' Sonra da bu hedefe ulaşmak için komünist bloğu ülkelerinin uygulaması gereken bir dizi eylemi sıralamıştır.<ref>Ernesto Che Guevara, (editörler Rolando E. Bonachea ve Nelson P. Valdés), ''Che: Selected Works of Ernesto Guevara'', Cambridge, MA: 1969, s. 352-59.</ref><ref>Ernesto Che Guevara, "English Translation of Complete Text of Algiers Speech", [http://www.sozialistische-klassiker.org/Che/Chee13.html Sozialistische Klassiker çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref> 14 Mart'ta Küba'ya döndüğünde Havana havaalanında Fidel ve Raúl Castro, Osvaldo Dorticós ve Carlos Rafael Rodríguez tarafından sade bir törenle karşılandı.

 

== Kongo ==

1965 yılının 14 Mart'ını 15 Mart'a bağlayan gece boyunca yaptıkları toplantı sonucunda Guevara ve Castro, Sahra Çölü altındaki bölgede Küba'nın ilk askerî operasyonunu bizzat Guevara'nın yönetmesi konusunda anlaştılar. {{cref|Cezayir}} Bazı güvenilir kaynaklar Guevara'nın kendisini bu operasyonda desteklemesi için Castro'yu ikna ettiğini söyler. Aynı derecede güvenilir diğer kaynaklar ise Latin Amerika ülkelerindeki koşulların ''focos'' gerilla çekirdeklerinin kurulması için henüz uygun olmadığını savunan Castro'nun bu eyleme girmesi için Guevara'yı ikna ettiğini söyler.<ref>Anderson, Jon Lee. ''Che Guevara: A Revolutionary Life'', New York: 1997, Grove Press, s. 628</ref> Castro'nun kendisi de ikinci görüşün doğru olduğunu söylemiştir.<ref>Miná, Gianni. ''An Encounter with Fidel'', Melbourne, 1991: Ocean Press, s 223.</ref>

 

 

=== Yakalanışı ve öldürülmesi ===

Bir muhbir Guevara'nın gerilla kampının yerini Bolivya Özel Harekât Birliği'ne bildirdi. 8 Ekim'de kamp kuşatıldı ve Guevara Simeón Cuba Sarabia ile birlikte Quebrada del Yuro kanyonunda devriye gezerken yakalandı. Ayaklarından yaralandıktan ve silahı bir mermiyle harap edildikten sonra teslim oldu. (Tabancasında açıklanamaz bir şekilde şarjör bulunmuyordu.)

 

 

=== ''Bolivya Günlüğü'' ===

Guevara yakalandıktan sonra Bolivya'daki gerilla harekâtında karşılaştığı olayları yazdığı günlüğü de ele geçirilmişti.<ref>Ernesto Che Guevara, ''"Diario (Bolivia)"''. [http://www.uco.es/~i62guigm/che/diario.htm Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]2da erişildi.</ref> Günlük, onun Ñancahuazú'daki çiftliğe gelişinden kısa süre sonra, [[7 Kasım]] [[1966]]'da başlıyor, yakalanmasından bir gün önce, [[7 Ekim]] [[1967]]'de sonlanıyordu. Günlükte, Bolivya Ordusu tarafından yerleri çok erken tespit edilen gerillaların operasyona nasıl hazırlıksız başlamak zorunda kaldığı, Guevara'nın daha sonra birbiriyle bağlantıyı kaybedecek olan birliğini ikiye bölme kararını açıklaması ve genel olarak başarısızlıkları anlatılır. Guevara ile Bolivya Komünist Partisi arasındaki anlaşmazlık ve dolayısıyla Guevara'nın beklediğinden daha az askerle kalmış olması da günlükte kayıtlıdır. Guevara'nın yerli halktan asker bulamamasının sebebinin, gerilla grubunun yörede konuşulan [[Tupi]]-[[Guaraní]] dili yerine [[Quechua]]'yı öğrenmiş olması olduğu anlatılır. Harekât beklenmedik sona doğru giderken Guevara'nın hastalığı da ağırlaşır. Astım krizleri giderek daha zor geçmektedir ve son saldırılar ilaç bulabilmek amacıyla yapılmıştır.

