Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k 93.182.104.154 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Sakhalinio tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Etiket: Geri döndürme
düzeltme AWB ile
132. satır:
== Tarih ==
{{ana|Kıbrıs (ada)#Tarih}}
[[Dosya:Gentile Bellini 002.jpg|thumb|leftsol|150px|Kıbrıs Krallığı'nın son hükümdarı (1474–1489 ) olan [[Caterina Cornaro]]'nun adayı [[Venedik Cumhuriyeti]]'ne satması ile krallık sona erdi.]]
 
=== İlk çağlar ===
171. satır:
=== Osmanlı dönemi ===
{{Ana|Kıbrıs Eyaleti|Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti}}
[[Dosya:Cyprus by Piri Reis.jpg|thumb|rightsağ|150px|Kıbrıs'ın Osmanlı İmparatorluğu'nda denizci olan [[Piri Reis]] tarafından oluşturulmuş tarihi haritası.]]
Fetihden önce Kıbrıs, Doğu Akdeniz'deki [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'ne ait gemilerine akın yapan [[Hristiyanlık|Hristiyan]] korsanlarının sığınağı haline gelmiştir.<ref name="TheIslamicworld1">Martin Sicker, "The Islamic world in ascendancy", sf. 213, Praeger Publishers (30 Haziran 2000).</ref> Bu korsanlar genellikle deniz ticaret gemilerine ve hacca giden yolculara saldırarak buradaki yol güvenliğini yok etmektedir. Bu gibi nedenlerden dolayı Kıbrıs'ın alınması gerekli görülmüştür.<ref name="OsmanlıİdaresindeKıbrıs1">Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, "Osmanlı İdaresinde Kıbrıs", sf. 48, Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2000).</ref>
 
180. satır:
1571 yılında Kıbrıs'ta yapılmış bulunan nüfus sayımında yerli halkın nüfusu 150.000'dir. Burada bulunan Türk askeri ise 30.000 kadardır.<ref name=KKTC-tarihi1>Halil Fikret Alasya, "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ", sf. 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (1987).</ref> Fethin ardından [[Karaman]]'dan adaya göç ettirilen Türkler, adanın ilk Türk sakinleridir.<ref name=Bellapaisegidenyol1>Pierre Oberling, Mehmet Erdoğan, "Bellapais'e giden yol", sf. 1, Genelkurmay Basımevi (1987).</ref> Bugün adada yaşayan [[Kıbrıs Türkleri]]'nin ([[Kıbrıs Harekâtı]]'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti'nden gelenler hariç) soyu bu Osmanlı idaresinde adaya gönderilen Türklerden gelmektedir.<ref name=aturkfederasyon>{{Web kaynağı | url = http://www.turkfederasyon.com/altsayfadetay.php?dokuman_kod=270 | başlık = Kıbırs'ta Türk İdaresi | erişimtarihi =14 Mayıs 2009| yayımcı = Türk Federasyon | ilk = Nejat | son = Göyünç | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120111082819/http://www.turkfederasyon.com/altsayfadetay.php?dokuman_kod=270 | arşivtarihi = 11 Ocak 2012}}</ref>
<!--
1571 tarihinden 1878'e dek Osmanlı yönetiminde bulunan [[Kıbrıs]] statüsü sürekli değişmekle beraber en geniş anlamda [[eyalet]] statüsünde olmuştur. Çıkarılan bir [[ferman]] ile [[Karaman]], [[İçel]], [[Darende]], [[Niğde]], [[Kayseri]], Zülkadriye, Bozok, Alaiye, Teke ve Manavgat'tan toplam 5720 hane Kıbrıs'a göç ettirildi ve Kıbrıs Beylerbeyilik yapılarak bu eyalete Baf, [[Mağusa]] ve Girne Sancakları ile birlikte Alaiye, Tarsus, İçel, Zülkadriye, [[Sis]] ve Trablus, Şam Sancakları bağlandı.{{factKaynak belirt}}
Hatta bu zaman diliminde [[Anadolu]]'da [[Akdeniz]] kenarındaki bazı liman şehirleride [[Kıbrıs Eyaleti]]'ne bağlanmıştır.{{factKaynak belirt}}
--->
 
193. satır:
[[II. Dünya Savaşı]]’nın ardından kolonilerin tasfiyesi eğilimi yaygınlaşınca, 18 Ekim 1950'de Kıbrıs Rum Ortodoks liderliğine [[III. Makarios]] seçilmiştir. Yunanistan Hükûmeti 1954'te [[Birleşmiş Milletler]]’e ulusların [[Öz belirtim|kendi kaderlerini tayin hakların]]ın (Self-determinasyon) Kıbrıs için de uygulanması yolunda başvuruda bulundu. [[Türkiye]]'nin karşı çıktığı bu istek Birleşmiş Milletler'ce reddedildi.
 
[[EOKA]] 1 Nisan 1955’te adada faaliyete geçti. Rumlar arasında Enosisçi-Anti Enosisçi çatışması başladı. Türkiye ilk kez sorunda taraf olmayı kabul etti{{factKaynak belirt}} ve 29 Ağustos’ta [[Londra]]’da Birleşik Krallık ve Yunanistan’ın katıldığı toplantıda, Türkiye de temsil edildi. 15 Kasım 1957'de [[Türk Mukavemet Teşkilatı]] (TMT) kuruldu. 1958 yılında gündeme gelen [[MacMillan Planı]]'na göre Kıbrıs’ın [[İngiliz Milletler Topluluğu]] içinde kalmasına ama Türkiye ve Yunanistan'la da bağlara sahip olmasına karar verildi.
 
=== 1960'tan 1974'e ===
203. satır:
1967’de Rum saldırıları tekrar başladı. [[Yunanistan Ordusu]]'nun 15 bin askeri, gayri resmî olarak adaya yerleştirildi. [[Türkler]]e karşı sürdürülen sindirme politikasının durdurulması için [[Türkiye]] ve [[Yunanistan]] başbakanları arasında düzenlenen toplantı bir sonuç vermeyince, Türkiye askerî müdahalede bulunacağını açıkladı.
 
[[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] hükûmete müdahale yetkisi verdi. [[Türkler|Türk]] uçakları Kıbrıs üzerinde uçmaya başladı. Donanma ve çıkarma birlikleri harekete geçti. [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]’nin arabuluculuğuyla Yunanistan birliklerinin geri çekilmesi sağlanınca, Türkiye harekâtı durdurdu. Yunanistan'ın askerleri üç Türk köyünden geri çekilirken arkalarında 24 ölü bıraktılar{{factKaynak belirt}} . 1964’ten beri Türkiye’de bulunan [[Rauf Raif Denktaş|Rauf Denktaş]] gizlice adaya gitti. Denktaş, Yunanlarca tutuklandı ama Türkiye ve ABD’nin itirazı üzerine iade edildi.
 
1970'li yılların başlarında Yunanistan'ı kontrol eden askerî cunta yönetimi, II. Makarios'un tutumları ve enosisin yolunda ilerleme olmamasından dolayı memnun değildi<ref name=dau>Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). ''Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa.'', Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).</ref>. Cunta, 15 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Ulusal Muhafız Birliği'ne bu birliğin komutanının görevinden alınmasını ve adanın kontrolünü Yunan subayların bulunduğu bu birliğin almasını istedi<ref>Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.</ref>. Birlik aynı gün [[Lefkoşa]]'daki Başkanlık Sarayı'nı bastı ve II. Makarios görevden alındı<ref>Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.</ref>. [[Nikos Sampson]] yeni hükûmetin devlet başkanı olduğu dünyaya ilan edildi<ref name=foxcomtr>{{Web kaynağı | url = http://www.fox.com.tr/gundem/detay/3674 | başlık = Kıbrıslı Rumlara komünist başkan | erişimtarihi =27 Mayıs 2009| yayımcı = Fox.com.tr | tarih =25 Şubat 2008| arşivengelli = evet}}</ref>. Her ne kadar milliyetçi Rumlar tarafından darbe yapılsa da Yunanistan ile birleşmedi, Kıbrıs'ın bağımsızlığı devam etti ve bağımlı bir yönetim olmadı<ref>{{Kitap kaynağı| son = O'Malley | ilk = Brendan | authorlink = | editör = Ian Craig | başlık = The Cyprus Conspiracy: America, Espionage and the Turkish Invasion | yayımcı = I.B.Tauris | tarih = 1999| location = | url = http://books.google.com/books?id=MhreepIYrtIC&printsec=frontcover&dq=the+cyprus+conspiracy#PPP7,M1 | doi = | id = | isbn = 1-86064-737-5.| sayfalar = 170 }}</ref>. [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]], gerçekleştirilen darbe nedeniyle<ref name='kktclondra'>{{Web kaynağı | url = http://www.e-kktc.com/index.php?men=296&submen=256 | başlık = Tarihçesi | erişimtarihi =5 Temmuz 2009| yayımcı = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Londra Temsilciliği | dil = Türkçe | arşivurl = http://web.archive.org/web/20091109063046/http://www.e-kktc.com:80/index.php?men=296&submen=256 | arşivtarihi = 9 Kasım 2009}}</ref> [[Zürih ve Londra Antlaşması]]'nın IV. maddesine istinaden<ref name=turan323>Turan, Sibel (15-16 Mayıs 2003). ''Keşan sempozyumu; 323. sayfa'', Keşan Belediye Başkanlığı, 2006.</ref> gerçekleştirdiğini savunarak 20 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs'a karadan ve havadan [[Kıbrıs Harekâtı|harekât]] başlattı. Türk birlikleri, adaya indikten kısa bir süre sonra adanın büyük şehirlerinden bir olan Girne'ye girdi. Başkent Lefkoşa'ya doğru ilerlemeye başladı. 22 Temmuz'da taarruz sonucunda Türk birlikleri önce Girne’ye girdi, daha sonra da başkent Lefkoşa’ya yöneldi. Ateşkes başlamadan Girne-Lefkoşa hattı birleşti.
222. satır:
 
== Coğrafya ==
[[Dosya:Nicosia 01-2017 img17 View from Shacolas Tower.jpg|thumb|250px|rightsağ|[[Girne Dağları]]'nda [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bayrağı]] ve [[Mustafa Kemal Atatürk]]'ün "Ne Mutlu Türküm Diyene" sözü.]]
{{ana madde|Kıbrıs coğrafyası}}
Toprakları kuzeyde [[Dipkarpaz]], batıda [[Güzelyurt, Kıbrıs|Güzelyurt]], güneyde de [[Akıncılar, Kıbrıs|Akıncılar]]'a doğru yayılır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile [[Kıbrıs Cumhuriyeti]] toprakları arasında [[Birleşmiş Milletler]]'in kontrolünde tampon bölge bulunmaktadır.
286. satır:
{{ana madde|KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı}}
 
KKTC'nin [[Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı]] (G.K.K.) adında [[tümen]] seviyesinde bir askeri birliği vardır. G.K.K.'nda 18 ile 40 yaşları arasında zorunlu askerliğe alınmış 4000 kadar personel bulunmaktadır. Bunun yanında [[Türk Silahlı Kuvvetleri]]'nin 11. Kolordu'su{{factKaynak belirt}} [[Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı]] (K.T.B.K.) yerleşmiş durumdadır.
 
== Ekonomi ==
313. satır:
 
== İletişim ve ulaşım ==
[[Dosya:Kibris Turk Hava Yollari-TC-MAO.jpg|thumb|180px|leftsol|[[Kıbrıs Türk Hava Yolları]] [[Boeing 737]]-800 ([[Antalya Havalimanı]])]]
[[Uluslararası telefon kodları|Uluslararası telefon kodu]] olan +90 392'dir. [[İnternet Alan Adı|İnternet alan adı]] [[.ct.tr]]'dir. [[Dünya Posta Birliği]] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni müstakil bir devlet olarak tanımadığından postalarda "'''Mersin 10 Turkey'''" posta kodu ile gönderilir.<ref name=kktctanitma2>{{Web kaynağı | url = http://www.trncinfo.com/tanitmadairesi/2002/TURKCE/KKTCHAKKINDA/telekomunikasyon.htm | başlık = KKTC hakkında, Telekomünikasyon | erişimtarihi =15 Mart 2009| yayımcı = KKTC Tanıtma Dairesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20110118004748/http://www.trncinfo.com:80/tanitmadairesi/2002/turkce/KKTCHAKKINDA/telekomunikasyon.htm | arşivtarihi = 18 Ocak 2011}}</ref>
 
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne [[Türkiye]] hariç direkt uçak seferi düzenlenmemekte, [[Ercan Uluslararası Havalimanı]] ve [[Geçitkale Havaalanı]] sadece [[Türkiye]] {{factKaynak belirt}} tarafından yasal havaalanı olarak tanınmaktadır.<ref>http://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/kuzey-kibris-turk-cumhuriyeti.htm</ref>
 
1974 yılında [[Kıbrıs Cumhuriyeti]], Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin limanlarının, tüm dünya gemilerine kapatıldığını ilan etmiştir. Türkiye bu ilanı tanımamış ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti limanlarını serbest ulaşıma açmıştır.
332. satır:
1745-1814 döneminde, Müslüman Türk Kıbrıslılar, Kıbrıs adasında Hristiyan Rum Kıbrıslılara karşı çoğunluğu oluşturmaktaydı (bu dönemde, Türk Kıbrıslıların sayısı ada nüfusunun %75'ine kadar çıktı) (Drummond, 1745: 150.000'e 50.000; Kyprianos, 1777: 47.000'e 37.000;<ref>[https://archive.org/details/excerptacypriama00cobhuoft Claude Delaval Cobham] Excerpta Cypria, Cambridge University Press, 1908, s.366-67</ref><ref>[http://cypruslibrary.moec.gov.cy/ebooks/36821 Archimandrite Kyprianos] Istoria Khronoloyiki tis Nisou Kiprou (History and Chronicles of the Island of Cyprus, Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου) 1788, s.495</ref> De Vezin, 1788-1792: 60.000'e 20.000; John M. Kinneir 1814: 35.000'e 35,000)<ref>Mete Hatay, "Is the Turkish Cypriot population shrinking?", PRIO Cyprus Center, 2007, s.19</ref>
 
Nüfusu 2013 genel nüfus sayımına göre 286.257 <ref name=Nufus2013/> olup yerli [[Kıbrıs Türkleri]] ve Türkiye'den gelen göçmenler olmak üzere iki esas zümreden oluşur.<ref name=yenidunya>{{Web kaynağı | url = http://www.ydicagri.com/Sayilar/052/52kibris.html | başlık = Kıbrıs'ı "görüşüyorlar"! | erişimtarihi =14 Mayıs 2009| yayımcı = Yeni Dünya için Çağrı Dergisi, 52. sayı | tarih =15 Aralık 2001| arşivengelli = evet}}</ref> Bu zümreler dışında Türkiye'den ve kısmen diğer ülkelerden işçi statüsünde çalışmak üzere gelenler yaşamaktadır. Az sayıda Rum ve [[Maruni]] (Kıbrıs ağzında Maronit) doğuda [[Dipkarpaz]], köyünde, kuzeyde [[Koruçam]] (Kormacit) ve Karpaşa köylerinde yaşamaktadır. {{factKaynak belirt}} Adadaki Latin kökenli Müslümanlara ''"Linobamvaki"'' denir.
 
Kıbrıs Türkleri'nin bir kısmı 1955 yılından itibaren siyasi ve ekonomik sebeplerle ülke dışına göç etmişlerdir. Özellikle [[Birleşik Krallık]], [[Avustralya]] ve [[Türkiye]] Kıbrıs'tan büyük oranda göç almıştır.<ref name=acikgazete>{{Web kaynağı | url = http://www.acikgazete.com/ozel-dosyalar/2009/03/24/ingiltere-deki-kibrisli-turkler.htm | başlık = İngiltere'deki Kıbrıslı Türkler | erişimtarihi =12 Mayıs 2009| yayımcı = Açık Gazete | tarih =24 Nisan 2009| ilk = Faruk | son = Eskioğlu | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150226152746/http://www.acikgazete.com/ozel-dosyalar/2009/03/24/ingiltere-deki-kibrisli-turkler.htm | arşivtarihi = 26 Şubat 2015}}</ref> Ülkeye uygulanan ekonomik ambargolar nedeniyle üçüncü ülkelere yapılan ticarette büyük zorluklar çekilmesi ülke dışına yapılan göçlerin zaman içerisinde devamlılık kazanmasına yol açmıştır.
341. satır:
{{ana madde|Kıbrıs Türkçesi}}
 
Resmî dili [[Türkçe]]dir. Bununla beraber halkın konuştuğu dil [[Türkiye Türkçesi]]nin Kıbrıs ağzıdır. Yazı dilinde 1940'lardan itibaren Latin harfleri kullanılmaktadır.{{factKaynak belirt}} Kıbrıs ağzında Türkiye Türkçesinde kullanılmayan veya farklı anlam taşıyan bazı kelimeler bulunmaktadır. Örneğin ''ayakça'' (pedal) ve ''macun'' (reçel).
 
