Vikipedi

Brezilya: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.760.270 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
düzeltme AWB ile
122. satır:
{{ana|Brezilya tarihi}}
21 Nisan 1500 tarihinde Portekizli bir gemici olan Pedro Alveras Cabral, [[Hindistan]]'a gittiği düşüncesiyle [[Güney Amerika]]'ya ayak bastı ve ülkeyi [[Portekiz]] kralı adına zaptettiğini ilan etti. 1530 yıllarında Martin Alfonso de Sousa liderliğindeki bir keşif gezisi esnasında, stratejik noktalar olan yerlere, Rio de Janerio ile bir yıl sonra da bugünkü Santos şehrinin banliyosü olan Sao Vicente şehirlerini kurdular.
[[Dosya:Salvador-CCBY10.jpg|thumb|leftsol|Eski adı [[Bahia]] olan [[Salvador, Bahia|Salvador]] 1549'da kuruldu ve 1763'e kadar Brezilya'nın başkenti oldu.]]
 
Piratiningo şehri de 1532 yılında Sao Vicente yakınlarında yüksek bir bölgede kuruldu. Portekizlilerin [[İspanya]] hâkimiyetine girdiği 1580'den 1640 tarihine kadar Brezilya bir İspanya sömürgesi oldu. 1640'ta Portekizliler Brezilya'yı tekrar ele geçirdiler. Hükumet merkezi 1763'te [[Salvador]]'dan [[Rio de Janeiro]]'ya taşındı. Zira burası coğrafi ve stratejik bakımdan merkez olmaya daha uygundu.
130. satır:
1572 yılında Brezilya'yı yönetim bakımından Salvador ve Rio de Janerio'dan ibaret olmak üzere ikiye ayıran sistem, 17. yüzyıl çeyreğine kadar devam etti. 16 ile 17. yüzyılda İspanyollar, İngilizler, Fransızlar ve Almanlar zaman zaman bu bölgeyi ele geçirmek istedilerse de muvaffak olamadılar. 1807'de Portekiz'in [[Napolyon Bonapart]] tarafından işgal edilmesi üzerine kral ailesi ve devletin bazı ileri gelenleri Brezilya'ya kaçtılar ve ertesi sene hükumet merkezini [[Rio de Janerio]]'da kurdular.
 
[[Dosya:Christ on Corcovado mountain.JPG|thumb|leftsol|[[Kurtarıcı İsa heykeli]], Rio de Janeiro. 7 Temmuz 2007 tarihinde [[Dünyanın Yeni Yedi Harikası]]'ndan biri olarak seçilmiştir.]]
 
Bu esnada Brezilya'nın nüfusu 2.500.000 olup bunun 400.000'i beyaz 1.300.000 siyahi ve 800.000'ini [[Brezilya Kızılderilileri|yerli halk]] teşkil ediyordu. Zenciler büyük şekerkamışı çiftliklerinde ve madenlerde çalıştırılmak üzere 1538 yılında Afrika'dan köle olarak getirilmişlerdi. 1819'da Napolyon'un Avrupa devletlerine yenilmesi üzerine Portekiz Kralı VI. João, oğlu Dom Pedro'yu, Brezilya Genel Valisi bırakarak Portekiz'e geri döndü.
141. satır:
 
== Coğrafya ==
[[Dosya:Brazil topo.jpg|thumb|leftsol|Brezilya'nın topografik haritası.]]
 
Brezilya, [[Güney Amerika]]'nın doğu kıyısı boyunca geniş bir alanı kaplar ve [[Uruguay]] ile güneydeki kara sınırlarını paylaşan kıtanın iç kısımlarını içerir; Güneybatıda [[Arjantin]] ve [[Paraguay]]; [[Bolivya]] ve [[Peru]] batıda; Kuzeybatıya [[Kolombiya]]; ve [[Venezuela]], [[Guyana]], [[Surinam]] ve [[Fransa]] ([[Fransız Guyanası]]'nın Fransız denizaşırı bölgesi) kuzeye. [[Ekvador]] ve [[Şili]] hariç her Güney Amerika ülkesiyle bir sınır paylaşıyor. Ayrıca [[Fernando de Noronha]], [[Atol das Rocas|Rocas Atolü]], [[Saint Peter ve Paul Rocks]], [[Trindade ve Martim Vaz]] gibi bir dizi okyanusa ait takımadalar da kapsıyor. Boyutu, rahatlama, iklim ve doğal kaynaklar Brezilya'yı coğrafi olarak farklı kılar.<ref name="Encarta 6">{{cite encyclopedia|title=Land and Resources |encyclopedia=Encarta |publisher=MSN |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html#s1 |accessdate=11 Haziran 2008 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwQHrh6l?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html |archivedate=31 Ekim 2009 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> [[Atlantik okyanusu|Atlantik]] adaları dahil olmak üzere Brezilya, enlemleri [[6. kuzey enlemi|6 °]] ve [[34. güney enlemi|34 ° C]], boylamları ise 28 ° ve 74 ° W arasındadır.
 