 

== Mirası ve eleştiriler ==

{{ayrıca bakınız|Popüler kültürde Che Guevara}}

Guevara'nın cesedinin resimleri dolaştırılıp ölümü hakkındaki gerçekler tartışılırken Che efsanesi de yayılmaya başladı. Dünyanın her yerinde Che'nin öldürülmesini protesto eden gösteri yürüyüşleri yapıldı. Yaşamı ve ölümü üzerine makaleler, övgüler, şarkılar ve şiirler yazıldı.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] Carlos Puebla,"Carta al Che". [http://w1.1559.telia.com/~u155900388/Carte_al_Che.wav Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref><ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] Carlos Puebla,"Hasta Siempre, Comandante". [http://www.bbc.co.uk/spanish/audio/seriemilenio02e.ram BBC News çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref> ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Latin Amerika uzmanları, “gelmiş geçmiş en çekici ve en başarılı devrimcinin” ölümünün öneminin hemen farkına vararak Guevara’nın komünistler ve diğer sol eğilimliler tarafından “kahramanca ölen örnek devrimci” olarak idolleştirileceğini belirtti.<ref name="Rusk">ABD Dışişleri Bakanlığı (U.S. Department of State) : [http://www.companeroche.com/index.php?id=108 Guevara's Death, The Meaning for Latin America] s.6. 12 Ekim 1967: Thomas Hughes, Dışişleri Bakanı Dean Rusk için yorum içeren raporu hazırlayan Dışişleri Bakanlığı İstihbarat ve Araştırma Bürosu mensubu.</ref>

 

 

==== Che’den sonra Küba ====

Guevara’nın ölümü Küba’da dış politika aracı olarak gerilla savaşının kullanılmasının bırakılmasını hızlandırdı ve [[Sovyetler Birliği]] ile bir yakınlaşma sağladı, böylece Sovyet çizgisinde bir yeniden yapılanma başladı. Küba birlikleri 1970’lerde Afrika’ya tekrar daha geniş çaplı bir askeri harekâtın parçası olarak döndü ancak Latin Amerika ve Karayipler’deki başkaldırı hareketlerine açık destek yerine lojistik ve organizasyonel destek sağlandı. Küba ayrıca ülkenin COMECON sistemine entegre olmasından sonra uygulanması mümkün olmayan, Guevara’nın başlattığı ekonomik çeşitlilik ve hızlı endüstrileşme planlarından da vazgeçti. 1965’lerde bile Yugoslav komünist gazete ''Borba'', Küba’da bulunan birçok boş ve inşaatı yarım kalmış fabrikaya dikkati çekerek Guevara’nın Sanayi Bakanlığı’nda bulunduğu dönemin mirasının "kendini beğenmişlik ve gerçeklik arasındaki çatışmanın üzücü anıları olarak ayakta kaldığını" yazmıştır.<ref>Hugh Thomas. Cuba : The pursuit of freedom s. 1007</ref>

 

 

==== Che kültü ====

Tartışmalara rağmen Guevara’nın gözde bir sembol olması ve dünya çapında bu sembolün yaygınlaşması sonucunda yorumcular küresel bir "Che kültü"nden söz eder olmuştur. Fotoğrafçı [[Alberto Korda]] <ref>BBC News, "Che Guevara photographer dies", 26 Mayıs 2001.[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm BBC News çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref> tarafından çekilen bir fotoğrafı kısa sürede yüzyılın en çok tanınan resimleri arasına girmiş, monokrom grafik haline getirilen bu portre tişörtlerden posterlere, kahve kupalarından şapkalara birçok hediyelik eşya üzerinde kullanılmıştır.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] CBC Radio One, "Discussion about Che Guevara". [http://www.cbc.ca/thecurrent/media/200409/20040909thecurrent_sec2.ram Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref>