İnyupikler: Revizyonlar arasındaki fark

'''[[Şaman]]''' (tekil ''Aŋatkuq'', ikil ''Aŋatkuk'', çoğul ''Aŋatkut''; [[Batı Kanada İnuitçesi|Batı Kanada İnuitlerinde]] ''Angatkuq'' ; [[Doğu Kanada İnuitçesi|Doğu Kanada İnuitlerinde]] ''Angakkuq'' ᐊᖓᑦᑯᖅ ) : Ruhlara dönüşme ya da onları kontrol etme yeteneği olduğuna inanılan erkek ya da kadın ruh liderleridir. Hastadaki büyüyü defeden şamanlara ''iḷisiiḷaq'' adı verilir.<ref name="refInesdic">Donald H. Webster and Wilfried Zibell (1970), Iñupiat Eskimo Dictionary</ref> Şamanlara, aile ruhlarını (''tuunġaqtaq'') kullandıkları için ''tuunġaqtalik'' («tuunġaqtaq'lı») adı da verilir. Ruhlarla irtibat kuran [[medyum]]lara «şamanımsı» anlamına ''aŋatkuġnaq'' adı verilir.<ref name="refInesdic">Donald H. Webster and Wilfried Zibell (1970), Iñupiat Eskimo Dictionary</ref> Erkek şamanlar olduğu gibi kadın şamanlar da bulunabilir.<ref name="refSpencer"/> Kötü niyetli şaman ya da ruhlarca hastalıklar oluştuğuna inanılır.<ref name="ref620" /> Kara büyü yaparak kişileri öldürebilir.<ref name="refSpencer"/> Şamanizm, daha çok şamanların gücüne (''qila'' ya da ''qiḷa'') göre ilerler ve büyü aktivitesine (''aŋatkuułiq'') göre de gelişir. Şamanlar, elleriyle vücuttaki zararlı ruhu çıkarırken, vücudun yeniden iyileşmesi için, hastanın vucudununvücudunun içini görmek için, hastanın kayıp ruhunu bulmak için hep güç harcar. Bu gücü trans hâline geçerek doğaüstü güçlerden transfer eder. Hayvan ruhlarından da yardım alır. Şamanlar aynı anda iki ayrı yerde (''bilocation'') olabilir, kayıp kişilerin ya da eşyanın yerini bulabilir ve rüyada gelecek olaylara dair bilgi alabilir.<ref name="refSpencer"/><ref name="refEturner">Edith Turner, [http://www.penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/46-1/Shamanism%20and%20Spirit.pdf Shamanism and Spirit]</ref> Şamanlar iki insan arasında sevgi ya da aşk büyüsü yapabilir.<ref name="refSpencer"/> Şamanlar [[tabu]] olan (''agliġnaqtuq'' "tabudur, yasaktır") şeyleri ya da avcılık faaliyetlerini denetler ve ihlâl edip toplumsal yapıyı bozanları tespit eder ve gereğini yaparlar.<ref name="refSpencer"/> Şamanlar genelde tek çalışırlar ve diğer şamanlarla rekabet hâlindedirler. Yardımcı ya da çırak kullanan şamanlar azdır ve bazen karı koca birlikte şamanlık yaparlar. Şamanlar hem doktor gibi şifa dağııtıcı hem de korkulup sakınılan kimselerdi.<ref name="refSpencer"/> Şamanlar büyülü şarkı (''atuatuułłuk, atuułłuk, atuutluk'') söylerler.<ref name="refSeiler">Wolf A. Seiler (2012), [http://www.sil.org/silepubs/Pubs/928474543482/Seiler_Inupiatun_Eskimo_Dictionary_LCDD_16.pdf Iñupiatun Eskimo Dictionary]</ref>