== Din ==
347. satır:
Günümüzde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nüfusu 2011 yılı itibarıyla 286.257'dir.<ref name=Nufus2013>[http://www.sabah.com.tr/dunya/2013/08/13/kktcde-nufus-sayim-sonuclari-aciklandi Nüfus sayımının sonuçları açıklandı] Erişim: 7 Mart 2015.</ref> Çeşitli kaynaklarda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki Müslüman nüfus oranının %98,71 ile %99 oranında yer aldığı belirtilmektedir.<ref name="enfalde">*{{Web kaynağı | yazar = enfal.de | başlık = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti | url = http://www.enfal.de/kibris.htm | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130615212431/http://www.enfal.de/kibris.htm | arşivtarihi = 15 Haziran 2013}} {{tr}} (13 Şubat 2012).</ref><ref name="googledocs">*{{Web kaynağı | yazar = İTO | başlık = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ülke Raporu | url = https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:gyJQAXYDNEMJ:www.ito.org.tr/Dokuman/Ulke/KuzeyKibrisTurk.pdf+kuzey+k%C4%B1br%C4%B1s+t%C3%BCrk+cumhuriyeti+n%C3%BCfus+m%C3%BCsl%C3%BCman+istatistik&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESiG89XXxYxtVa-zB3RURyv6OylDD8f-Q0gpgbH4Am8FbXk9Ogb_KDSvACEGy8t9PQq774eopONpNt4B_WjFmGrjTkRFkc5YqHZ_h-z2BCOBLyMvmQU_47E-UoGZM4DqsJUxdhK4&sig=AHIEtbROSm6Q3b63o6HfRJqdCGgJRmLj8Q | arşivengelli = evet}} {{tr}} (13 Şubat 2012).</ref><ref name="turkbirdev">*{{Web kaynağı | yazar = turkbirdev.info | başlık = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti | url = http://www.turkbirdev.info/kktc | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150908050122/http://www.turkbirdev.info/kktc | arşivtarihi = 8 Eylül 2015}} (13 Şubat 2012).</ref><ref name="siyder">*{{Web kaynağı | yazar = siyasetdergisi.com.tr | başlık = Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti | url = http://www.siyasetdergisi.com.tr/UlkeTanitim/Kibris/2 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150709051956/http://www.siyasetdergisi.com.tr:80/UlkeTanitim/Kibris/2 | arşivtarihi = 9 Temmuz 2015}} {{tr}} (13 Şubat 2012).</ref><ref name="islans">*{{Web kaynağı | yazar = islamansiklopedisi.org | başlık = Dünyadaki Müslüman Nüfus | url = http://www.islamansiklopedisi.org/index.php/D%C3%BCnyadaki_M%C3%BCsl%C3%BCman_N%C3%BCfus | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120327222708/http://www.islamansiklopedisi.org:80/index.php/D%C3%BCnyadaki_M%C3%BCsl%C3%BCman_N%C3%BCfus | arşivtarihi = 27 Mart 2012}} {{tr}} (13 Şubat 2012).</ref> %0,5 oranındaki halkın [[Ortodoks]] [[Hristiyan]], %0,2 oranında halkın [[Maruni]] Hristiyan, geriye kalanların ise diğer dini inançlarının bulunduğu belirtilmiştir.<ref name="enfalde" /><ref name="turkbirdev" />
 
Müslüman nüfus geleneğe bağlı olarak [[Sünni]] inancın [[Hanefi]] mezhebine bağlıdır. Din İşleri Dairesi Müslümanların dinî ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışmaktadır. Din hizmeti veren personelin bir kısmı Türkiye'den sağlanmaktadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde bir [[Alevi]] azınlığı bulunmaktadır.<ref> http://www.kktcakm.com</ref>
 
Nüfusunun çok az kısmını oluşturan [[Ortodoks]] [[Rumlar]] ve [[Katolik]] [[Maruniler]] de bulunmaktadır.
 
Frenk (1192-1489) ve Venedikler (1489-1571) [[Kıbrıs Ortodoks Kilisesi|Rum Ortodoks Kilisesinin]] dinsel özgürlüğünü ortadan kaldırıp yerine Latin kilisesinin kurallarını uyguladılar.<ref>M. Tevfik Tarkan, Kıbrıs (Genel Çizgileriyle) Sevinç Matbaası, Ankara 1975, s. 45-47.</ref> Osmanlılar, adada varolan tüm dinlere karşı saygı ve hoşgörü göstermiştir.{{factKaynak belirt}} Birçok Rum Ortodoks Kilisesi Frenk ve Venedik döneminde yıkılmaya yüz tutmuştu. Osmanlı yetkilileri bunların kullanım için tamirine ve düzeltilmesine yardımcı oldu. Rum Ortodoks Kilisesine ayrıca dinî binalara ek olarak toprak ve bağımsızlığını sürdürebileceği tam bir özgürlük verildi.<ref>http://arsiv.sabah.com.tr/2007/01/10/gny/yaz1649-200-118-20070110-200.html</ref>
 
== Eğitim ==
394. satır:
=== Sanat ===
{{Başlık genişlet}}
Özellikle fotoğrafçılık, heykelcilik (heykeltıraşlık), resim v.b. görsel sanatlar gelişmiştir.{{factKaynak belirt}}
 
=== Spor ===