Kürt dilleri: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi + nedensiz içerik silinmesi |
düzeltme AWB ile |
||
50. satır:
== Coğrafi dağılımı ==
Kürtçe; yukarıda belirtilenler haricinde [[Ermenistan]], [[Gürcistan]], [[Türkmenistan]], [[Lübnan]], [[Afganistan]], [[Rusya]] gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.{{
== Lehçeler ==
57. satır:
=== Kurmanci (Kuzey Kürtçe) ===
{{ana madde|Kurmanci}}
Kurmanci, en yaygın Kürt lehçesidir. 15-17 milyon kişi<ref name="harv">{{Web kaynağı | url = http://www.fas.harvard.edu/~iranian/Kurmanji/kurmanji_1_grammar.pdf | başlık = Kurmanji Kurdish: A Reference Grammar with Selected Readings | erişimtarihi = 4 Ocak 2009 | yayımcı = Harvard University | son = Thackston, W. M. | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150616142342/http://www.fas.harvard.edu:80/~iranian/Kurmanji/kurmanji_1_grammar.pdf | arşivtarihi = 16 Haziran 2015}}</ref> tarafından Türkiye, Suriye, Irak, İran ve Ermenistan'da konuşulmaktadır. 1930'lu yıllardan itibaren Kurmanci Kürt-Latin alfabesi ile yazılmakta ve şu anda dil genişletme sürecini yaşamaktadır.{{
[[Cizre]]'deki Botani şivesini standard lehçe yapma yönünde çabalar vardır. Bu şive [[Kamuran Bedirxan]] tarafından 1920'lerde Kürt grameri üzerine yazılan kitap için temel olarak alınmıştır. Arapça kökenli sözcükler öbür şivelerin ve lehçelerin öz Kürtçe karşılıklarıyla değiştirilmeye de gayret ediliyor.{{
Kurmancinin şiveleri: Sancari, Cudikani, Urfi, Botani, Beyazidi, Hakkari, Koceri, Cezire, Akra, Dohuk, Amadiye, Zaho, Surçi, Koçani, Erzurumi, Bircandi, Elburzi, Herki, Şikaki.{{
=== Sorani (Orta Kürtçe) ===
{{ana madde|Soranice}}
Soraninin yazımı için çoğunlukla Arap-Fars alfabesi kulӀanılır. Son zamanlarda Kürtçe, Latin alfabesine geçme teşebbüsleri de olmuştur. Bu lehçede yazılı kaynak nispeten çoktur.{{
Soraninin dağılımı [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]]'ye kadar uzanan Kürt Baban hanedanlığınla bağlıdır. Bu şehrin ticari gücü Soraninin yaygınlaşmasını sağlamıştır, böylece Kelhuri ve Havrami konuşanların sayısı azalmıştır.{{
Bugün Sorani, Kurmanci için saf sözcük türetme kökeni olarak görülüyor.
Şiveler: Erbili, Pişdari, Kerküki, Hanakini, Kuşnavi, Mukri, Süleymani, Bingirdi, Garrusi, Ardalani, Sanandaji, Varmava, Garmiyani, Cafi .{{
=== Güney Kürtçe ===
978. satır:
Kürtçenin edebi ürünlere sahip önemli bir lehçesi [[Kurmanci]]'dir. Kurmancî lehçesinin 15. yüzyılda yazılmış olan bazı edebi eserler günümüze kadar ulaşmıştır. Bu lehçeyle yazan Kürt şairleri arasında ilk akla gelenler [[Ali Hariri|Elîyê Herîrî]] (1009-1080), [[Hasan Ertuşi]] (1417-1491), [[Feqîyê Teyran]] (1590-1660), [[Melayê Cizîrî]] (1570-1640) ve [[Ahmed-i Hani|Ehmedê Xanî]] (1650-1707)'dir. Ehmedê Xanî'in [[Mem û Zîn]] adlı ünlü eseri birçok kez yayımlandı. Türkçeye ilk kez 1930'da çevrilen Mem û Zîn, daha sonra M. Emin Bozarslan tarafından tekrar çevrilmiştir.
Bunlara Kürtçe şiir yazdığı belirtilen [[Abdussamed Babek]] (ölüm tarihi: 1019 veya 1020) ile [[Diyarbakır]]lı kadın şair Sırrı Hanım (1814-1877) eklenebilir. Kimi yazarlar [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] edebiyatının ünlü isimlerinden [[Nef'i]] (1572-1655) ve [[Nabi]] (1642-1712)'nin de Kürtçe şiirlerinin bulunduğunu belirtmektedir.{{
Kürtçenin ilk romanı ''Şivane Kurmanca'' (''Kürt Çoban'') ise 1935 yılında [[Sovyetler Birliği]]'nde [[Erebê Şemo|Ereb Şamilov]] tarafından yazılmıştır.<ref>[http://www.nefel.com/articles/article_print.asp?ArticleNr=4034 Romana kurdî ya yekem »Şivanê Kurmanca« ya Erebê Şemo ye]</ref><ref>[http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/1PVMCFDUEW.pdf Dr. Eskerê Boyîk, Nûra Elegezê Çend dîdemji edebiyeta Kurdên Ermenistanê]</ref><ref>[http://www.insanokur.org/?p=2300 İlk Kürtçe Roman Şivanê Kurd, (Kürt Çoban) – Erebê Şemo]</ref><ref>[http://www.nefel.com/grafik/uploaded/sivane_kirmanca_1935_340_2009_01_05_h12m31s34.jpg Ə`rəb Şamilov, Şьvane Kyrmança, Nəşra Hyķymate Rəwan, 1935 (Ereb Şamilov, Kürt Çoban, Erivan Hükümeti Yayınları, 1935)]</ref><ref>[http://www.kurdist.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=269 Араб Шамилов — Классик Курдской Советской Литературы]</ref><ref>[http://haber.sol.org.tr/serbest-kursu/ilk-kurtce-roman-bolsevik-bir-kurtun-hikayesi-ozkan-oztas-haberi-67324 İlk Kürtçe roman: Bolşevik Bir Kürt’ün Hikâyesi (Özkan Öztaş)]</ref>
| |||