Brezilya, dünyanın [[Yüzölçümlerine göre ülkeler listesi|beşinci en büyük]] ülkesi ve [[Amerika]]'nın en büyük üçüncü ülkesi olup, toplam 55.545 km2 (21.411 sq mi) su olmak üzere toplam 8.515.767.049 km2 (3.287.956 metrekare) 'dir.<ref name="Official Area">[http://www.ibge.gov.br/home/geociencias/cartografia/default_territ_area.shtm Official Area (In Portuguese)] IBGE: Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística. 8 Ocak 2010'da alındı.</ref> Dört [[Zamanzaman dilimi|zaman dilimini]]ni kapsar; [[Amazonas (Brezilya)|Amazonas]] eyaletinin [[Acre (eyalet)|Acre]] eyaleti ve batı kısmının bir kısmını [[UTC-05:00|UTC]] − 5'ten batı eyaletlerindeki [[UTC-04:00|UTC − 4]]'e, doğu eyaletlerindeki [[UTC-03:00|UTC − 3]]'e ve Atlantik adalarındaki [[UTC-02:00|UTC − 2]]'ye kadar.<ref name="timezones">{{Web kaynağı | title = Hora Legal Brasileira | publisher = Observatório Nacional | url = http://pcdsh01.on.br/Fusbr.htm | accessdate = 28 Aralık 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20180708113932/http://pcdsh01.on.br/Fusbr.htm | arşivtarihi = 8 Temmuz 2018}}</ref>
 
Brezilya, dünyada [[ekvator]] ve [[Oğlak Dönencesi|Oğlak Tropik'i]] üzerinde çalışan tek ülkedir. Aynı zamanda tropiklerin içinde ve dışında bitişik topraklara sahip tek ülkedir. Brezilya topografyası da çeşitlidir ve tepeler, dağlar, ovalar, yaylalar ve ovalar içerir. Arazinin çoğu, 200 metre (660 &nbsp;ft) ile 800 metre (2.600 &nbsp;ft) yükseklik arasındadır.<ref name="Encarta 7">{{cite encyclopedia|title=Natural Regions |encyclopedia=Encarta |publisher=MSN |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html#s1 |accessdate=11 Haziran 2008 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwQHrh6l?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html |archivedate=31 Ekim 2009 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> Ana yayla bölgesi, ülkenin güney yarısının çoğunu kaplar.<ref name="Encarta 7"> Platon'un kuzeybatı kısımları, alçak, yuvarlak tepelerle kırılan geniş, engebeli araziden oluşmaktadır.<ref name="Encarta 7">
 
Güneydoğu kesimi daha sağlamdır, karmaşık sırtlar ve dağ silsileleri 1.200 metreye (3,900 &nbsp;ft) kadar yükselir.<ref name="Encarta 7"> Bu aralıklar Mantiqueira ve Espinhaço dağları ve [[Serra do Mar]] içerir.<ref name="Encarta 7"> Kuzeyde, Guiana Yaylaları, güneyde Venezüella'daki [[Orinoco|Orinoco Nehri]] sistemine, kuzeyden akan nehirlerden Amazon Havzası'na akan nehirleri ayıran büyük bir drenaj bölmesi oluşturur. Brezilya'nın en yüksek noktası 2,994 metrede (9,823 &nbsp;ft) Pico da Neblina'dır ve en alçak olanı Atlantik Okyanusu'dur.
 
Brezilya, dünyanın en kapsamlı, sekiz büyük drenaj havzasıyla Atlantik'e akan yoğun ve karmaşık bir nehir sistemine sahiptir.<ref name="Encarta 8">{{cite encyclopedia|title=Rivers and Lakes |encyclopedia=Encarta |publisher=MSN |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html |accessdate=11 Haziran 2008 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwQHBKyV?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342/Brazil.html |archivedate=31 Ekim 2009 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> Büyük [[Amazon Nehri|nehirler Amazon]] (dünyanın ikinci en uzun nehri ve su hacmi bakımından en büyük), [[Paraná Nehri|Paraná]] ve Iguaçu ([[Iguazú Şelalesi|Iguazu Şelaleleri'ni]] de içeren) ana kolu olan [[Rio Negro (Amazon)|Negro]], [[São Francisco Nehri|São Francisco]], Xingu, [[Madeira Nehri|Madeira]] ve Tapajós'u içerir nehirleri.<ref name="Encarta 8">
196. satır:
Nüfusu 1 milyonun üzerinde on üç şehri olan Brezilya’nın en büyük şehirleri [[São Paulo]] (11 milyon) ve [[Rio de Janeiro]]’dur (6,6 milyon).
 
[[Dosya:ItaipuAerea2AAL.jpg|thumb|leftsol|Itaipu barajı ([[Itaipu Hidroelektrik Santrali]], [[Paraná (eyalet)|Paraná]]) - [[Paraguay]] ve Brezilya hükümetleri tarafından ortaklaşa yaptırılan dünyanın en büyük [[hidroelektrik]] santrallerinden biri - [[Modern Dünyanın 7 Mühendislik Harikası]].]]
 
Kişi başına gelirin 13.000 dolar olduğu nüfusunun %81’i [[Katolik]], %18’i [[Protestan]], %1’i ise [[Müslüman]] ve [[Yahudi|Musevidir]]. Katoliklerden 20 milyon kadarı aynı zamanda [[Afrika]] kökenli dinlerin ayinlerine de gitmektedirler.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Brezilya" sayfasından alınmıştır